Antep Literatüründe Seyahat Anlatıları

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 11 - 24, 21.07.2020

Metin Kopar

Öz

Özet
Dünyanın farklı bölgelerini keşfetme arzusuyla gerçekleştirilen geçmişin gözleri olan seyahatler tarihin aydınlatılması bakımından tarihi belge niteliği taşımaktadır. Seyyahların yaptıkları seyahatler ve bu seyahatler sonucunda tuttukları raporlar, tarih, sosyal ve demografik açıdan oldukça önemlidir. 18. yüzyıldan itibaren Batılı seyyahlar “Küçük Asya” olarak adlandırdıkları Anadolu’nun tarihi coğrafyasını öğrenmek, sosyokültürel yönlerini tanımak için geziler yapmışlardır. Seyyahların anlatılarında coğrafya merkezi bir yere sahiptir. Yerleşmelerin gözlemlenmesi ve bu gözlemlerin kaydedilmesi, en eski tarihlere kadar uzanan bir uğraştır. Bu uğraşın sonucu olarak ziyaret edilen coğrafi alan ve tarihsel döneme dair izlenimler ve toplanan bilgiler yazıya aktarılmıştır. Seyyahların, gezdikleri yerlerdeki, mekânları, insanları, gelenek-görenekleri, sosyal yaşamı, dini inançları tarihi eserleri vs. kaleme alarak hem yaşadıkları dönemdeki kendi toplumlarına bilinmeyen ülkeleri tanıtmışlar, hem de bu değerli bilgilerin günümüze kadar ulaşmasına sebep olmuşlardır. Bu bilgiler aynı zamanda tarihi bir vesika özelliği taşımaktadır. Ancak gezi notları, seyyahın görüşlerini, bakış açısını ve yorumlarını içermesi bakımından tarih bilimi açısından mukayeseye tabi tutulmalıdır. Okuyucular tarafından büyük rağbet gören seyahatnameler, yazıldıkları devirden çok sonraları tarihî birer kaynak olarak değerlendirilmeye başlanmıştır.
Bu çalışmamızda Seyahatnameler başlığı altında, Antep’i görme şansına erişip anılarını kaleme alan seyyahların şehir hakkındaki değerlendirmelerini vermek, Antep’i tanımak ve tanıtmak açısından önemli olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Seyahatname, Seyyah, Kent, Coğrafya

Kaynakça

• Aydın, Lütfiye, Anka Kentim Antep’im, İstanbul, 2008.
• Atay, F. Rıfkı, “Cenuptan Birkaç İntiba Gaziantep”, Yeni Gaziantep, 8 Şubat 1941.
• Başgelen, Nezih, Dünya Kültür Mirasında Gaziantep, İstanbul, 1999.
• Biçici, Mehmet, “Gaziantep Şehrinin Gelişim Sürecinde Siyaset Kurumunun Etkisi”, Tarihten Günümüze Ayıntab-Gaziantep Bildiri Kitabı, Ankara, 2018.
• Cuınet, Vıtal, La Turquie d Asi e, C. I, Paris, 1892.
• Çelebi, Kâtip, Cihannüma, (Editör: Said Öztürk), İstanbul, 2013.
• Çukurova, Üftade, Gaziantep’te Sosyal ve Ekonomik Durum, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 1999.
• Dağlıoğlu, H. Turhan, “Antep ve Antep Kalesi”, Yeni Gaziantep Gazetesi, 5.10.1940, s.2.
• Darkot, Besim, Hikmet Turhan Dağlıoğlu, “Ayıntab”, İ.A, C.4, İstanbul, 1982.
• Drummond, Alexander, Travels through different cities of Germany, Italy, Greece, and several parts of Asia, as far as the banks of the Euphrates: in a series of letters, London.
• Eroğlu, Cengiz, Babuçoğlu, Murat, Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Halep, Global Strateji Enstitüsü, Ankara, 2007.
• Güzelhan, Mustafa, Antep Tarihinden Notlar (Dülük-Ayni Bedrettin-Ayıntabın Tarihte Uğradığı İstilalar, Gaziantep, 1959.Kahraman, Ali, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C.1, İstanbul, 2010.
• Gündüz, Ahmet, “Antep Şehrindeki Kişi Adları Hakkında Bir Değerlendirme”, Gaziantep Üniversitesi Ayıntab Araştırmaları Dergisi, S.2, 2019, s.2-20.
• Gündüz, Ahmet, “Batılı Seyyahların Gözüyle İzmit (1800-1860)”, Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-II, Kocaeli, 3.04.2015, s.517-527.
• Lohanizade M. Nurettin, Gaziantep Savunması, İstanbul, 2011.
• Mağmumi, Şerafedddin, Yüzyıl Önce Anadolu ve Suriye, (Çev. Cahit Kayra), İstanbul, 2008.
• Özlü, Zeynel, XVIII Yüzyılın İkinci Yarısında Gaziantep, Gaziantep, 2004,
• Özlü, Zeynel, “Gaziantep'te Sosyal ve Kültürel Yaşam Cumhuriyetin İlk Yıllarında Gaziantep’te Sosyo-Ekonomik Durum”, Tarihten Günümüze Ayıntâb-Gaziantep Sempozyomu, Gaziantep, 2018, s.1253-1275.
• Peirce, Leslie, Morality Tales Law and Gender in the Ottoman Court of Aintab, 2003.
• Rawdon, C. Francis, The Expedition for the Survey of The Rivers Euphrates and Tigris, Vol. I, London, 1850.
• W.S.Tyler, Memoir of Rev. Henry Lobdell, M.D. Late Missionary Of The American Board At Musul: Including the Early History of the Assyrian Mission, Published By The American Tract Society, Boston, 1859.
• Sal-name-i Vilayet-i Halep Def’a 13, Halep Vilayet Matbaası, H.1300 (1883).
• Uçar, Meltem, “Gaziantep Tarihi Su Sistemi ve Su Yapıları”, Journal of the Faculty of Architecture, S.33, 2016, s.73-100.