XIX. YÜZYIL ŞAİRLERİNDEN AYINTÂBLI ŞÂKİR, DİVANI ve “UNUT” REDİFLİ GAZELLERİNDEN HAREKETLE DİVANINDAKİ FUZÛLÎ ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 1 - 15, 31.12.2023

Zeliha Açar

Öz

Kadim Türk devletlerinden bu yana hükümdarlar etraflarında şairlerin bulunması geleneğinden dolayı yönetim merkezleri, dışarıda kalan bölgelere nazaran edebî yönde daha fazla gelişme kat etmiştir. Hakanlar etrafında ozanların bulundurulması geleneği, Osmanlı döneminde de devam etmiştir. Padişah huzurunda tertip edilen şuara meclislerindeki istişare ve rekabetler neticesinde klasik şiir, payitahtta hayli gelişme göstermiştir. Bu meclislerden mahrum kalan, İstanbul dışı yani taşra olarak adlandırılan bölgelerdeki şairler de payitahttakilere nazaran daha az itibar görmüşlerdir. Öyle ki birçoğu tezkirelerde dahi kendisine yer bulamamış, kimisi de mahlas kargaşasından ötürü –aynı mahlası kullanan- büyük şairler karşısında eriyip gitmiştir. Aile kütüphanesinde divanları itinayla saklanmış olan şairler, yok olmaktan bir nebze de olsa kurtulmuştur. Ayıntâblı Şâkir Efendi de bu şairlerden bir tanesidir. XIX. yüzyılın Antep’inde yaşamış olan Ayıntâblı Şâkir Efendi’nin hayatıyla ilgili kesin bilgiler bulunmamaktadır. Şairin hayatı Divanı’ndan yola çıkılarak aydınlatılmaya çalışılmıştır. Şâkir’in Divanı dışında bir de Gencine-i Güftar adlı Türkçe-Arapça-Farsça manzum sözlüğü bulunmaktadır. Ayıntâblı Şâkir, özellikle kaside ve tarihlerinde dönemin Antep’inin sosyal hayatına dair önemli bilgiler vermiştir. Şâkir Divanı’na bakıldığında hemen ilk bakışta şairin, Fuzûlî hayranlığı göze çarpmaktadır. Fuzûlî’nin çağını aşkın derecede büyük bir şair olmasının yanı sıra Şâkir üzerindeki asıl etkisinin Kerbela, ehl-i beyt sevgisi gibi müşterek muhtevalardan kaynaklandığını söylemek de yanlış olmayacaktır. İleri düzeyde bir şair olan Fuzûlî’de tasavvufun derin bir sembol dünyasıyla verilmesine karşın Şâkir’in şiirlerinde söylemek istediklerini doğrudan söyleyen bir mutasavvıf edası sezilmektedir. Coşkun bir mutasavvıf olan Şâkir, umumiyetle gazellerinde Fuzûlî’nin söylemine yakın bir söylem geliştirmeye gayret etmiştir. Bu çalışmanın amacı Ayıntâblı Şâkir ve Divanı'nın tanıtımını yaparak “unut” redifli gazelleri bağlamında divanındaki Fuzûlî etkisini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Klâsik şiir, Ayıntâblı Şâkir, Fuzûlî, XIX yüzyıl.

Kaynakça

• Açar, Z. (2023). Ayıntâblı Muhammed Şâkir Enîsü’l –Uşşâk (İnceleme-Nesre Çeviri-Dizin). Gaziantep: Gazikültür A.Ş. Yayınları.
• Atar, F. (2006). “Nâfile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 32, 290-292.
• Cebecioğlu, E. (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: OTTO Yayınları.
• Ceylan, Ö. (2007). Kuşlar Dîvânı Osmanlı Şiir Kuşları. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Fuzûlî (2014). Fuzûlî Türkçe Divan (Haz. İsmail Parlatır). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Fuzûlî (2016). Leylâ vü Mecnûn (Haz. Hüseyin Ayan). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Fuzûlî (1987). Hadikatü's-Süeda (Haz. Şeyma Güngör), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kartal, A. (2009). “Sekr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 36, 334-335.
• Kılıç, A. (2021). Fuzûlî Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
• İsen, M. (2000). “Klasik Şiirin Merkezi Olarak İstanbul”, Bilig, Sayı: 13, s.s. 1-8.
• Onay, A. T. (2016). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü (haz. Cemal Kurnaz). Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1998). Fuzûlî Divanı Şerhi, Ankara: Akça Yayınları.
• Yıldırım, N. (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Zavotçu, G. (2006). Divan Edebiyatı Kişiler -Kişilikler Sözlüğü. Ankara: Aydın Kitabevi.