Hicri 1304-1305 (M.1888-1889) Tarihli Suriye Vilayeti Salnamesi’ne Göre Vilayetin İdarî ve Sosyal Yapısı Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 31 - 55, 30.06.2024

Meryem Günaydın , Kaan Kaymazoğlu

Öz

Osmanlı Suriyesi'ne ilişkin başlıca araştırma kaynakları arasında vilayet salnameleri yer almaktadır. Osmanlı Devleti’nin resmi salnamelerinden vilayet salnameleri ait olduğu vilayetin ait olduğu yıla ait idarî, iktisadi ve sosyo-kültürel yapısına ilişkin bilgiler vermektedir. Bu yönüyle Suriye Vilayeti’nin genel görüntüsünü yıllara göre salnamelerden tespit etmek mümkündür.
Bu çalışmanın konusunu oluşturan H.1304-1305 (M.1888-1889) tarihli Suriye Vilayeti’ne mahsus salname 19. yüzyılın son çeyreğinde vilayetin idarî, adlî, askerî ve toplumsal yapısı, şehirlerinin tarihi, demografisi, sosyal hayatı, kentsel dokusu, ekonomisi, ziraat ve ticaret faaliyetleri hakkında bilgiler içermektedir. Salnamede özellikle vilayet kazaları hakkında verilen ayrıntılı malumat vilayetin başlıca temel özelliklerini ortaya koyacak niteliktedir. Bu yönüyle çalışmamızda bu salnameye göre vilayetin, sancaklarının ve kazalarının genel durumu tespit edilerek incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Suriye, salname, sosyal yapı, iktisadi yapı, demografi

Kaynakça

• Ali Suat, Bir Osmanlı Bürokratın Suriye, Irak ve Arabistan Seyahatnamesi, (Haz.: N. Ahmet Özalp), Büyüyenay Yayınları, İstanbul 2019.
• Buzpınar, Şit Tufan, “Şam” Maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 38, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Buzpınar, Şit Tufan, “Suriye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 37, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
• Buzpınar, Şit Tufan, “Havran” Maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.16, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1997.
• Canatar, Mehmet, Şam Umumi Kütüphanesi’ne Dair Bir Değerlendirme, Tarihin Peşinde Bir Ömür Abdülkadir Özcan’a Armağan, Kronik Yayınları, İstanbul, 2018.
• Cengiz, O. "XIX. Yüzyıl Osmanlı Şehir Silüeti: Şam Örneği", Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 5 (2019), 1-23. Çakar, Enver, Tahrir Defterlerine Göre 16. ve 17. Yüzyıllarda Hama, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Cilt: III, Sayı:1, Elazığ, 2005.
• Çakar E (2003). XVI. Yüzyılda Şam Beylerbeyiliğinin İdarî Taksimatı. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 351-374.
• Çelik, Kürşat, Osmanlı Hakimiyetinde Beyrut (1839-1918), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Elazığ 2010.
• Mağmumi, Şerafettin, Bir Osmanlı Doktorunun Anadolu ve Suriye Seyahat Hatıraları, Dorlion Yayınları, Ankara 2023.
• Mantran, Robert, “Hama” Maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.15, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Osmanlı Belgelerinde Suriye, İstanbul: Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın No:129, 2013.
• Önsoy, R. (1986). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Suriye’nin Sanayi ve Ticareti, Belleten, 50 (198), 825–832.
• Samur, Sabahattin, Suriye Vilayetinin İdari ve Sosyal Yapısı (1840-1908), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 1989.
• Serbestoğlu, İbrahim, “Antikitiye Emperyal İlgi: Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Baalbek’te Arkeoloji ve Turizm”, Doç. Dr. İlknur Karagöz’e Armağan, Serander Yayınları, Trabzon, 2020.
• Uysal, M. A., Turkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamelerine Gore Burdur Vilayetinin Coğrafi, İdari ve Sosyal Yapısı (1925-1929), Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (2), 2020, 177-207.
• Umar, Ömer Osman, Osmanlı Yönetimi ve Fransız Manda İdaresi Altında Suriye (1908-1938), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2004.