Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Öğrencilerinde İş Güvenliği Kültürü ve Farkındalığının Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 1, 140 - 154, 23.03.2025

Mehmet Ali Zengin , Mustafa Sekmen , Murat Tekbalkan

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1505149

Öz

Bu çalışmanın amacı, Samsun ilinde bulunan 44 adet Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinde 2022-2023 eğitim-öğretim döneminde kayıtlı öğrencilerin iş güvenliği kültürü ve bilincini değerlendirmektir. Araştırmanın yöntemi, belirli bir zamanda belirli bir noktada toplanan değişkenlerin verilerini bir grup insan üzerinde analiz eden bir gözlemsel araştırma olduğu için betimleyici ve kesitsel bir araştırmadır. Çalışmanın evrenini Samsun ilindeki Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerine (MTAL) devam eden öğrenciler oluşturmaktadır. Samsun ilindeki 44 MTAL'de 9-10-11-12. sınıflarda öğrenim gören 9.517 öğrenciye basit tesadüfi örneklem yöntemi ile anket uygulanmıştır.

Verileri değerlendirilirken bağımsız değişkenler arasında karşılaştırmaya olanak tanıyacak testler (T-testi, ANOVA testi vb.) ile tanımlayıcı istatistiksel metotlar (ortalama, standart sapma, frekans vb.) kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, öğrencilerin yaklaşık %60'ının iş güvenliği bilgi düzeylerini ölçen testten 50 veya daha düşük puan aldığı belirlenmiştir. Öğrencilerin iş güvenliği kültürü ifadelerine verdikleri yanıtların ortalamaları okullara göre incelendiğinde, okulların yanıt ortalamalarında istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Sınıflara göre değerlendirildiğinde, 12. sınıf öğrencilerinin diğer sınıflara kıyasla daha yüksek ortalamalara sahip olduğu tespit edilmiştir. Cinsiyet açısından karşılaştırıldığında ise özellikle kız öğrencilerin erkek öğrencilere kıyasla iş güvenliği kültürü ifadelerine verdikleri yanıt ortalamalarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürü, İş Güvenliği Bilinci, İş Sağlığı ve Güvenliği, Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri, Alan Araştırması

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Destekleyen Kurum

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenmiştir.

Proje Numarası

PYO.HMY.1914.23.001

Teşekkür

Samsun İl Milli Eğitim Müdürlüğüne ve okul yönetimlerine bize anket izni verdikleri için teşekkürlerimizi sunarız.

Evaluation of Occupational Safety Culture and Awareness Among Vocational and Technical Anatolian High School Students

Öz

The aim of this study is to evaluate the occupational safety culture and awareness of students enrolled in the 2022-2023 academic year at 44 Vocational and Technical Anatolian High Schools (VTAHS) in Samsun province. The research method is descriptive and cross-sectional, as it analyzes the data of variables collected from a group of people at a specific point in time. The study population consists of students attending VTAHS in Samsun province. A simple random sampling method was used to survey 9,517 students in grades 9-12 across 44 VTAHS in Samsun.

Descriptive statistical methods (mean, standard deviation, frequency, etc.) and tests that allow comparisons between independent variables (T-test, ANOVA test, etc.) were used to evaluate the data. The analysis revealed that approximately 60% of the students scored 50 or below on the test measuring their occupational safety knowledge level. When examining the average responses of students to statements regarding occupational safety culture by school, statistically significant differences were found between the schools. Evaluating by grade level, it was found that 12th-grade students had higher averages compared to other grades. In terms of gender, it was determined that female students had higher average responses to occupational safety culture statements compared to male students.

Anahtar Kelimeler

Occupational Health and Safety Culture, Occupational Safety Awareness, Occupational Health and Safety, Vocational and Technical Anatolian High Schools, Field Research

Etik Beyan

I declare that this study is original and that I have adhered to all scientific ethical principles and rules throughout all stages, including preparation, data collection, analysis, and presentation of information. I have cited all data and information not obtained within the scope of this study and have included these sources in the references. I have not made any changes to the data used, and I have complied with all ethical duties and responsibilities by accepting all conditions of the Committee on Publication Ethics (COPE). I acknowledge and accept all moral and legal consequences that may arise if, at any time, a situation contrary to this declaration is determined.

Destekleyen Kurum

The Scientific Research Projects Coordination Unit of Ondokuz Mayıs University

Proje Numarası

PYO.HMY.1914.23.001

Teşekkür

We extend our gratitude to the Samsun Provincial Directorate of National Education and the school administrations for granting us permission to conduct the survey.

Kaynakça

• 1. International Labour Organization (2023). Advancing social justice, promoting decent work. [internet]. [Erişim tarihi: December, 2024]. Erişim adresi: https://www.ilo.org/resource/news/nearly-3-million-people-die-work-related-accidents-and-diseases
• 2. Zengin, M. A. ve Sekmen, M. (2023). “Türkiye Tekstil Sektörü İş Kazalarının Eğilim ve Gelecek Perspektifleri, 2011-2020”. Tekstil ve Mühendis, 30 (129), 61-70. doi:10.7216/teksmuh.1272286
• 3. Zengin, M. A. (2022). “Türkiye İnşaat Sektörü İş Kazalarının İstatistiksel Analizi, 2011-2020”. International Journal of Engineering Research and Development, 14 (2), 492-501. doi:10.29137/umagd.1035473
• 4. Takala, J., Hämäläinen, P., Saarela, K.L., Yun, L.Y., Manickam, K., Jin, T.W Heng, P., Tjong, C., Kheng, L.G., Lim, S., Lin, G.S. (2014). “Global estimates of the burden of injury and illness at work in 2012”. Journal of Occupational and Environmental Hygiene, 11(5): 326-337. doi: 10.1080/15459624.2013.863131.
• 5. Sekmen, M. ve Zengin, M.A. (2023). “Türkiye Madencilik Sektörü İş Kazalarının Analizi ve Gelecek Perspektifleri”. International Journal of Advances in Engineering and Pure Sciences, 35 (2), 246-258. doi: 10.7240/jeps.1242698
• 6. Wijanarka, B.S., Sukardi, T., Rahdiyanta, D. and Ngadiyono, Y. (2019). “Evaluation of Implementation of Health and Safety in Industry And Vocational School in Yogyakarta Special Region”. In Journal of Physics: Conference Series, 1273 (1), 1-7. doi:10.1088/1742-6596/1273/1/012063
• 7. Ferris, T. L. and Aziz, S. (2005). A Psychomotor Skills Extension to Bloom's Taxonomy of Education Objectives for Engineering Education. Doctoral Dissertation. National Cheng Kung University, Tainan.
• 8. Brahm, F. and Singer, M. (2013). “Is More Engaging Safety Training Always Better in Reducing Accidents? Evidence of Self-Selection From Chilean Panel Data”. Journal of Safety Research, 47, 85-92. doi: 10.1016/j.jsr.2013.09.003
• 9. Haas, E.J., Hoebbel, C.L. and Rost, K.A. (2014). “An Analysis of Trainers' Perspectives Within an Ecological Framework: Factors That Influence Mine Safety Training Processes”. Safety and Health at Work, 5 (3), 118-124. doi: 10.1016/j.shaw.2014.06.004
• 10. Olcay, Z.F., Temur, S. and Sakalli, A.E. (2021). “A Research on the Knowledge Level and Safety Culture of Students Taking Occupational Health and Safety Course”. Cypriot Journal of Educational Sciences, 16 (1), 187-200. doi: 10.18844/cjes.v16i1.5519
• 11. Şahmaran, T., Kar, H. ve Arısal, İ. (2019). “İş Sağlığı ve Güvenliği Ön Lisans Programında Verilen Eğitim ve Öğretimin İş Sağlığı ve Güvenliği Algısı Üzerine Etkisi”. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11 (18), 1797-1827. doi: 10.26466/opus.565166
• 12. Izegbu, M.C., Amole, O.O. and Ajayi, G.O. (2006). “Attitudes, Perception and Practice of Workers in Laboratories in the Two Colleges of Medicine and Their Teaching Hospitals in Lagos State, Nigeria as Regards Universal Precaution Measures”. Biomedical Research, 17 (1), 49-54. 13. Sarıkaya, M., Güllü, A. ve Seyman, M.N. (2010). “Meslek Yüksek Okullarında İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Verilmesinin Önemi (Kırıkkale Meslek Yüksek Okulu Örneği)”. TÜBAV Bilim Dergisi, 2 (3), 327-332.
• 14. Topgül, S. ve Alan, Ç. (2017). “Öğrencilerin İş Güvenliği ve İş Güvenliği Eğitimi Algısının Değerlendirilmesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22 (2), 587-598.
• 15. Özgüler, A.T. ve Koca, T. (2013). “Meslek Yüksekokullarında İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitiminin Gerekliliği”. Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 3 (4), 15-20.
• 16. Bayguş D. (2019). Bir Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Öğrencilerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Bilgi Düzeyi ve İş Kazaları Sıklığı. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• 17. Tong, Y. H., Lin, Y. W., Chen, C. C., & Lin, J. M. (2009). “Perceptions of general education on occupational health and safety among college students in Taiwan”. Journal of occupational and environmental hygiene, 6 (8), 468-474.
• 18. Tappura, S., Jääskeläinen, A., & Pirhonen, J. (2022). Creation of satisfactory safety culture by developing its key dimensions. Safety science, 154, 105849.
• 19. Şener, S., Fandaklı, S., Yağımlı, M., & Aslan, T. (2023). “Eğitim sektöründe iş sağlığı ve güvenliği.” The Journal of International Scientific Researches, 8 (1), 83-94.
• 20. Ministry of National Educatio (2024). Kurumlar Listesi. [İnternet]. [Erişim tarihi: December, 2024]. Erişim Adresi: https://mebbis.meb.gov.tr/KurumListesi.aspx
• 21. Alkan E. (2017). Meslek Lisesi Öğrencilerinin İş Güvenliği Kültürü ve Bilinci Üzerine Bir Çalışma. Yüksek Lisans Tezi. Yeni Yüzyıl Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 22. Tavşancıl, E. (2002). “Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi”. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• 23. Tabachnick, B.G., Fidell, L.S. and Ullman, J.B. (2013). “Using Multivariate Statistics”. Boston, MA: Pearson.
• 24. Asan, G. ve Yıldız, S. (2022). “Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerindeki Öğrencilerin İş Sağlığı ve Güvenliği Konusundaki Bilinç Düzeylerinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”. Ejons International Journal, 6 (23), 664-676.
• 25. Küçükoğlu, M. (2018). Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinde Mobilya ve İç Mekan Tasarımı Bölümlerinde Eğitim Gören Öğrencilerin İş Sağlığı ve Güvenliği Bilincinin Analizi: Kilis Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 26. Dündar, G. (2022). Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Kimya Bölümü Öğrencilerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Bilincinin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 27. Akay, M. (2022). Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinin Makine Alanlarında Okuyan Öğrencilerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkındaki Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi. KTO Karatay Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Konya.
• 28. Andersson, M., Gunnarsson, K., Rosèn, G., and Åberg, M. M. (2014). “Knowledge and experiences of risks among pupils in vocational education”. Safety and health at work, 5(3), 140-146.
• 29. Laberge M, and Ledoux E. (2011). “Occupational Health and Safety Issues Affecting Young Workers. A Literature Review”. Work, 39: 215-232.
• 30. Chatigny, C., Riel, J., and Nadon, L. (2012). “Health and safety of students in vocational training in Quebec: a gender issue?” Work, 41(Supplement 1), 4653-4660.
• 31. Saraç, Ç. K. (2016). İş Sağlığı ve Güvenlik Kültürü Algısının İş Tatmini ile İlişkisinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• 32. Demir, A. İ. ve Ulutaşdemir, N. (2023). “Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Öğrencilerinin Alan Uygulamalarındaki İş Güvenliğinin Değerlendirilmesi (Gümüşhane İli Örneği)”. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12 (4), 1655-1662.