Dünden Bugüne Almanya’daki Türk Toplumunun Anadili Mücadelesi: Genel Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 475 - 487, 28.10.2022

İlhan Karaca

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1123968

Öz

Almanya’da Türk toplumunun en önemli sorunu anadili kaynaklıdır. Haliyle göçün ilk yıllarından bu yana en çok tartışılagelen konuların başında anadili gelmektedir. Ne var ki günümüze kadar çoğunluk toplum tarafından göçmen gruplarının anadillerine getirilen çeşitli sınırlamalar ve karşılıklı olarak üretilen bilgi kirliliği, Türkçe anadili için etkin bir mücadele alanın açılamasının önünde bir engel teşkil etmektedir. Göç alanında yapılan araştırmaların da göçmenlerin Almanca yeterliliğine gösterdiği ilgiyi onların anadillerine göstermediği anlaşılmaktadır. Göçmenlerin anadili sorunu aslında dilbilimin sahasına girmesine rağmen, bu bilim dalı tarafından sosyolojinin kucağına itilmiş durumdadır. Ancak sosyoloji de dilin aktarımı, kaybı ve bunların göçmeler üzerindeki etkilerini inceleyen araştırmalara yer vermemektedir. Bunun sonucunda anadili tartışmaları adeta çıkış yeri kolay bulunamayan bir labirenti andırır hale gelmiş durumdadır. Çalışmada Almanya’daki Türk toplumunun anadili mücadelesi, kuşaklar üzerinden değerlendirilmiştir. Bu mücadelenin değinim durumunda olan bir dilin korunması için gereken şartlara ne derece yakın olduğu, sosyodilbilimsel kuramlar ve ilgili literatür ışığında ortaya konmaya çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlar, Türkçenin Almanya’da anadili olarak sürdürülebilmesi için kurumsal koruma altına alınması gerektiğini ortaya koymaktadır. Ancak verilen mücadele, kuşaklar ilerledikçe, Türk toplumunu bu hedeften uzaklaştırmaktadır. Süreç hızla dil değiştirimine doğru işlerken Alman toplumu da Türkçeyi Alman okullarında yabancı dil dersi olarak sunma hazırlıkları içine girmektedir. Buna paralel olarak Türk toplumunun anadili mücadelesi de Türkçenin liselerde ikinci yabancı dil dersi olarak okutulmasına yönelmektedir. Bu da gelecekte Türk çocuklarının anadillerinin artık Türkçe olmayacağının kabulüne işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anadili, Anadili Mücadelesi, Almanya, Türk Toplumu, Dil Değiştirimi

The Struggle for the Mother Tongue of the Turkish Community in Germany From Past to Present: A General Evaluation

Öz

The most important problem of Turkish society in Germany originates from the mother tongue. As a matter of fact, the mother tongue has been one of the most discussed issues since the first years of migration. However, the limitations imposed on the mother tongue by the majority society and the mutually produced information pollution are an obstacle to the opening of an effective field of struggle. Immigration studies are devoted to the German spoken by the immigrants, rather than to their original language. Although the problem of the native language of immigrants is actually related to the field of linguistics it has been pushed into the lap of sociology by this discipline. However sociology does not include studies that examine the transfer and loss of language and its effects on migration. As a esult, the mother tongue debates have become like a labyrinth with no exit. In the study, the struggle for the mother tongue of the Turkish society in Germany was evaluated over generations. In the light of sociolinguistic theories and related literatüre, it has been tried to reveal how close this struggle is to the conditions required for the preservation of a language that is in the state of reference. The results show that Turkish should be taken under institutional protection in order to be able to maintain it as a mother tongue in Germany. Nevetheless, the struggle moves the Turkish society away from this goal as the generations progress. While the process is working towards language shift, the German society is also preparing to offer Turkish as a foreign language course in German schools. Parallel to this, the struggle for the mother tongue of the Turkish society also tends to install Turkish as a second foreign language course in high schools. This refers to the acceptance that Turkish children's mother tongue will no longer be Turkish in the future.

Anahtar Kelimeler

Mother Tongue, Struggle for Mother Tongue, Germany, Turkish Community, Language Change

Kaynakça

• Alpay, N. (2004). Dilimiz dillerimiz. Metis Yayıncılık.
• Antes, P. (2001). Der islam als politischer faktor. Verlag Bundeszentrale für Politische Bildung.
• Atılgan, M. (2006). Avrupa birliği, azınlık hakları ve Türkiye. Türk İdare Dergisi, Sayı 450, s. 43-65.
• Bade, K. J. & Oltmer, J.(2007). ”Mitteleuropa Deutschland”. İçinde Bade, K. J.; Emmer, P. C.; Lucassen, L.; Oltmer, J. (Eds.). Enzyklopädie Migration in Europa. Vom 17. jahrhundert bis zur gegenwart. Ferdinand Schöningh & Co.
• Bayrak, A. & Üstün, B. (2020). Almanya’da iki dilli yetişen Türk çocuklarının Türkçe yazma becerileri üzerine bir çalışma. Diyalog (2), s. 350-365
• Beck-Gernsheim, E. (2007). Wir und die anderen: vom blick der deutschen auf migranten und minderheiten. Suhrkamp Verlag.
• Bekâr, B. (2017). Almanya’nın Almanya’da konuşulan türkçeye yönelik dil planlama çalışmaları ve sonuçları. (s. 1-8). RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (8), s.1-8
• Bloemraad, I.; Korteweg, A. & Yurdakul, G. (2010). Staatsbürgerschaft und einwanderung: assimilation, multikulturalismus und der nationalstaat. İçinde Yurdakul, G. & Bodemann, M. (Eds.).Staatsbürgerschaft, migration und minderheiten. inklusion und ausgrenzungsstrategien im vergleich. VS Verlag für Sozialwissenschaften, s.13-47.
• Bloomfield, L. (1933): Language. Holt, Rinehart & Winston.
• Bourdieu, P. (1983). Ökonomisches kapital, kulturelles kapital, soziales kapital. İçinde: Kreckel, R. (Eds.): Soziale ungleichheiten. Soziale Welt. Sonderband 2. Schwartz & Co, s. 183-198.
• Brizic, K. (2007). Das geheime leben der sprachen: gesprochene und verschwiegene sprachen und ihr einfluss auf den Spracherwerb in der Migration. Waxmann
• Cathomas, R.(2005). Schule und Zweisprachigkeit.Waxmann
• Cummins, J. (1982). Die Schwellenniveau- und Interdependenzhypothese. Içinde Swift, J. (Eds). Bilinguale und multikulturelle Erziehung. s. 34-43.
• Cummins, J. (2006). Sprachliche interaktion im klassenzimmer. Von zwangsweiseauferlegten zu kooperativen formen von machtbeziehungen. İçinde Mecheril, P. & Quehl, T. (Eds.). Die macht der sprachen. Englische perspektiven auf die mehrsprachige schule. s. 36 – 62. Waxmann.
• De Houwer, A. (2022). Entwicklung von mehrsprachigkeit: kindheit und frühe jugend. İçinde Föeldes,C & Roelke, T. (Eds). Handbuch mehrsprachigkeit. De Gruyter.
• Destatis(2018).https://www.destatis.de/DE/Presse/Pressemitteilungen/2018/09/PD18_329_122.html
• Die Landesregierung Nordrhein-Westfalen. (2010): Nordrhein-Westfalen erkennt griechische schulen als ergänzungsschulen an. Presseinformation. 13.01.2010. [http://www.schulministerium.nrw.de/docs/bp/Ministerium/Presse/Pressemitteilungen/Ar chiv/2010-14_LegPer/pm_05_01_2010_pdf.pdf, letzter Zugriff 02.08.2014].
• Dolgunsöz, E. (2014). Language policies and multilingual education in minority schools in Ottoman Empire. Outcomes and future insights. idil, 3 (12), s.97-108 DW.com (2020) https://www.dw.com/tr/almanyada-t%C3%BCrk-okullar%C4%B1-tart%C4%B1%C5%9Fmas%C4%B1/a-51964415
• Esser, H. (2006). Sprache und integration. Die sozialen bedingungen und folgen des spracherwerbs von migranten. Campus Verlag. Euroactiv.com. (2011). https://euroactiv.com.
• Fereidooni, K.(2011). Schule - migration - diskriminierung. Ursachen der benachteiligung von kindern mit migrationshintergrund im deutschen schulwesen. VS Verlag für Sozialwissenschaften.
• Fthenakis W., Soner A., Thrul, R. & Walbiner, R. (1985). Bilingual-bikulturelle entwicklung des kindes. Ein handbuch für psychologen, pädagogen und linguisten. Max Heuber Verlag.
• Gesellschaft Für Bedrohte Völker (2010). Bedohte sprachen. Gefahr für minderheiten weltweit. Menschenrechtsreport 63, Arbil.
• Gomolla, M. & Radtke, F.-O. (2009). Institutionelle diskriminierung. Die herstellung ethnischer differenz in der schule. VS Verlag für Sozialwissenschaften.
• Gugenberger, E. (2003). Einflussfaktoren auf migrantensprachen. Bausteine für ein migrationslinguistisches modell. İçinde Erfurt,J., Budach G. & Hofmann, S. (Eds.). Mehrsprachigkeit und migration. Ressourcen sozialer identifikation. s. 39-62. Peter Lang.
• Gülmüş, Z. (2007). Muttersprachliche Ansprache als Integrationsstrategie. Eine translatologische Studie zu türkischsprachigen Informationsangeboten. Peter Lang Verlag.
• Hamburger, F. (1999). Von der gastarbeiterbetreuung zur reflexiven interkulturalität. IZA, s. 33-37
• Hans, S.(2010). Assimilation oder segregation? Anpassungsprozesse von einwanderern in deutschland. VS Verlag für Sozialwissenschaften.
• Holmes, J., & Wilson, N. (2017). An introduction to sociolinguistics. Routledge.
• İleri,E.(2008). İki dilli ortamda dil edinimi ve şans eşitliği. Die Gaste, (3) s. 3-4
• Keim, I. (2012). Mehrsprachige lebenswelten: sprechen und schreiben der türkischstämmigen kinder und jugendlichen. Narr Verlag.
• Küçük, A. (2020). 21. yüzyılın başlarında Almanya’dan Türkiye’ye yönelik 2. Ve 3. nesil nitelikli veya Türk kökenli Alman göçü sürecinin sosyolojik analizi. (Tez No. 688039) [Doktora Tezi T.C. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi] YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Limbach, J.(2008). Mehsrprachigkeit. Içinde Limbach, J.& Ruckteschell von K. GoetheInstitut (Eds.). Die Macht der Sprache. s.28-29. Langenscheidt.
• Münkler, H & Münkler, M. (2017). Die neuen Deutschen. Ein Land vor seiner Zukunft. Rowohlt Taschenbuch Verlag.
• Osswald, S. E. (1988). Stabilisierende Faktoren bei einer sprachlichen Minderheit. Die Rätoromanen in Graubünden.
• Özbal, B. (2021). Almanya’da Türk çocuklarına Türkçe öğretimi: “Ne haber?” öğretim seti örneği. 2. Uluslararası Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Sempozyumu Bildirileri Kitabı. S 135-149. (Eds). Boylu, E.. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Relikowski, I, Yılmaz E, Bloosfeld H.P. (2012). Wie lassen sich die hohen bildungsaspirationen von migranten erklären? İçinde Becker, R, Solga, H. (Edis.): Soziologische bildungsforschung. Wiesbaden: Springer VS (2012) S. 111-136
• Sabah. (2010, Ocak,11) 2https://www.sabah.com.tr/dunya/turkce_2_yabanci_dil_oluyor-1661815
• Spielhaus, R. (2011). Wer ist hier Muslim? Die entwicklung eines islamischen bewusstseins in Deutschland zwischen selbstidentifikation und fremdzuschreibung. Ergon Verlag.
• Stanat, P. (2006). Disparitäten im schulischen erfolg: forschungsstand zur rolle des migrationshintergrunds. Unterrichtswissenschaft, (34), 2, s. 98-124. Türkdoğan, O. (1984). İkinci neslin dramı: Avrupa’daki işçilerimiz ve çocukları. Orkun Yayınları
• Wagner, C.(2011). Ressentiments gegen muslime: soziale funktionen des Islam-diskurses in Deutschland. Tectum-Verlag.
• Welt.de. (2020).https://www.welt.de/regionales/hamburg/article163867196/Staat-muss-Tuerkisch-Unterricht-kontrollieren.html
• Willis, J., & Todorov, A. (2006). First impressions: making up your mind after a 100-Ms exposure to a face. Psychological Science, 17(7), s. 592–598. https://doi.org/10.1111/j.1467-9280.2006.01750.x
• Yıldız, C.(2012). Yurt dışında yaşayan Türk çocuklarına Türkçe öğretimi (Almanya örneği). İçinde Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (Eds.). Ankara.
• Yılmaz, G. (2015). Avrupa’da azınlıklar ve azınlık hakları. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi Cilt:14, 2, s.109-122.
• Zeit.de (2010). https://www.zeit.de/politik/deutschland/2010-03/merkel-erdogan-gymnasien?page=7