YABANCILARIN KİŞİ HALLERİNE İLİŞKİN DAVALARDA TÜRK MAHKEMELERİNİN MİLLETLERARASI YETKİSİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 898 - 970, 30.06.2022

Hümeyra Zeynep Nalçacıoğlu Erden

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1103073

Cited By: 1

Öz

Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisini düzenleyen 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’da, “Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisini, iç hukukun yer itibarıyla yetki kuralları tayin eder (m. 40)” hükmüne yer verilmek suretiyle Türk hukuk mevzuatında yer alan yetki kurallarının aynı zamanda milletlerarası yetkiyi de haiz olduğu öngörülmüştür. Kanunun 41 ilâ 46. hükümleri arasında ise daha özellikli yetki kurallarına yer verilmiştir. Çalışmanın konusu, yabancıların kişi hallerine ilişkin davalarda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi ile sınırlandırılmış olup yabancıların kişi hallerine ilişkin uyuşmazlıklara uygulanacak hukuk kapsam. dışı bırakılmıştır. Çalışmada ilk olarak, bu hususu özel olarak düzenleyen ancak yabancıların kişi hallerine ilişkin olarak sadece vesâyet, kayyımlık, kısıtlılık, gaiplik ve ölmüş sayılma davalarında Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisini tayin eden MÖHUK’un 42. maddesi incelenmiştir Ardından 42. maddenin kapsamına girmeyen -yabancıların- kişi hallerine ilişkin uyuşmazlıklarda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

MÖHUK m. 42, yabancıların kişi hallerine ilişkin davalar, kişi halleri, milletlerarası yetki, yerleşim yeri

Kaynakça

• Acun Mekengeç M, “Türk Hukuku’nda Teminat Gösterme Yükümlülüğü”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl: 2017, Cilt: 37, Sayı: 2, s. (1-41)
• Akıncı Z, Milletlerarası Özel Hukuk, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020
• Akipek J/Akıntürk T/Ateş A, Türk Medenî Hukuku Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, 15. Baskı, Beta Basım. Yayım. Dağıtım. AŞ, İstanbul, 2019
• Arslan Ş, Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahat Hakkı, Beta Basım. Yayın AŞ, İstanbul, 2018
• Arslan İ, Milletlerarası Özel Hukukta Mutad Mesken Kavramı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014
• Asar A, Yabancılar Hukuku, 7. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2021
• Avşar M, Milletlerarası Usul Hukukunda Mahkemelerinin Yetkisinin Belirlenmesinde Tarafların İrade Serbestisi, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2021
• Aygül M, “Yabancı Mahkemeden Verilen Vesâyet Kararlarının Tanınması (Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun Bir Kararının Değerlendirilmesi)”, Prof. Dr. Tuğrul Arat’a Armağan, (der. Bilgin Tiryakioğlu vd), Yetkin Yayınları, Ankara, 2012, s. (135-159)
• Baran Çelik N, Milletlerarası Özel Hukukta Soybağının Kurulması, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021
• Bayraktaroğlu Özçelik G, Milletlerarası Usul Hukukunda Paralel Davalar, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2016
• Hacı C/Tuna E, Milletlerarası Usul Hukuku, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019
• Çelikel A, Ahkâmı Şahsiye Konusundaki Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1963
• Çelikel A, Milletlerarası Özel Hukuk, 7. Baskı, Beta Basım. Yayın AŞ, İstanbul, 2004
• Çelikel A/ Erdem. BB, Milletlerarası Özel Hukuk, 17. Baskı, Beta Basım. Yayım. Dağıtım. AŞ, İstanbul, 2021
• Çelikel A/ Gelgel G, Yabancılar Hukuku, 25. Baskı, Beta Basım. Yayım. Dağıtım. AŞ, İstanbul, 2020
• Çiçekli B, 6458 Sayılı Kanunla Güncellenmiş Yabancılar ve Mülteciler Hukuku, 6 Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2016
• Çiçekli B, “Yabancı Unsurlu Boşanma Davalarında Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl: 2005, Cilt: 56, s. (239-259)
• Çiçekli B, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun Yargıtay Kararları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014
• Çörtoğlu Koca S, Zayıf Tarafın Korunduğu Sözleşmelerde Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016
• Dalkılıç O, Bireysel İş Uyuşmazlıklarında Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020
• Demir Gökyayla C, Ticari Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020
• Demir Gökyayla C, “Milletlerarası Özel Hukukta Vesâyet”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2011, Cilt: 10, Sayı: 1, s. (403-427)
• Demirkol B, Milletlerarası Yetki Anlaşmaları, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2018
• Demirkol B, “Zayıf Taraflı Sözleşmesel İlişkilere İlişkin MÖHUK’taki Milletlerarası Yetki Kurallarının Yerindeliği ve Çözüm Önerileri”, Milletlerarası Usul Hukukunda Mahkemelerin Yetkisine İlişkin Güncel Tartışmalar, (der. Sibel Özel vd), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021, s. (21-44)
• Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk, 7. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2021
• Doğan V, Türk Yabancılar Hukuku, 2. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2017
• Dural M/Öğüz T, Türk Özel Hukuku Kişiler Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2020
• Ekşi N, Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, 2. Baskı, Beta Basım. Yayın AŞ, İstanbul, 2000
• Ekşi N, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, 2. Baskı, Beta Basım. Yayım. Dağıtım. AŞ, İstanbul, 2020
• Ekşi N, Milletlerarası Özel Hukuk I Pratik Çalışma Kitabı, 3. Baskı, Beta Basım. yayın AŞ, İstanbul, 2018 (2018 b)
• Ekşi N, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku, 5. Baskı, Beta Basım. Yayım. Dağıtım. AŞ, İstanbul, 2018 (2018 a)
• Ekşi N, Türkiye’ye Sığınan Yabancıların Aile ve Şahsın Hukuku Davaları, Beta Basım. Yayım. Dağıtım. AŞ, İstanbul, 2021
• Elçin D, “Vesâyet ve Kısıtlılık Kararı Verilmesine veya Sona Ermesine ve Vesâyetin Yürütülmesine Uygulanacak Hukuk, Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi ve Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2018, Cilt: 67, Sayı: 2, s. (279-354)
• Erdem. BB, “22.11.2001 Tarihli ve 4721 Sayılı Türk Medenî Kanunu'nda Düzenlenen Türk Mahkemelerinin Yetkisine İlişkin Kurallar ve Bu Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl: 2002, Cilt: 22, Sayı: 2, s. (149-182)
• Erdem. BB, Türk Vatandaşlık Hukuku, 7. Baskı, Beta Basım. Yayın AŞ, İstanbul, 2019
• Ersen Perçin G, “Adil Yargılanma Hakkı Kapsamında ‘Forum Necessitatis’ İlkesi ve Türk Milletlerarası Yetki Kurallarına Etkisi”, Milletlerarası Usul Hukukunda Mahkemelerin Yetkisine İlişkin Güncel Tartışmalar, (der. Sibel Özel vd), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021, s. (3-20)
• Erten R, Türklerin Kişi Hallerine İlişkin Davalarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017
• Esen E, Türk Hukukunda Yabancıların İkamet İzinleri, Beta Basım. Yayım. Dağıtım. AŞ, İstanbul, 2019
• Esen E, “Hukuk Usulüne Dair La Haye Sözleşmesi̇ Kapsamında Yabancı Tüzel Kişilerin Teminat Yükümlülüğünden Muafiyeti”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2018, Cilt: 9, Sayı: 1, s. (1-26)
• Gençcan ÖU, Milletlerarası Aile ve Usul Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020
• Gökkaya Ş, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun Açıklamalı Gerekçeli İçtihatlı, Yetkin Yayınları, Ankara, 1996 Gümüş MA, Türk Medenî Hukukunda Kayyımlık, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2006
• Güngör G, Türk Milletlerarası Özel Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021
• Helvacı S, Gerçek Kişiler, 9. Baskı, Legal Yayınevi, İstanbul, 2021
• Helvacı S/Erlüle F, Medenî Hukuk, 5. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2018
• Huysal B, Soru-Cevap, Milletlerarası Usul Hukukunda Mahkemelerin Yetkisine İlişkin Güncel Tartışmalar, (der. Sibel Özel vd), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021, s. 68
• Huysal B, “Milletlerarası Yetkinin Belirlenmesinde Mutad Meskenin Doğurduğu Sorunlar ve HMK Madde Dokuz Üzerine Bazı Öneriler, Milletlerarası Usul Hukukunda Mahkemelerin Yetkisine İlişkin Güncel Tartışmalar, (der. Sibel Özel vd), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021, s. 97-109
• Huysal B, Devletler Özel Hukukunda Velâyet, Legal Kitabevi, İstanbul, 2005
• İmre Z, “İkâmetgah Kavramı ve Buna İlişkin Meseleler”, 50. Yıl Armağanı Cumhuriyet Döneminde Hukuk, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1973
• İste C, Uluslararası İş Akitlerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi ve Esasa Uygulanacak Hukuk, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021
• İstemi Z, “Türk Milletlerarası Usul Hukukunda Yetki”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020
• Kılıçoğlu A, Medenî Hukuk, 3. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2019
• Külüşlü E, Milletlerarası Usul Hukuku Çerçevesinde Acentenin Müvekkilini Mahkemede Temsil Etme Yetkisi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020
• Milletlerarası Özel Hukuk ve Milletlerarası Usul Hukuku Kanunu Öntasarı Sempozyumu 22-24 Kasım. 1976, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1978
• Muktedir L, Yargıtay Uygulamasında Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014
• Nomer E/Şanlı C, Devletler Hususi Hukuku, 13. Baskı, Beta Basın Yayın AŞ, İstanbul, 2005
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku, 23. Baskı, Beta Basım. Yayın AŞ, İstanbul, 2021 (2021 a)
• Nomer E, Türk Vatandaşlık Hukuku, 28. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2021 (2021 b)
• Oğuzman K/Seliçi Ö/Oktay Özdemir S, Kişiler Hukuku, 19 Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2020
• Özdemir Kocasakal H, “Uluslararası Kişi Halleri Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Cumhuriyeti’nin Taraf Olduğu Aile Hukukuna İlişkin Anlaşmalar”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2011, Cilt: 1, s. (561-607)
• Özdemir Kocasakal H, “Sözleşmelere Uygulanacak Hukukun MÖHUK m. 24 Çerçevesinde Tespiti ve Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl: 2010, Cilt: 30, Sayı: 1-2, s. (27-62)
• Özel S, “Yabancılık Unsuru Taşıyan Bireysel İş Sözleşmelerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2019, Cilt: 14, Sayı: 179-180, s. (1351-1382)
• Özkan I/Tütüncübaşı U, Uluslararası Usul Hukuku, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020
• Özkan I, Devletler Özel Hukukunda İkametgâh, Mutad Mesken ve İşyeri Bağlama Noktalarının Yeniden Değerlendirilmesi, Naturel Yayıncılık, İzmir, 2003
• Öztürk N, “5543 Sayılı İskân Kanunu Hükümleri Uyarınca Türk Vatandaşlığının Kazanılması”, TÜRKİYE BAROLAR BİRLİĞİ DERGİSİ, Yıl: 2007, Cilt: 68, s. (241-264)
• Pekcanıtez H/Atalay O/Özekes M, Medenî Usul Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021
• Poyraz MA, Türk Yabancılar Hukukunda Yabancıların İkameti, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015
• Sakmar A, Devletler Hususi Hukukunda Boşanma, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1976
• Süral C, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi”, TÜRKİYE BAROLAR BİRLİĞİ DERGİSİ, Yıl: 2012, Sayı: 100, s. (167-216)
• Süzen B, Tanıma ve Tenfiz Davalarında Kararı Veren Mahkemenin Denetimi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016
• Süzen B, “Milletlerarası Usul Hukukunda Yetki Kurallarında Kullanılan Bağlama Noktalarının Vasıflandırılması”, Milletlerarası Usul Hukukunda Mahkemelerin Yetkisine İlişkin Güncel Tartışmalar, (der. Sibel Özel vd), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021, s. (47-61)
• Şanlı C/Esen E/Ataman Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk, 9. Baskı, Beta Basım. Yayım. Dağıtım. AŞ, İstanbul, 2021
• Tan Dehmen M, “Türk Vatandaşlarının Kişi Hallerine İlişkin Davalar Bakımından 5718 Sayılı MÖHUK’taki Kabul Edilen Yetki Kuralı”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl: 2013, Cilt: 33, Sayı: 1, s. (169-211)
• Tanrıbilir F, “Kişi Halleri ve Mirasa İlişkin Milletlerarası Yetki Kurallarının Kapsamı”, Milletlerarası Usul Hukukunda Mahkemelerin Yetkisine İlişkin Güncel Tartışmalar, (der. Sibel Özel vd), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021, s. (75-96)
• Tarman ZD, “The International Jurisdiction of the Turkish Courts on Personal Status of Turkish Nationals”, Yearbook of Private International Law, Yıl: 2012, Cilt: 14, s. (477-491)
• Tekinalp G, Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama ve Usul Hukuku Kuralları, 13. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020
• Tiryakioğlu B, “Türklerin Kişi Hallerine ilişkin Davalarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi”, Prof. Dr. Tuğrul Arat’a Armağan, (der. Bilgin Tiryakioğlu vd), Yetkin Yayınları, Ankara, 2012, s. (1141-1164)
• Toker AG, “5718 Sayılı MÖHUK’ta Düzenlenen Tüketicinin Korunmasına Yönelik Hükümler”, İzmir Barosu Dergisi, Yıl: 2016, Cilt: 81, Sayı: 3, s. (11-74)
• Tunçomağ K, “İkametgâh”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Yıl: 1960, Cilt: 26, Sayı: 1-4, s. (153-184)
• “Türk Mahkeme Kararları”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl: 1982, Cilt: 2, Sayı: 1, s. (31-36)
• Ulusu Karataş AE, “Velâyet Sorumluluğu ve Çocukların Korunması Hakkında Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair 1996 Tarihli Lahey Sözleşmesi ve Türk Milletlerarası Özel Hukukuna Etkisi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl: 2017, Cilt: 37, Sayı: 2, s. (911-1003)
• Uyanık Çavuşoğlu A, “Bireysel İş İhtilafında Türk Mahkemesinin Milletlerarası Yetkisi, İş Dünyası ve Hukuk: Prof. Dr. Tankut Centel’e Armağan, (der. Fevzi Şahlanan vd), İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2011, s. (959-990)
• Vardar Hamamcıoğlu G, Türk Medenî Kanuna Göre Yerleşim Yeri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2009
• Yarar G, Yabancıların Türkiye’de Taşınmaz Edinmeleri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018
• Yılmaz E, Hukuk Sözlüğü, Yetkin Yayınları, 2011
• Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları (2020), TUİK, 4 Şubat 2021 için bkz <https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2020-37210> Erişim. Tarihi 30 Aralık 2021
• Göç Terimleri Sözlüğü, Uluslararası Göç Örgütü için bkz <https://publications.iom. int/system/files/pdf/iml31_turkish_2ndedition.pdf> Erişim. Tarihi 20 Aralık 2021
• Milletlerarası Ahvali Şahsiye Komisyonu (C.I.E.C.) Sözleşmeleri <https://www.nvi.gov.tr/ciec-sozlesmeleri> Erişim. Tarihi 25 Aralık 2021 Milli Güvenlik Konseyi 105. Birleşim, (1983) 7 Milli Güvenlik Konseyi Tutanak Dergisi 21 <https://www5.tbmm. gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MGK_/d01/c007/mgk_01007105.pdf> Erişim. Tarihi 27 Ekim. 2021
• Türk Dil Kurumu için bkz < https://sozluk.gov.tr/> Erişim. Tarihi 25 Aralık 2021
• Vatansız Kişilerin Statüsüne Dair Sözleşme için bkz <https://www.nvi.gov.tr/kurumlar/nvi.gov.tr/mevzuat/nufusmevzuat/milletlerarasi/DigerSozlesmeler/Vatansiz_kisilerin_statusune_iliskin_sozlesme.pdf> Erişim. Tarihi 30 Aralık 2021