Okul Öncesi Çocukların Yemek Yeme Davranışları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 3, 495 - 506, 23.09.2021

Büşra Sema Altunsuyu , Zehra Çalışkan , Semra Kocaöz

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.887037

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma, okul öncesi çocukların yemek yeme davranışları ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini, Ortadoğu Anadolu bölgesindeki bir il merkezinde, sosyoekonomik düzeylerine göre tabakalandırılan 9 okulun 500 anasınıfı öğrencisi ve onların ebeveynleri oluşturmuştur. Veriler, Ebeveyn-Çocuk Kişisel Veri Toplama Formu, Çocuklarda Yeme Davranışı Anketi (ÇYDA) ve antropometrik ölçümlerle toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesi bilgisayar ortamında tanımlayıcı istatistikler, ki-kare independent t, kappa ve Anova (Post-hoc: Tukey) testleri kullanılarak yapılmıştır. Araştırmaya katılan okul öncesi çocukların, Beden Kütle İndeksi (BKİ)’ ne göre %21,4’ünün zayıf, %4,4’ünün fazla kilolu ve %9,0’unun obez olduğu, zayıflığın kızlarda (%23,8), fazla kilolu ve obezitenin (%14,3) erkeklerde fazla görüldüğü saptanmıştır (p>0,05). Fazla kilolu ve obez çocukların, anne ve babalarının da fazla kilolu ve obez olduğu bulunmuştur (p<0,001). BKİ’ ye göre obez olan çocuklar (n=45), anneleri tarafından normal (%66,7) ve zayıf (%2,2) olarak değerlendirilmiş, çocuğun BKİ’ si ile annenin çocuğun kilosunu değerlendirmesi arasında zayıf düzeyde (κ=0,278; p<0,001) uyum olduğu saptanmıştır. Çocukların yeme davranışlarını; çocuğun doğum kilosu, öğün sayısı ve öğün atlama durumu, fast-food tüketimi, ebeveyn yaklaşımları ve reklamların etkilediği tespit edilmiştir (p<0,05). Okul öncesi çocukların büyümelerinin izlenmesi, normalden sapmaların erken dönemde tespit edilmesi ve önlem alınması için hemşireler tarafından düzenli aralıklarla okullarda BKİ izlemlerinin yapılması, ebeveynleri fazla kilolu ve obez olan çocukların daha sık aralıklarla takip edilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çocuklarda yeme davranışı, hemşirelik, okul öncesi çocuk

Destekleyen Kurum

Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Proje Birimi

Proje Numarası

YLTPF45

Determination the Eating Behaviors and Affecting Factors of Preschool Children

Öz

This study was conducted as a descriptive study to determine the eating behaviours and affecting factors of preschool children. Sample of the study was composed of 500 kindergarten students of 9 schools which were stratified by socioeconomic levels in a city center in the Middle East Anatolia region and their parents. Data were collected with Parent and Child Personal Data Collection Form, Child Eating Behaviour Questionnaire (CEBQ) and anthropometric measurements. Data were analyzed with descriptive statistics,chi-square, independent samples t test, kappa and ANOVA (Post-hoc: Tukey) tests. Based on body mass index (BMI), 21.4% of the preschool children participating in the study were undernourished, 4.4% were overweight, 9.0% were obese while undernutrition was higher in girls (23.8%) than in boys (14.3%) (p>0.05). It was found that parents of the overweight and obese children were also overweight and obese (p<0.001). Obese children (n=45) based on BMI were evaluated by their mothers as normal (66.7%) and undernourished (2.2%), there was a weak correlation between the BMI of the child and the mother's assessment of the child’s weight (κ =0.278; p<0.001). Child’s birth weight, parental approaches, the number of meals and skipping status of the child, fast-food consumption and advertisements affected the eating behaviours of the children (p<0.05). According to these results, monitoring of BMI in schools and more frequent follow-up of children whose parents are overweight and obese by nurses at regular intervals are recommended for monitoring the growth of preschool children.

Anahtar Kelimeler

Eating behavior in children, nursing, preschool children

Proje Numarası

YLTPF45

Kaynakça

• Merdol, K.T. (2017). “İştahsız Çocuk Yönetimi: Diyetisyenlere Düşen Görevler’’. Beslenme ve Diyet Dergisi, 45 (3), 199-203.
• Wright, C. and Birks, E. (2000). “Risk Factors For Failure To Thrive: A Population-Based Survey’’. Child Care Health Development, 26 (1), 5-16. https://doi.org/10.1046/ j.1365-2214.2000.00135.x
• World Health Organization. (2019). “Children: reducing mortality’’. https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/children-reducing-mortality (Erişim Tarihi: 08.05.2019)
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü. (2008). Eğitimciler İçin Eğitim Rehberi Beslenme Modülleri. Ankara: İlkay Ofset Matbaacılık.
• Anne Çocuk Eğitim Vakfı. (AÇEV). (2017). “Türkiye’de 0-6 Yaş Çocuğun Durumu’’. https://www.acev.org/wp-content/uploads/2018/01/Tu%CC%88rkiyede-0-6-Yas% CC%A7-C%CC%A7ocug%CC%86un-Durumu.24.10. 17.pdf (Erişim Tarihi: 12.06.2019).
• UNICEF/ WHO/World Bank Group Joint Malnutrition Estimates. (2019). Key findings of the 2019 edition. “Levels and trends in child malnutrition’’. https://www.who.int/nutgrowthdb/jme-2019-key-findings.pdf?ua=1 (Erişim tarihi: 18.05.2019).
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi. (2014). “Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA) (2010): Beslenme Durumu ve Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi Sonuç Raporu’’, Ankara, 2014.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. (2019). “2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması’’. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ve TÜBİTAK, Ankara, Türkiye.
• Baysal, A. (2002). “Genel Beslenme’’, Ankara: Hatipoğlu Yayınları.
• Baughcum, A, Powers, S, Johnson, S.B, Chamberlin, L.A, Deeks, C.M, Jain, A, and Whitaker, R.C. (2001). “Maternal Feeding Practices and Beliefs and Their Relationships to Overweight in Early Childhood’’. Development Behaviour Pediatr, 22 (6), 391-408. https://doi.org/ 10.1097 / 00004703-200112000-00007.
• Yılmaz, R. and Erkorkmaz, Ü. (2011). “Adaptation Study of the Turkish Children’s Eating Behavior Questionnaire’. Anatolian Journal of Psychiatry. 12, 287-94.
• Aydın, G, Akay, D. ve İbiş E. (2017). “3-7 Yaş Çocuğa Sahip Annelerin Beslenmeyle İlgili Davranışlarının İncelenmesi’’. Trakya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7 (2), 683-700. https://doi.org/10.24315/trkefd.307013
• Yardımcı, H, Örmeci, Ö.F, Özçelik, Ö.A, Sürücüoğlu, S.M. ve Özdoğan Y. (2015). “Nutrition Education In Preschool Children’’. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi / The Journal of International Education Science, 2 (5), 449-457.
• Kanioğulları, O.A. (2015). “Lefkoşa’da Kreş ve Anaokuluna Devam Eden Çocukların Beslenme Davranışlarına ve Vücut Ağırlığına Annenin Çocuk Besleme Tutum ve Davranışlarının Etkisi’’. Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü, Doğu Akdeniz Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Yüksek Lisans Tezi, Kıbrıs.
• Esin, N. (2014). Örnekleme. Hemşirelikte Araştırma, Edt: Semra Erdoğan, syf: 167-192, İstanbul: Nobel Tıp Kitapevi.
• Yıldız, E.Ö. ve Deneçli, C. (2013). “Reklamda Animasyon Karakter Kullanımının Çocukların Beslenme Alışkanlıkları Üzerindeki Etkileri’’. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 36, 242-53.
• Kobak, C. ve Pek, H. (2015). “Okul Öncesi Dönemde (3-6 Yaş) Ana Çocuk Sağlığı ve Anaokulundaki Çocukların Beslenme Özelliklerinin Karşılaştırılması’’. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30 (2), 42-55.
• Wardle, J, Guthrie, C.A, Sanderson, S. and Rapoport, l. (2001). “Development of the Children’s Eating Behaviour Questionnaire’’. Journal of Child Psychology Psychiatry, 42 (7), 963-970. https://doi.org/ 10.1111/1469-7610.00792.
• Kılıç, S. (2015). “Kappa Testi”. Journal of Mood Disorders Volume,5 (3), 142-144. https://doi.org/ 10.5455/jmood.20150920115439
• Neyzi, O, Günöz, H, Furman, A, Bundak, R, Gökçay, G, Darendeliler, F. ve Baş F. (2008). “Türk Çocuklarında Vücut Ağırlığı, Boy Uzunluğu, Baş Çevresi ve Vücut Kitle İndeksi Referans Değerleri’’. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 51 (1), 1-14.
• World Health Organization. (2012). “Population-Based Approaches to Childhood Obesıty Preventıon”, WHO Library Cataloguing, s:13-14.
• TEMD Obezite, Lipid Metabolizması, Hipertansiyon Çalışma Grubu. (2017). “Obezite Tanı ve Tedavi Kılavuzu’’. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği, s:11-19. Ji, M, Tang, A, Zhang, Y, Zou, J, Zhou, G, Deng, J, Yang, L, Li, M, Chen, J, Qin, H. and Lin, Q. (2018). “The Relationship between Obesity, Sleep and Physical Activity in Chinese Preschool Children’’. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15 (3), 527. https://doi.org/ 10.3390/ijerph15030527.
• Kerkez, İ.F, Tutal, V. ve Akçınar, F. (2013). “Okul Öncesi Dönemde Beden İmajı Algısı ve Beden Memnuniyetsizliği’’. Hacettepe Journal of Sport Sciences, 24 (3), 234-244
• Mallan, K.M, Daniels, L.A, Nothard, M, Nicholson, J.M, Wilson, A, Cameron, CM, Scuffham, PA, and Thorpe, K. (2014). “Dads at the Dinner Table. A Cross-Sectional Study of Australian Father’s Child Feding Perceptions and Practices’’. Appetite, 73, 40-44. https://doi.org/1016 / j.appet.2013.10.006.
• Whitaker, K.L, Jarvis, M.J, Beeken, R.J, Boniface, D. and Wardle, J. (2010). “Comparing Maternal and Paternal İntergenerational Transmission of Obesity Risk in a Large Population-Based Sample”. The American Journal of Clinical Nutrition, 91 (6), 1560-1567. https://doi.org/10.3945/ajcn.2009.28838.
• Çalışır, H, and Karaçam, Z. (2011). “The Prevalence of Overweight and Obesity in Primary Schoolchildren and İts Correlation with Sociodemographic Factors in Aydın, Turkey”. Internatiol Journal of Nursing Practice, 17, 166-73. https://doi.org/10.1111/j.1440-172X.2011.01922.x
• Koç, N, Bülbül, S.F, Akıncı, N, Yıldız, C.K. ve Bölükbaş, Ş. (2018). “Obez Çocukların Anne/Babalarının Beden Kütle İndeksleri Beden Algılarını Etkiler mi?’’. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 7 (2), 11-20.
• Peker, E, Topaloğlu, N, Şahin, E.M, et al. (2014). ''The Comparison of Parent’s Perception on Weight, Appearance and Appetite of Their Children with Objective Criteria''. Turkiye Aile Hekimligi Dergisi, 18 (3), 142-148.https://doi.org/10.15511/tahd.14.03142
• Aslan, F. ve Şahin, E.N. (2017). “Ebeveynlerin Çocuklarının Beslenme ve Kilo Durumlarına İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi’’. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6 (1), 20-28.
• Pasch, A.L, Penilla, C, Tschann, M.J, Martinez, M.S, Deardorff, J, Groat, L.C, Gregorich, E.S, Flores, E, Butte, F.N. and Greenspan, C.L. (2016). “Preferred Child Body Size and Parental Underestimation of Child Weight in Mexican American Families”. Matern Child Health Journal, 20 (9), 1842–1848. https://doi.org/10.1016/ j.appet.2017.06.016.
• Özer, S, Bozkurt, H, Sönmezgöz, E, Bilge, S, Yılmaz, R. ve Demir, O. (2014). “Obezite Tanılı Çocuklarda Yeme Davranışının Değerlendirilmesi”. Çocuk Dergisi, 14 (2), 66-71. https://doi.org/10.5222/j.child.2014.066
• Domoff, S.E, Miller, A.L, Kaciroti, N. and Lumeng, J.C. (2015). “Validation of the Children’s Eating Behaviour Questionnaire in A Low-Income Preschool-Aged Sample in The United States”. Appetite, 95, 415-420. https://doi.org/10.1016 /j.appet.2015.08.002
• 34. Qiao, Y.M.J, Wang, Y, Li, W, Katzmarzyk, P, Chaput, J.P, Fogelholm, M, Johnson, DW, Kuriyan, R, Kurpad, A, Lambert, V.E, Maher, C, Maia, J, Matsudo, V, Olds, T, Onywera, V, Sarmiento, L.O, Standage, M, Tremblay, S.M, Tudor-Locke, C, Church, S.T, Zhao, P. and Hu, G. (2015). “Birth Weight and Childhood Obesity: A 12- Country Study’’. International Journal Obesity Supplements, 5 (2), 74-79. https://doi.org/10.3390/nu11040848.
• Oliveria, A, Lauzon-Guillain, B, Jones, L, Emmett, P, Moreira, P, Ramos, E, Charles, A.M. and Lopes, C. (2015). “Birth Weight and Eating Behaviors of Young Children’’. The Journal of Pedıatrıcs, 166: 59-55. https://doi.org/10.1016/j.jpeds.2014.09.031.
• Toschke, M.A, Küchenhoff, H, Koletzko, B. and Kries, R. (2005). “Meal Frequency and Childhood Obesity’’. Obesity Research, 13 (11), 1932-1938. https://doi.org/10.1038/oby.2005.238.
• Asena, B.M. (2009). “Gıda Reklamlarının Okul Öncesi Çocuklar Üzerindeki Etkilerinin Anneler Tarafından Değerlendirilmesi”. T.C. Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Özdoğan, Y, Balaban, S. ve Uçar, A. (2018). “Annelerin Çocuk Besleme Uygulamaları ve Çocukların Yemek Yeme Davranışları”. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7 (1), 1-13. https://doi.org/10.17100/nevbiltek.326672
• Ainuki, T. and Akamatsu, R. (2011). “Associations Between Children's Appetite Patterns and Maternal Feeding Practices”. Food and Nutrition Sciences, 2, 228–234. https://doi.org/10.4236/fns.2011.23032.
• Yiğit, R. (2011). “Çocukluk Dönemi Obezitesinin Yönetiminde Hemşirenin Rolü”. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 1, 71-80.