Uygulamalı Halk Bilimi-Tarihsel Süreç

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 346 - 355, 28.10.2022

Nihangül Daştan

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1095562

Cited By: 2

Öz

Son yıllarda küreselleşme kavramı ile bağlantılı söylemlerin vurgu yaptığı hususlardan biri, teknolojik alandaki iktidarı elinde tutan kültürlerin sahip olduğu araçlar vasıtasıyla baskın kültür hâline gelerek dünya üzerinde kültürel mozaiği renklendiren diğer kültürleri yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bırakmasıdır. Bu endişeyi taşıyan ulusal ve uluslararası kuruluşların, kültürel ifadelerin çeşitliliğinin korunabilmesi ve kültürel sürekliliğin sağlanabilmesi için birtakım girişimlerde bulunduğu ve konuyla ilgili farkındalık oluşturmaya çalıştığı görülmektedir.
Halk kültürünü kendine araştırma sahası olarak belirlemiş olan halk bilimi alanında da koruma, canlandırma, aktarma ve yeniden yaratarak dönüştürme yoluyla kültürel unsurların gündelik hayatta pratiğe dönüştürülmesi hususunda yeni bir yaklaşım ortaya çıkmıştır. Literatürde uygulamalı halk bilimi kavramı ile yerini alan bu yaklaşım, halk bilimini daha önceki derleme, arşivleme ve metin üzerinde inceleme yapma yönteminden farklı bir cepheye doğru yönlendirerek uygulama boyutuna taşımıştır. Böylece halk bilimi, hem küreselleşme karşısında kültürlerin kendini koruyabilmesinin destekleyebilecek bir işlev taşıyacak hem de kendisine sahip olduğu bilgiyi, sosyal yaşamda karşılaşılan birtakım problemleri çözmede pratiğe dökebileceği yeni bir uygulama alanı yaratabilecektir.
Bu çalışma, uygulamalı halk bilimi yaklaşımının ortaya çıkışına zemin hazırlayan gelişmelere, ortaya çıkış şartlarına, adı konulduktan sonra etrafında şekillenen tartışmalara, bu tartışmalar neticesinde ortaya atılan karşıt kavramlara, terimin tanımlanma girişimlerine, folklorun kullanılabileceği alanlara odaklanmaktadır. Kısaca söylemek gerekirse bu çalışmada uygulamalı halk biliminin ortaya çıkışı, gelişimi ve bugünkü durumu izah edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

uygulamalı halk bilimi, küreselleşme, yaşatarak koruma

Applied Folklore – Historical Process

Öz

In recent years, one of the issues emphasized by the discourses related to the concept of globalization has been that the cultures that hold the power in the technological field have become the dominant culture through the tools they have, and confront other cultures that color the cultural mosaic around the world with the danger of extinction. It is seen that national and international organizations bearing this concern have taken some initiatives to protect the diversity of cultural expressions and to ensure cultural continuity and have tried to raise awareness on the subject.
In the field of folklore, which has determined folk culture as its research field, a new approach has emerged in terms of transforming cultural elements into practice in daily life through preservation, revitalization, transfer, and re-creation. This approach, which has taken its place in as the concept of applied folklore, has carried folklore to the application dimension by directing it to a different front from the previous method of compilation, archiving, and analysis on the text. Thus, folklore will not only have a function that can support the preservation of cultures against globalization, but also create a new field of application in which it can put its knowledge into practice in solving some problems encountered in social life.
This study focuses on the developments that paved the way for the emergence of the applied folklore approach, the conditions of its emergence, the debates shaped around it after it was named, the opposite concepts put forward as a result of these discussions, the attempts to define the term, the areas where folklore can be used. In short, in this study, the aim will be to explain the emergence, development, and current situation of applied folklore.

Anahtar Kelimeler

applied folklore, globalization, preservation by keeping alive

Kaynakça

• Baron, R. (2014). Amerikan kamusal halk bilimi-tarihi, sorunları ve zorlukları. (İ. Gündüz Alptürker, Çev.). İçinde M. Ö. Oğuz, E. Ölçer Özünel, S. Gürçayır Teke, A. E. Aral & E. Kipay (Yay. haz.), Uygulamalı halk bilimi (ss. 177-196). Geleneksel Yayıncılık.
• Beals, R. L. (1950). The editors’ page. Journal of American Folklore, 63, (249), 360.
• Botkin, B. (1953). Applied folklore: Creating understanding through folklore. Southern Folklore Quarterly, 17, 199-206.
• Çobanoğlu, Ö. (1999). Halkbilimi açısından gelenek, turizm ve icad edilmiş gelenek bağlamında Ayvalık şeytan sofrası örneği. Milli Folklor, 11 (43), 7-12.
• Çobanoğlu, Ö. (2005). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Akçağ Yayınları.
• Dorson, R. M. (2007). Folklor ve fakelore. (S. Gürçayır, Çev.). İçinde S. Gürçayır (Yay. haz.), Folklorun sahtesi: Fakelore (ss. 11-22). Geleneksel Yayıncılık.
• Dorson, R. M. (2014). Uygulamalı halk bilimi (S. Gürçayır Teke, Çev.). İçinde M. Ö. Oğuz, E. Ölçer Özünel, S. Gürçayır Teke, A. E. Aral & E. Kipay (Yay. haz.), Uygulamalı halk bilimi (ss. 8-11). Geleneksel Yayıncılık.
• Dorson, R. M. (2020). Günümüz folklor kuramları (S. Gürçayır Teke & Y. Diniz, Çev.). Geleneksel Yayıncılık.
• Dundes, A. (2003). Doku, metin ve konteks (M. Ekici, Çev.). İçinde G. Öğüt Eker, M. Ekici, M. Ö. Oğuz & N. Özdemir (Yay. haz.), Halk biliminde kuramlar ve yaklaşımlar 1 (ss. 67-90). Geleneksel Yayıncılık.
• Fox, W. S. (2007). Folklor ve fakelore: Bazı sosyolojik düşünceler (T. Tanyel, Çev.). İçinde S. Gürçayır (Yay. haz.), Folklorun sahtesi: Fakelore (ss. 51-70). Geleneksel Yayıncılık.
• Gözaydın, N. (1978). Folklor sözcüğü üzerine. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 18 (351), 8449-8450.
• Gözaydın, N. (1992). Yine folklor üzerine. Türk Dili, (486), 1018-1021.
• Green, A. (1992). Public folklore’s name-A partisan’s notes. In R. Baron & N. R. Spitzer (Eds.), Public folklore. (pp. 49-63). Smithsonian University Press.
• Hufford, D. (2014). Halk bilimi çalışmalarının uygulamaları üzerine bazı yaklaşımlar (A. E. Aral, Çev.). İçinde M. Ö. Oğuz, E. Ölçer Özünel, S. Gürçayır Teke, A. E. Aral & E. Kipay (Yay. haz.), Uygulamalı halk bilimi (ss. 12-17). Geleneksel Yayıncılık.
• Jones, M. O. (1994). Applying folklore studies: An introduction. In M. O. Jones (Ed.), Putting folklore to use (pp. 1-41). The University Press of Kentucky.
• Kirshenblatt-Gimblett, B. (2007). Hatalı ikilikler (S. Gürçayır, Çev.). İçinde S. Gürçayır (Yay. haz.), Folklorun sahtesi: Fakelore (ss. 51-70). Geleneksel Yayıncılık.
• Kodish, D. (2014). Altmışlı yıllarda olgunlaşma üzerine (Y. B. Sönmez, Çev.). İçinde M. Ö. Oğuz, E. Ölçer Özünel, S. Gürçayır Teke, A. E. Aral & E. Kipay (Yay. haz.), Uygulamalı halk bilimi (ss. 197-208). Geleneksel Yayıncılık.
• Newall, V. J. (2014). Halk bilimi ve geleneğin uyumu (folklorizm) (N. Kaya Orta, Çev.). İçinde M. Ö. Oğuz, E. Ölçer Özünel, S. Gürçayır Teke, A. E. Aral & E. Kipay (Yay. haz.), Uygulamalı halk bilimi (ss. 80-107). Geleneksel Yayıncılık.
• Oğuz, M. Ö. (2002). Küreselleşme ve uygulamalı halk bilimi. Akçağ Yayınları.
• Spitzer, N. R. (1992). Cultural conversation: Metaphors and methods in public folklore. In R. Baron & N. R. Spitzer (Eds.), Public folklore (pp. 77-103). Smithsonian University Press.
• Şahin, H. İ. (2009). Dalyan ve Köyceğiz çevresinde gelenek, turizm ve folklorizm. Milli Folklor, 21 (82), 50-58.
• Yoder, D. (2019). Halk yaşamı (Ayça Yavuz, Çev.). İçinde M. Ö. Oğuz & S. Gürçayır Teke (Yay. haz.), Halk biliminde kuramlar ve yaklaşımlar 2 (ss. 26-32). Geleneksel Yayıncılık.