Sosyal Medya Bağımlılığının Kompulsif Çevrimiçi Satın Alma Davranışı Üzerine Etkisinde Kontrolsüz Kredi Kartı Kullanımının Aracılık Rolü

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: Special Issue/Özel Sayı-Current Issues in Marketing Research/Pazarlama Araştırmalarında Güncel Konular, 65 - 78, 30.10.2024

İbrahim Atilla Karataş

https://doi.org/10.54439/gupayad.1524381

Öz

Amaç: Bu çalışmanın temel amacı sosyal medya bağımlılığının kompulsif çevrimiçi satın alma davranışının gerçekleşmesinde kontrolsüz kredi kartı kullanımının aracılık rolünün incelenerek konu ile ilgili literatürdeki boşluğun doldurulmasıdır. Gereç ve Yöntem: Çalışmanın gerçekleştirilmesinde 391 katılımcı yer almıştır. Veriler anket tekniği ile toplanmıştır. Önce faktör analizi yapılmış ardından aracılık rolünün belirlenmesinde Jamovi 2.4.14 programından faydalanılarak bootstrap tekniği kullanılmıştır. Bulgular: Yapılmış olan faktör analizi sonucuna göre sosyal medya bağımlılığı faaliyetleri çevre farkındalığının azalması ve iletişim bağımlılığı adı altında iki alt boyut halinde oluşmuştur. Analiz sonucunda sosyal medya bağımlılığı faaliyetlerinin iki boyutunun da (çevre farkındalığının azalması ve iletişim bağımlılığı) kompulsif çevrimiçi satın alma davranışını etkilediği tespit edilmiştir. Ayrıca, sosyal medya bağımlılığının kontrolsüz kredi kartı kullanımını etkilediği sonucuna da ulaşılmıştır. Son olarak sosyal medya bağımlılığı faaliyetlerinin kompulsif çevrimiçi satın alma davranışı üzerine etkisinde kontrolsüz kredi kartı kullanımının aracılık rolü anlamlı bulunmuştur. Sonuç: Sosyal medya bağımlılığı faaliyetlerine maruz kalan tüketicilerin kompulsif çevrimiçi satın alma davranışlarının oluşumunda kontrolsüz kredi kartı kullanımının etkisi bulunmaktadır. Bu etkinin sosyal medya bağımlılığının alt boyutu olan ‘’çevre farkındalığının azalması’’ açısından daha belirgin olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kompulsif Çevrimiçi Satın Alma, Sosyal Medya Bağımlılığı, Kredi Kartı Kullanımı, Aracılık Rolü

Teşekkür

Sayın yetkili araştırma makalemin derginizde yayınlanmasına vesile olacağınız için teşekkür ederim. Şu an yurt dışında olduğum için haberleşmemizin mail üzerinden olmasını önemle rica ediyorum.

The Mediating Role of Uncontrolled Credit Card Use in the Effect of Social Media Addiction on Compulsive Online Purchase Behaviour

Öz

Purpose: The main purpose of this study is to fill the gap in the literature on the subject by examining the mediating role of uncontrolled credit card use in the realisation of compulsive online purchasing behaviour of social media addiction. Material and Method: There were 391 participants in the realisation of the study. The data were collected by questionnaire technique. First, factor analysis was performed and then bootstrap technique was used to determine the mediating role by using Jamovi 2.4.14 programme. Findings: According to the results of the factor analysis, social media addiction activities were formed as two sub-dimensions under the names of decreased environmental awareness and communication addiction. As a result of the analysis, it was determined that both dimensions of social media addiction activities (decreased environmental awareness and communication addiction) affect compulsive online purchasing behaviour. Finally, the mediating role of uncontrolled credit card use on the effect of social media addiction activities on compulsive online purchasing behaviour was found to be significant. Result: Uncontrolled credit card use has an effect on the formation of compulsive online purchasing behaviour of consumers exposed to social media addiction activities. This effect is more evident in terms of ‘decreased environmental awareness’, which is the sub-dimension of social media addiction.

Anahtar Kelimeler

Compulsive Online Purchasing, Social Media Addiction, Credit Cart Use, Mediating Role

Kaynakça

• Ahmed, Z. U., Ismail, I., Sadiq Sohail, M., Tabsh, I., & Alias, H. (2010). Malaysian consumers' credit card usage behavior. Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics, 22(4), 528-544. https://doi.org/10.1108/13555851011090547
• Akdağ, B., & Ünsal, C. (2024). The mediating role of self-esteem between meaning in life and social media addiction. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 11(1), 99-104. ttps://doi.org/10.5152/ADDICTA.2024.23126
• Akyıldız, B., Kalburan, Ç., & Koçoğlu, D. (2023). Para tutumu, sosyal paylaşım sitelerinin kullanımı ve online kompulsif satın alma davranışı. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(Prof. Dr. Feyzullah EROĞLU Armağan Sayısı), 229-242. https://doi.org/10.47097/piar.1272578
• Aktan, E. (2018). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 405-421. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.379886
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı. Sakarya yayıncılık.
• Aslan, M. (2023). Benlik saygısı ve kontrolsüz kredi kartı kullanımının çevrimiçi alışveriş bağımlılığı üzerine etkisi. Bağımlılık Dergisi, 24(1), 1-11. https://doi.org/10.51982/bagimli.1102018
• Bayır, T. (2021). Hedonik ve faydacı tüketim ile kompulsif satın alma ilişkisinde kredi kartı kullanımı ve pişmanlık: Online pazaryerleri üzerine bir araştırma. Journal of Mehmet Akif Ersoy University Economics and Administrative Sciences Faculty, 8(1), 420-441. https://doi.org/10.30798/makuiibf.835654
• Bellini, S., Cardinali, M. G., & Grandi, B. (2017). A structural equation model of impulse buying behaviour in grocery retailing. Journal of Retailing and Consumer Services, 36, 164-171. https://doi.org/10.1016/j.jretconser.2017.02.001
• Bhargava, V. R., & Velasquez, M. (2021). Ethics of the attention economy: The problem of social media addiction. Business Ethics Quarterly, 31(3), 321-359. https://doi.org/10.1017/beq.2020.32
• BKM, (2023). Bankalar arası kart merkezi 2023 yılı faaliyet raporu. Erişim adresi: https://bkm.com.tr/wpcontent/uploads/2024/03/Faaliyet-Raporu-2023.pdf Erişim tarihi: 12.08.2024
• Błachnio, A., Przepiorka, A., & Pantic, I. (2016). Association between Facebook addiction, self-esteem and life satisfaction: A cross-sectional study. Computers in Human Behavior, 55, 701-705. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.10.026
• Bland, J. M., & Altman, D. G. (1997). Statistics notes: Cronbach's alpha. BMJ, 314(7080), 572.
• Block, J. J. (2008). Issues for DSM-V: Internet addiction. American Journal of Psychiatry, 165, 306–307
• Celep, E., & Çorumlu, B. (2022). Nomofobik eğilimler ve sosyal medya kullanım yoğunluğunun kompulsif çevrimiçi satın alma davranışı ile olan ilişkisinin belirlenmesi: bir uygulama. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(2), 1339-1359. https://doi.org/10.20491/isarder.2022.1444
• Ceyhan, E., & Namlu, A. G. (2000). Bilgisayar kaygı ölçeği (BKÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 77-93.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2002). Research methods in education. Routledge.
• Crouch, E. (2018). #TBT: Combating internet addiction in China. That’s Shanghai. Retrieved from: http://www. thatsmags.com/shanghai/post/14395/tbt-combating-internet-addiction-in-china. Retrieved date: 11.06.2024
• Çatı, D. K., Koçoğlu, Ö. M., & Gelibolu, A. (2010). Müşteri beklentileri ile müşteri sadakati arasındaki ilişki: beş yıldızlı bir otel örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 429-446.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik (Statistics with multi variable for social studies). Ankara: Pegem Akademi.
• Dali, N. R. S. M., Nawang, W. R. W., Hamid, H. A., Lee, U. H. M. S., & Nazarie, W. N. F. W. M. (2023). Compulsive online shopping, spending habits, and locus of control on financial vulnerability among Malaysians.
• Malaysian Journal of Consumer and Family Economics (MAJCAFE), 31, 175-209. https://doi.org/10.60016/majcafe.v31.07
• Demirel, A. C., & Tapan, M. G. (2023). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya ve kompulsif çevrimiçi alışveriş bağımlılığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 12(1), 60-78. https://doi.org/10.15869/itobiad.1147669
• Dittmar, H. (2005). A new look at “compulsive buying”: Self–discrepancies and materialistic values as predictors of compulsive buying tendency. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(6), 832-859. https://doi.org/10.1521/jscp.2005.24.6.832
• Esgi, N. (2016). Development of social media addiction test (SMAT17). Journal of Education and Training Studies, 4(10), 174-181. https://doi.org/10.11114/jets.v4i10.1803
• Goldsmith, T., & McElroy, S. L. (2000). Diagnosis, associated disorders, and drug treat-ment. In A. L. Benson (Ed.), I shop, therefore I am: Compulsive buying and the search forself (pp. 217-241). Northvale, NJ: Jason Aronson Inc.Yurchisin, Johnson / Compulsive buying behavior 313
• Griffiths, M. D. (2012). Facebook addiction: concerns, criticism, and recommendations—a response to Andreassen and colleagues. Psychological Reports, 110(2), 518-520. https://doi.org/10.2466/01.07.18.PR0.110.2.518-520
• Güler, E. Ö., Veysikarani, D., & Keskin, D. (2019). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığı üzerine bir araştırma. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 1-13. https://doi.org/10.1136/bmj.314.7080.572
• Hassan, H., Hassan, J., Abdullah, S., & Abdullah, A. (2020, April). Social commerce in stimulating buying behavior intention, creating compulsive buying and inducing credit card debts among online users. In Journal of Physics: Conference Series, 1529(3), p. 032012). IOP Publishing. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1529/3/032012
• Hawi, N. S., & Samaha, M. (2017). The relations among social media addiction, self-esteem, and life satisfaction in university students. Social Science Computer Review, 35(5), 576-586. https://doi.org/10.1177/0894439316660340
• Hayes, A. F. (2017). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. Guilford Publications.
• Hou, Y., Xiong, D., Jiang, T., Song, L., & Wang, Q. (2019). Social media addiction: Its impact, mediation, and intervention. Cyberpsychology: Journal of psychosocial research on cyberspace, 13(1). https://doi.org/10.5817/CP2019-1-4
• Jameel, A., Khan, S., Alonazi, W. B., & Khan, A. A. (2024). Exploring the impact of social media sites on compulsive shopping behavior: The mediating role of materialism. Psychology Research and Behavior Management, 171-185. https://doi.org/10.2147/PRBM.S442193
• Köksal, Y., & Özdemir, Ş. (2013). Bir İletişim Araci Olarak Sosyal Medya’nin Tutundurma Karmasi İçerisindeki Yeri Üzerine Bir İnceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 323-337.
• Lam, L. T., & Lam, M. K. (2017). The association between financial literacy and problematic internet shopping in a multinational sample. Addictive Behaviors Reports, 6, 123-127. https://doi.org/10.1016/j.abrep.2017.10.00
• Lee, S., Park, J., & Bryan Lee, S. (2016). The interplay of Internet addiction and compulsive shopping behaviors. Social Behavior and Personality: an international journal, 44(11), 1901-1912. https://doi.org/10.2224/sbp.2016.44.11.1901
• Maccarrone‐Eaglen, A., & Schofield, P. (2023). The influence of social media addiction on compulsive buying behaviour: A comparative analysis of LGBT+ and heterosexual consumers. Journal of Consumer Behaviour, 22(1), 98-121. https://doi.org/10.1002/cb.2115
• O'Guinn, T. C., & Faber, R. J. (1989). Compulsive buying: A phenomenological exploration. Journal of consumer research, 16(2), 147-157. https://www.jstor.org/stable/2489314
• Pahlevan, S., S., & Yeoh, K. K. (2018). Excessive social networking sites use and online compulsive buying in young adults: the mediating role of money attitude. Young Consumers, 19(3), 310-327. https://doi.org/10.1108/YC-10-2017-00743
• Pahlevan, S. S., She, L., Yeoh, K. K., & Naghavi, N. (2022). Heavy social networking and online compulsive buying: the mediating role of financial social comparison and materialism. Journal of Marketing Theory and Practice, 30(2), 213-225. https://doi.org/10.1080/10696679.2021.1909425
• Phau, I., & Woo, C. (2008). Understanding compulsive buying tendencies among young Australians: The roles of money attitude and credit card usage. Marketing Intelligence & Planning, 26(5), 441-458. https://doi.org/10.1108/02634500810894307
• Pirog, S. F., & Roberts, J. A. (2007). Personality and credit card misuse among college students: The mediating role of impulsiveness. Journal of Marketing Theory and Practice, 15(1), 65-77. https://doi.org/10.2753/MTP1069-6679150105
• Roberts, J. (2000). Consuming in a consumer culture: College students, materialism, status consumption, and compulsive buying. Marketing Management Journal, 10(2), 76-91.
• Sathya, J., Babu, M., Gayathri, J., Indhumathi, G., Samad, Z. A., & Anandhi, E. (2023). Compulsive buying behavior and online shopping addiction of women. Information Science Letters, 12(5), 1641-1650. https://doi.org/10.18576/isl/120512
• Sharif, S. P., & Khanekharab, J. (2017). Identity confusion and materialism mediate the relationship between excessive social network site usage and online compulsive buying. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 20(8), 494-500.
• She, L., Rasiah, R., Waheed, H., & Pahlevan Sharif, S. (2021). Excessive use of social networking sites and financial well-being among young adults: the mediating role of online compulsive buying. Young Consumers, 22(2), 272-289. https://doi.org/10.1108/YC-11-2020-1252
• Starcevic, V. (2013). Is internet addiction a useful concept? Australian & New Zealand Journal of Psychiatry, 47(1), 16-19. https://doi.org/10.1177/0004867412461693
• Statista, (2024). Online shopping preference by product category worldwide 2023. Retrieved from: https://www.statista .com/statistics/1356261/global-online-shopping-pref erence/ Retrieved date: 06.05.2024
• Sönmez, V., & Alacapınar, F. G. (2013). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Suresh, A. S., & Biswas, A. (2020). A study of factors of internet addiction and its impact on online compulsive buying behaviour: Indian millennial perspective. Global business review, 21(6), 1448-1465. https://doi.org/10.1177/0972150919857011
• Şahin, A. İ., Öztürk, İ., & Dirik, G. (2024). Çevrimiçi alışveriş bağımlılığı-sistematik bir derleme. Bağımlılık Dergisi, 25(3), 320-335. https://doi.org/10.51982/bagimli.1390015
• Şahin, B. (2022). Kompulsif çevrimiçi satın alma davranışlarında gelişmeleri kaçırma korkusu ve yaşam doyumu etkisinin kuşaklar açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Şahin, C., & Yağcı, M. (2017). Sosyal medya bağımlılığı ölçeği-yetişkin formu: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 523-538.
• Şahin, T., & Ballı, E. (2020). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılıkları. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 59-74. https://doi.org/10.46482/ebyuiibfdergi.731264
• Xu, Y. (2008). The influence of public self‐consciousness and materialism on young consumers' compulsive buying. Young consumers, 9(1), 37-48. https://doi.org/10.1108/17473610810857309
• Tanoto, S., & Evelyn, E. (2019). Financial knowledge, financial wellbeing, and online shopping addiction among young Indonesians. Jurnal Manajemen dan Kewirausahaan, 21(1), 32-40. https://doi.org/10.9744/jmk.21.1.32–40
• Tarka, P., Kukar-Kinney, M., & Harnish, R. J. (2022). Consumers’ personality and compulsive buying behavior: The role of hedonistic shopping experiences and gender in mediating-moderating relationships. Journal of Retailing and Consumer Services, 64, 102802. https://doi.org/10.1016/j.jretconser.2021.102802
• Turan, R. (2001). Türkiye’de kredi kartlarının gelişimi ve makro ekonomik etkileri (Yüksek lisans tezi). Sakarya Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• TÜİK, (2023). Hanehalkı bilişim teknolojileri (BT) kullanım araştırması, 2023. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=bilgi-teknolojileri-ve-bilgi-toplumu-102&dil=1 Erişim tarihi: 12.06.2024
• Uyanık, Ö. (2019). Sosyal medya pazarlaması ile marka sadakati arasındaki ilişkide marka ilişkili sosyal medya bağlılığının rolü: Hazır giyim sektörü üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Galatasaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.
• Wegmann, E., Müller, S. M., Kessling, A., Joshi, M., Ihle, E., Wolf, O. T., & Müller, A. (2023). Online compulsive buying-shopping disorder and social networks-use disorder: More similarities than differences? Comprehensive Psychiatry, 124, 152392. https://doi.org/10.1016/j.comppsych.2023.152392
• We are Social, (2023). Digital 2023: Turkey. Retrieved from: https://datareportal.com/reports/digital-2023-turkey Retrieved date: 12.06.2024 Williams, A. D., & Grisham, J. R. (2012). Impulsivity, emotion regulation, and mindful attentional focus in compulsive buying. Cognitive therapy and research, 36, 451-457. https://doi.org/10.1007/s10608-011-9384-9
• Yakın, V., & Aytekin, P. (2019). İnternet bağımlılığının online kompulsif ve online anlık satın alma davranışlarına etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 20(1), 199-222.. https://doi.org/10.24889/ifede.459306