Investigation of Bullying Perceptions of High School Teachers and Students

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 151 - 181, 28.04.2022

Fatma Altun , Didem Karahan , Ali Rıza Yavrutürk , Nuray Köse

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1063630

Öz

The aim of this research is to examine bullying in high schools according to the views of teachers and students. This working group consists of 10 branch teachers (7 teachers and 3 administrators) working in secondary education and three students from different grade levels total of 12 students (female: 6, 50 %; male: 6, 50 %) studying in the same school. The data were collected by the researchers through interview forms developed separately for teachers and students. In the analysis of the data obtained in this study, the interview data were classified by using the continuous comparative analysis method, which is usually used in qualitative research. The results of the research show that there is bullying in schools according to the teachers’ opinions, while there is no gender-based difference in students being bullied or victimized, male are more likely to engage in bullying behavior according to students’ opinions. While less than half of the teachers reported possible teacher-induced bullying in the classroom, all of the students reported being exposed to teacher-induced bullying in various ways. Teachers and students see family and social reasons as the most important reason for bullying. While most students regard bullies as intolerant and selfish, they also regard them as possessing high self-confidence and leadership qualities. The similarities and differences between teachers’ and students’ perceptions of bullying were tried to be identified with their reasons and discussed within the framework of the relevant literature.

Anahtar Kelimeler

Bullying, school, teacher, student

Lise Öğretmenlerinin ve Öğrencilerinin Zorbalık Algılarının İncelenmesi

Öz

Bu araştırmanın amacı, liselerde yaşanan zorbalığı öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre incelemektir. Çalışma grubu, ortaöğretimde görev yapan 10 branş öğretmeni (7 öğretmen ve 3 idareci) ve aynı okulda öğrenim gören farklı sınıf düzeylerinden üçer kişi olmak üzere toplam 12 (Kız: 6, % 50; Erkek: 6, % 50) lise öğrencisinden oluşmaktadır. Veriler araştırmacılar tarafından öğretmenler ve öğrenciler için ayrı ayrı geliştirilen görüşme formları ile toplanmıştır. Bu çalışmada elde edilen verilerin analizinde nitel araştırmalarda genellikle kullanılan sürekli karşılaştırmalı analiz metodundan faydalanarak görüşme verileri sınıflandırılmıştır. Araştırma sonuçları öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre okullarda zorbalık olduğunu göstermektedir. Katılımcıların zorbalık tanımı ve türleri hakkında bilgi eksikliği olmadığı görülmektedir. Örneklem grubunda bulunan öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre liselerde en sık görülen zorbalık türü sözel zorbalıktır. Öğretmenlerin yarısından azı sınıf içerisinde öğretmen kaynaklı zorbalık olabileceğini belirtirken öğrencilerin tümü farklı şekillerde öğretmen kaynaklı zorbalığa maruz kaldıklarını ifade etmişlerdir. Öğretmenlerin görüşlerine göre öğrencilerin zorba ya da mağdur olmalarında cinsiyete dayalı farklılık yokken, öğrencilere göre erkekler daha çok zorba davranışlar içinde bulunmaktadır. Öğretmen ve öğrenciler zorbalığın en önemli nedenleri olarak ailevi ve sosyal etkenleri görmektedirler. Öğrencilerin büyük bir kısmı, zorba bireyleri hoşgörüsüz ve bencil olarak değerlendirirken bir taraftan da özgüvenleri yüksek ve lider özellikli olarak görmektedirler. Çalışmanın sonucunda öğretmen ve öğrencilerin zorbalık algılarının benzerlik ve farklılıkları ortaya konularak sunulan çözüm önerileri özetlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

zorbalık, okul, öğretmen, öğrenci

Kaynakça

• Adalar Çelenk T.E., Yıldızlar, O. (2019). Lise öğrencilerinde akran zorbalığı ve mağduriyetinin incelenmesi. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(2), 24-31.
• Akyol, N., Yıldız, C. ve Akman, B. (2018). Öğretmenlerin akran zorbalığına ilişkin görüşleri ve zorbalıkla baş etme stratejileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33 (2), 439- 459.
• Alper, S.I. (2008). İlköğretimde zorbalık. Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Aslan, S., Aşıcı, H. (2011). Ergenlerde okul zorbalığının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 71-83.
• Atik, G. (2006). The role of locus of control, self-esteem, parentingstyle, loneliness, and academic achievement ınpredicting bullying among middle schoolstudents, A Thesis Submitted To The Graduate School Of Social Sciences Of Middle East Technical University. Ankara.
• Ayas, T. (2007). Okullarda yaygın sorun şiddet ve zorbalık. İlköğretim Eğitimci Dergisi, 14, 16-19.
• Bayar, S. (2018). Zorbalığa maruz kalan özel yetenekli öğrencilerin zorbalık algıları. Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Bayraktar, F. (2009). Ergenlerin zorba ve kurban davranışlarında birey, aile, akran ve okula ilişkin özelliklerin rolü: Bütüncül bir model önerisi. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Besag, V. E. (1989). Bulliesandvictims in schools. Milton Keynes: Open University Press Celtic Court 22 Ballmoor Buckingham MK18 1XW.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çankaya, İ. (2011). İlköğretimde akran zorbalığı, Eğitim Fakültesi Dergisi, 24 (1), 81-92.
• Çarkıt, E., Bacanlı, F. (2020). Okullarda akran zorbalığı: Öğretmen görüşlerine göre nitel bir çalışma. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15 (24). 2545 – 2583.
• Çepni, S. (2007). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş, (Genişletilmiş 3. Baskı), Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Çınkır, Ş., Kepenekçi, Y. (2003). Öğrenciler arası zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 34, 236-253.
• Çelenk, T.E., Yıldızlar, O. (2019). Lise öğrencilerinde akran zorbalığı ve mağduriyetinin incelenmesi. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(2), 24-31
• Demirkaya, H. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının küresel ısınma kavramını algılamaları ve öğrenme stilleri: Fenomenografik bir analiz. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 8, 727- 752.
• Ekiz, D. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Eşkisu, M. (2009). Liseli öğrencilerin zorbalık düzeyleri ile aile işlevleri ve algılanan sosyal destek arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erdur Baker, K., Kavşut, F. (2007). Akran zorbalığının yeni yüzü: siber zorbalık, Eurasian Journal of Educational Research, 27, 31-42.
• Farrıngton, D. P. (1993). Understanding and preventing bullying. Chicago Journals, 17(1), 381- 458.
• Flannery, D. J., Wester, K. L. and Singer, M. I. (2004). Impact of exposuretoviolence in school on childand adolescent mental healt hand behavior. Journal of Community Psychology, 32(5), 559-573
• Furlong, M. J., Soliz, A. C., Simental, J.M. ve Greif, J. L.(2004). Bullying and abuse on school campuses. Encyclopedia of Applied Psychology, 1, 295-301.
• Genç, G. (2007). Genel liselerde akran zorbalığı ve yönetimi. Doktora Tezi. İnönü Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Malatya.
• Gibson, W., A. 2003. Elementary and middle school teachers’ perceptions of bullying. Unpublished Doctoral Thesis, Atlanta: Georgia State University
• Gökler, R. (2007). İlköğretimde öğrencilerinde akran zorbalığının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Greeff, P. (2004). The nature and prevalence of bullying during the inter mediates choolphase Unpublishedmaster'sthesis. University of the Free State, Bloemfontein.
• Grosssi, P., K. & dosSantos A., M. (2012). Bullying in Brazilian Schools and Restorative Practices. Canadian Journal of Education, 35(1). 120-136.
• Gültan, R. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinin zorbalık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balıkesir.
• Gültekin Akduman, G. (2010). 7-8 yaş grubu çocuklarda akran istismarı ve kendi çözüm önerileri. Kuramsal Eğitimbilim, 3(2), 13-26.
• Hesapçıoğlu, S., Yeşilova, H. (2015). Lise öğrencilerinin zorbalığa ve zorbalara ilişkin duyguları, düşünceleri ve tutumları. Anatolian Journal of Psychiatry, 16, 284-293.
• Hoşgörür, V., Orhan, A. (2017). Okulda zorbalık ve şiddetin nedenleri ve önlenmesinin yönetimi (Muğla merkez ilçe örneği). Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(24), 859-880.
• İrfaner, S. (2009). Öğrenciler arasında gerçekleşen zorbalık eylemleri ve zorbalık konusunda öğrencilerin, öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin tutum ve görüşleri. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Kanık, B. (2010). Öğretmenlerin okul zorbalığına ilişkin algıları. Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Kartal, H. (2009). Öğretmen adaylarının uygulama okullarındaki zorbalıkla ilgili değerlendirmeleri, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 141-172.
• Kartal, H., Bilgin, A. (2009). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenler ve öğrenim gören öğrencilerin zorbalığa yönelik görüşleri, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3), 539-562.
• Kartal, H., Bilgin, A. (2012). İlköğretim öğrencilerinin zorbalığın nedenleri ile ilgili algıları, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 25 -48.
• Kartal, H., Balantekin, Y., Bilgin, A. ve Soyuçok, M. (2019). Ev ve okul yaşantılarında zorbalığa etki eden faktörler: bir karma yöntem araştırması. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(1), 50-85.
• Kepenekçi, Y. & Çınkır, S. (2006). Bullying among Turkish high school students. Child Abuse &Neglect. 30 (2),193-204.
• Koç, Z. (2006). Lise öğrencilerinin zorbalık düzeylerinin yordanması. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kutlu, Z. S. (2014). Lise 9.sınıf öğrencilerinin zorbalık düzeylerinin problem çözme becerisi ve boyun eğici davranışları ile ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Metin, K.E. (2017). Ortaokul öğretmenlerinin siber zorbalık yaşama düzeyleri ve siber zorbalıkla başa çıkma stratejileri. JRES, 4(2), 33-49.
• Mynard, H. ve Joseph, S. (2000). Development of the Multidimensional Peer Victimization Scale. Aggressive Behavior, 26, 169-178.
• Olweus, D. (1999). Norway. In P.K. Smith, Y. Morita, J. Junger-Tas, D. Olweus, R. Catalano, P. Slee (Eds.), The nature of school bullying: A cross-national perspective. London: Routledge, 7-27.
• Ökte, A. (2014). Öğrencilerin zorbalık eğilimleri ile sosyal medyaya yönelik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi:(Sancaktepe Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özdemir, M., Akar, F. (2011). Lise öğrencilerinin siber-zorbalığa ilişkin görüşlerinin bazı değişkenler bakımından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi [Educational Administration: Theory and Practice], 17(4), 605-626.
• Özdinçer, A. S. (2008). Lise Öğrencilerinde öz-kavram ve aile ilişkisinin akran zorbalığına etkisi. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, A., Tezel, A., Öztürk, F.Ö. (2019). Bir ortaöğretim kurumunda akran zorbalığının değerlendirilmesi, Konuralp Tıp Dergisi,11(1), 82-88.
• Öztürk, A., Eldeleklioğlu, J. (2021). Ortaokul öğretmenlerinin zorbalığa müdahale biçimleri. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 203-226.
• Pişkin, M. (2006) “Akran zorbalığı olgusunun ilköğretim öğrencileri arasındaki yaygınlığının incelenmesi” I. Şiddet ve okul: Okul ve çevresinde çocuğa yönelik şiddet ve alınabilecek tedbirler sempozyumu, 28- 31 Mart 2006, MEB VE UNICEF Bildiri Özetleri, İstanbul, http://iogm.meb.gov.tr/siddetveokul/index.
• Pişkin, M., (2002). Okul zorbalığı: Tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (2), 531 – 562.
• Polat, F., Sohbet, R. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinde akran çatışmasına bakış, KSÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 15(2), 41-51.
• Rigby, K. (2007). Bullying in schools: And whatto do about it. Camberwell Victoria: Acer Press.
• Stockdale, M., Hangaduambo, S., Duys, D., Larson, K., Sarvela, P.D. (2002). Ruralelementarystudents’, parents’ andteachers’ perceptions of bullying. (Electronic version). American Journal of Health Behavior, 26, 266-277.
• Şahin, M., Sarı, S.V., Özer, Ö., Er, S.H. (2010). Lise öğrencilerinin siber zorba davranışlarda bulunma ve maruz kalma durumlarına ilişkin görüşleri, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 257-270.
• Şirvanlı Ö. D. (2010). Ergenlerde akran zorbalığına maruz kalmanın cinsiyet, yaş ve içe yönelim türü problem davranışlar ile ilişkisi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 17 (1), 5-12.
• Totam, T., Yöndem, D. Z. (2007). Ergenlerden zorbalığın anne, baba ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, (8) 2, 53.
• Ttofi, M. M., &Farrington, D. P. (2011). Effectiveness of school-based program storeduce bullying: a systematic and metanalytic review. Journal of Experimental Criminology, 7(1), 27-56.
• Üneri, Ö. Ş., Tanıdır, C. (2012). Evaluation of internet addiction in a group of high school studets: Across-sectional study. Düşünen Adam: The Journal of Psychiatry and Neurological Sciensces, 24 (4), 265-272.
• Üstündağ Şener, N., Başar, M., Şen, B., Göncü, A. (2015). Öğretmen görüşlerine göre öğrencilerin zorba davranışlara başvurma düzeyleri ve öğrenme ortamlarının incelenmesi, Eğitim Bilimleri Dergisi, 41, 157-173.
• Whitted, K. S., Dupper, D. R. (2005). Best practices for preventing or reducing bullying in school. Children and Schools, 27(3),17-175.
• Yaman, E., Kocabaşoğlu, N. (2011). Zorbalığa farklı bir bakış: öğrencilerin öğretmenlerine zorbalık yaptığı bir dikey zorbalık araştırması. İlköğretim Online, 10(2), 653-666.
• Yalçıntaş Sezgin, E. (2018). Okulöncesi öğretmenlerin akran zorbalığı ilişkin algı ve görüşleri: zorbalık davranışları tespitleri, zorbalık davranışları karşısında uyguladıkları stratejiler ve aldıkları önlemler, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 85-104.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.