İkinci Meşrutiyet İstanbul’una Postmodern Bir Bakış: “Gölgeler ve Hayaller Şehrinde”

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 90 - 101, 28.04.2022

Özlem Sürücü

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1052976

Öz

Edebi türlerdeki en önemli unsurlardan biri olan mekân, kimi zaman olay ve kurgunun önüne geçerek aktif bir role bürünür. Tanzimat edebiyatında ön plana çıkan mekân unsuru, modern dönemde çeşitli amaçlarla adeta başkahraman konumuna gelmiş, romanın mekânı kimi zaman “mekânın romanı” hâline dönüşmüştür. Pek çok sanatçı ve aydına ilham kaynağı olan İstanbul, hem tarihî arka planı hem de kozmopolit yapısı nedeniyle bu tür mekânların başında gelir. 20. yüzyılın sonlarında edebiyat dünyasına katılan ve postmodernist çizgide eserler veren isimlerden biri olarak Murat Gülsoy, tarihsel türdeki tek romanı “Gölgeler ve Hayaller Şehrinde” adlı eserinde İkinci Meşrutiyet dönemini işlemiştir. Türk fikir dünyasının önemli aydınlarından olan Beşir Fuat’ın oğlu Fuat’ın, arkadaşı Alex’e yazdığı mektuplarla kurgulanmış olan eserde yıllar sonra ülkesine dönen bir Türk’ün gözünden 1908-1909 yılları arasındaki İstanbul ele alınır. Şehrin adım adım dolaşılıp mektuplar aracılığıyla kaydedilmesiyle eser, bir seyahatname hüviyetine büründürülür. Gülsoy “Gölgeler ve Hayaller Şehrinde” adlı eserinde bir şehrin romanını yazmış, şehre adeta bir şahsiyet atfetmiştir. Tarihi olayların, kültürel değerler ve halk anlatılarıyla harmanlandığı bu romanda İstanbul, meşrutiyet hazırlıkları ve sonrasındaki haliyle hem iç, hem de dış mekânlarıyla birlikte canlı bir biçimde resmedilmiştir. Çalışmada postmodernist metinde mekân kavramı tarihsel algı üzerinden değerlendirilecek, Paris’te yetişmiş bir Türk gencinin gözünden İkinci Meşrutiyet döneminin İstanbul’u irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, İkinci Meşrutiyet, postmodernizm, mekân

A Postmodern Perspective of Istanbul in the Second Constitutional Era: “In the City of Shadows and Dreams”

Öz

As one of the most important constituents in literary genres, place sometimes takes an active role by getting ahead of action and fiction. The place factor came to the fore in the Tanzimat Literature and become virtually the protagonist in modern times. Sometimes the place of a novel even turned into “the novel of a place”. Being a source of inspiration for many artists and intellectuals, Istanbul is one of these places due to its historical background and cosmopolitan characteristics. As a postmodern writer, Murat Gülsoy joined the literature at the end of the 20th century and wrote his only historical novel about the Second Constitutional Era: “In the City of Shadows and Dreams”. The work, which was fictionalized with the letters written by Fuat, son of Beşir Fuat, one of the important intellectuals of the Turkish intellectual world, to his friend Alex, deals with Istanbul between the years 1908-1909 through the eyes of a Turk who returned to his country years later. By walking around the city step by step and recording it through letters, the work becomes a travel book. In the novel “In the City of Shadows and Dreams”, Gülsoy wrote a novel about a city and attributed a personality to the city. This novel merges history and cultural values with the folk narratives and Istanbul, with its interior and exterior spaces, is vividly depicted in it during and after the preparations of the Constitutional Era. The present study aimed to investigate the concept of place in a postmodernist text through historical perception, and Istanbul in the Second Constitutional Era will be analyzed from the perspective of a Turkish young man who grew up in Paris.

Anahtar Kelimeler

Istanbul, Second Constitutional Era, postmodernism, place.

Kaynakça

• Akşin, S. (2014). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki (7. baskı). İmge Kitabevi.
• Amicis, E. (1993). İstanbul (4. baskı). (B. Akyavaş, Çev.) Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Baran Çelik, G. (Eylül 2012). Delfi’den Sultanahmet’e bir anıt eserin öyküsü. Toplumsal Tarih Dergisi, (225), 32-38.
• Bu kitap Doğu Batı meselesinin bir yansıması. (2014). Elele Kültür & Sanat, 118.
• Çoruk, A. Ş. (1993). Cumhuriyet devri Türk romanında Beyoğlu (1924-1980) (Tez No. 25663). [Yüksek Lisan Tezi, İstanbul Üniversitesi], YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Demirkent, I. (1992). Bizans. İslâm Ansiklopedisi (Cilt 6, ss. 230-244). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Demirkent, I. (2001). İstanbul. İslâm Ansiklopedisi (Cilt 23, ss. 205-212). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ecevit, Y. (2001). Türk edebiyatında postmodernist açılımlar (11. baskı). İletişim Yayınları.
• Emecen, F. (2001). İstanbul. İslâm Ansiklopedisi (Cilt 23, ss. 212-220). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gülsoy, M. (2014). Gölgeler ve hayaller şehrinde (1. baskı). Can Yayınları.
• Güzel, Ş. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e toplumsal değişim ve kadın. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 3, ss. 857-864). İletişim Yayınları.
• Kadıoğlu, N. (1994). Ramazan gelenekleri. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Cilt 6, ss. 303-304). Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Koç, M. (2005). Türk romanında İttihat Terakki (1908-2004) (1. baskı). Temel Yayınları.
• Koçu, R. E. (1961a). Beyoğlu Caddei Kebîri. İstanbul Ansiklopedisi (Cilt 5, ss. 2713-2715). Nurgök ve Hüsnütabiat Matbaası.
• Koçu, R. E. (1961b). Beyoğlunda Ermeniler. İstanbul Ansiklopedisi (Cilt 5, ss. 2716-2717). Nurgök ve Hüsnütabiat Matbaası.
• Koçu, R. E. (1961c). Beyoğlunda sedyeler (XIX. Asırda). İstanbul Ansiklopedisi (Cilt 5, ss. 2717-2720). Nurgök ve Hüsnütabiat Matbaası.
• Koçu, R. E. (1961d). Bektâşîler, Bektâşî tekkeleri. İstanbul Ansiklopedisi (Cilt 5, ss. 2443-2447). Nurgök ve Hüsnütabiat Matbaası.
• Koçu, R. E. (1961e). Ermeni patırdıları. İstanbul Ansiklopedisi (Cilt 10, ss. 5206-5208). Nurgök ve Hüsnütabiat Matbaası.
• Koçu, R. E. (1961f). Ayasofya. İstanbul Ansiklopedisi (Cilt 3, ss. 1439-1475). Nurgök ve Hüsnütabiat Matbaası.
• Kutlu, S. (2004). Didâr-ı Hürriyet: Kartpostallarla İkinci Meşrutiyet 1908-1913 (1. baskı). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Murat Gülsoy: Edebiyatta 30. yıl basında yazılanlar. (2019). Can Yayınları.
• Okay, O. (2012). Beşir Fuat: İlk Türk natüralist ve pozitivist (3. baskı). Dergâh Yayınları.
• Oral, S. (Nisan 2014). Kimi zaman yazılan her şeyin bir tür mektup olduğunu düşünürüm. Cumhuriyet Kitap, 22.
• Said, E. (2006). Kış ruhu (2. baskı). (T. Birkan, Çev.) Metis Yayınları.
• Sakaoğlu, N. (1994). Fenerliler. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Cilt 3, ss. 288-290). Türkiye ekonomik ve toplumsal tarih vakfı.
• Sezer, H. (1996). 1894 İstanbul depremi hakkında bir rapor üzerine inceleme. Tarih Araştırmaları Dergisi, 18(29), 169-197.
• Yağmur, Y. (Mayıs 2014). Bu bir özgürleşme mücadelesi. Birgün Kitap, 15.