SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİNİN SAĞLIK ARAMA DAVRANIŞI VE SAĞLIKLI YAŞAM TARZI DAVRANIŞLARINA ETKİSİ

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 1, 127 - 138, 25.03.2022

Fatma Mansur , Refika Ülke

Öz

Bu çalışmanın amacı Sağlık Yönetimi Bölümünde okuyan öğrencilerin sağlık okuryazarlık düzeyinin sağlık
arama davranışı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına etkisini belirlemektir. Araştırma evrenini bir devlet
üniversitesinin Sağlık Yönetimi Bölümünde okuyan öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılan ölçekler
Google Formlar üzerinden düzenlenip URL si öğrencilerin e-posta adreslerine gönderilmiştir. Araştırmayı kabul
edip online anketi dolduran öğrenci sayısı 314’ tür. Araştırma veri toplama aracı olarak Sorensen ve diğerleri
(2013) tarafından geliştirilen, Aras ve Bayık (2017) tarafından Türkçe uyarlaması yapılan “Sağlık
Okuryazarlığı Ölçeği”, Kıraç (2019) tarafından doktora tezinde geliştirilen “Sağlık Arama Davranışı Ölçeği”
ve Walker ve diğerleri (1996) tarafından geliştirilen, Bahar ve diğerleri (2008) tarafından Türkçe uyarlaması
yapılan “Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği II” kullanılmıştır. Verilerin analizi için istatistik programı
kullanılmış ve değişkenler arasındaki etkiyi incelemek için basit doğrusal regresyon analizi yapılmıştır.
Araştırma bulgularına göre sağlık okuryazarlığı sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını %17 ve sağlık arama
davranışını %12 oranında etkilemektedir. Sağlık arama davranışı da sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını %21
oranında etkilemektedir. Sonuç olarak sağlık okuryazarlığı sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını ve sağlık arama
davranışını etkilerken sağlık arama davranışı da sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını etkilemektedir

Anahtar Kelimeler

Sağlık Okuryazarlığı, Sağlık Arama Davranışı, Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışı

THE EFFECT OF HEALTH LITERACY LEVEL ON HEALTH SEARCH BEHAVIOR AND HEALTHY LIFESTYLE BEHAVIORS

Öz

The aim of this study is to determine the effect of health literacy level of students studying in health management department on health seeking behavior and healthy lifestyle behaviors. The population of the research consists of students studying in the health management department of a state university. The number of students who accepted the research and filled out the online questionnaire is 314. “Health Literacy Scale” developed by Sorensen et al. (2013) and adapted into Turkish by Aras and Bayık (2017) as research data collection tool, “Health Seeking Behavior Scale” developed by Kıraç (2019) in his doctoral thesis, and Walker et al. (1996) ) and adapted into Turkish by Bahar et al. (2008), “Healthy Lifestyle Behaviors Scale II” was used. According to the research findings, health literacy affects healthy lifestyle behaviors by 17% and health-seeking behavior by 12%. Health seeking behavior also affects healthy lifestyle behaviors by 21%. As a result, while health literacy affects healthy lifestyle behaviors and health-seeking behavior, health-seeking behavior also affects healthy lifestyle behaviors.

Anahtar Kelimeler

Health Literacy, Health Seeking Behavior, Healthy Lifestyle Behavior

Kaynakça

• Akman, M. (2015). Sağlık arama davranışı. Türk Aile Hekim Dergisi, 19(2), 53-54.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2012). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri spss uygulamalı, 7. Basım, Adapazarı: Sakarya Kitabevi.
• American Medical Association (1999). Health Literacy: Report of the council on scientific affairs. ad hoc committee on health literacy for the council on scientific affairs. Journal of the American Medical Association, 281(6): 552-557.
• Aras, Z., & Bayık-Temel, A. (2017). Sağlık okuryazarlığı ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. F.N. Hem. Dergisi, 25(2), 85-94.
• Arslan, E.T., & Demir, H. (2017). Üniversite öğrencilerinin mobil sağlık ve kişisel sağlık kaydı yönetimine ilişkin görüşleri. Aksaray Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 9(2), 17-36.
• Aslan, D., Boztaş, G., Kılıç, E., Öztürk, İ., Erkan, K., Günbey, L., Balcı, M., & Akın, L. (2004). Bir spor merkezine kayıtlı olan kadınların sağlık-hastalık kavramları ile ilgili görüşleri ve sağlık arama davranışlarınıetkileyen faktörler. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi (E.Ü.Journal of Health Sciences), 13(2), 30-38.
• Bahar, A., Savaş, H. A., & Bahar, G. (2010). Psikiyatri hastalarında tıp dışı yardım arama davranışının değerlendirilmesi. New Symposium Journal, 48(3), 216-222.
• Bahar, Z., Beşer, A., Gördes, N., Ersin, F., & Kıssal, A. (2008). Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği ıı’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. C.Ü.Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(1), 1-13.
• Baker, D.W., Gazmararian, J.A., Williams, M.V., Scott, T., Parker, R.M., Green, D., Ren, J., & Peel, J. (2004). Health literacy and use of outpatient physician services by medicare managed care enrollees. J Gen Intern Med, 9, 215–220.
• Baker, L., Wagner, T. H., Singer, S., & Bundorf, M. K. (2003). Use of the ınternet and e-mail for health care information: results from a national survey. JAMA, 289(18), 2400-2406.
• Bozkurt İ. & Elmaoğlu E. (2021), The effect of coronavirus fear on health seeking behavior. 1. International Marmara Scientific Research and Innovation Congress, Istanbul /Turkey, Congress Book, ISBN: 978-625-7562-70-6.
• Büyüköztürk, Ş. (2019). Sosyal bilimler için veri analizi kitabı: İstatistik, araştırma deseni spssuygulamaları ve yorum. 26. Baskı, Pegem Akademi: Kızılay/ANKARA.
• Çelebi, E., Gündoğdu, C., & Kızılkaya, A. (2017). Determination of healthy lifestyle behaviors of high school students. Universal Journal of Educational Research, 5(8), 1279-1287.
• Çimen, Z., & Bayık Temel, A. (2017). Kronik hastalığı olan yaşlı bireylerde sağlık okuryazarlığı ve sağlık algısı ilişkisi ve sağlık okuryazarlığını etkileyen faktörlerin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 33(3), 105-125.
• Doğan, M., & Çetinkaya, F. (2019). Akademisyenlerde sağlık okuryazarlığı düzeyinin olumlu sağlık davranışlarıyla ilişkisi. Sağlık Bilimleri Dergisi, 28(3), 135-141.
• Ford, E.S., Bergmann, M.M., Boeing, H., Li, C., & Capewell, S. (2012). Healthy lifestyle behaviors and all-cause mortality among adults in the United States. Preventive Medicine, 55, 23–27.
• Gallagher, S., & Doherty, D.T. (2009). Searching for health information online: characteristics of online health seekers. Journal of Evidence-Based Medicine, 2(2), 99-106.
• Güven, D.Y., Bulut, H., & Öztürk, S. (2018). Sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi. Journal of History Culture and Art Research, 7(2), 400-409.
• Hansen, H. R., Shneyderman, Y., & Belcastro, P.A. (2015). Investigating the association of health literacy with health knowledge and health behavior outcomes in a sample of Urban Community College undergraduates. American Journal of Health Education, 46, 274–282.
• İnkaya, B., & Tüzer, H. (2018). Bir üniversitenin sosyal ve sağlık bilimlerinde okuyan öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı durumunun incelenmesi. Kocaeli Med J, 7(3), 124-129.
• Jeremy-Barsell, D., Evenhart, R.S., Miadich, S.A., & Trijullo, M.A. (2018). Examining health behaviors, health literacy, and self-efficacy in college students with chronic conditions. American Journal of Health Education, 49(5), 305-311.
• Karagöz, Y. (2019). Spss, Amos Meta Uygulamalı İstatistiksel Analizler. 2. Baskı, Ankara: Nobel Yayınları.
• Kelly, S.A., Melnyk, B.M., & Jacobson, D.L. (2011). Correlates among healthy lifestyle cognitive beliefs, healthy lifestyle choices, social support, and healthy behaviors in adolescents: ımplications for behavioral change strategies and future research”. Journal of Pediatric Health Care, 25(4), 216-223.
• Kıraç, R. (2019). Sağlık arama davranışını etkileyen faktörler: yapısal eşitlik modellemesine dayalı bir çalışma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Kıraç, R., Öztürk, Y.E. (2021). Health seekıng behavıor: scale development study. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(29), 224-234.
• Kickbusch, I., Pelikan, J. M., & Apfel, F., & Tsouros, A.D.(Ed). (2015). Sağlık okuryazarlığı sağlam kanıtlar. Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği.
• Kilit, D.Ö., & Eke, E. (2019). Bireylerin sağlık bilgisi arama davranışlarının değerlendirilmesi: Ispartaili örneği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22(2), 401-436.
• Şen, M.A., Ceylan, A., Kurt, M.E., Palancı, Y., & Adın, C. (2017). Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. Dicle Medical Journal, 44(1), 1-11.
• Rice, R. E. (2006). Influences, usage, and outcomes of ınternet health information searching: multivariate results from the pew surveys. International Journal of Medical Informatics, 75(1),8-28.
• Schwartz, K. L., Roe, T., Northrup, J., Meza, J., Seifeldin, R., & Neale, A. V. (2006). Family medicine patients' use of the ınternet for health information: a metronet study. J Am Board Fam Med, 19(1), 39-45.
• Selden, C.R., Zorn, M., Ratzan, S., & Parker, R.M. (2000). Health literacy; current bibliographies in medicine; National Institue of Health CBM”. U.S. Department of Health and Human Services, 1-33.
• Sezgin, D. (2014). Sağlık okuryazarlığını anlamak. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 3, 73-92.
• Sezer, C., & Amarat, M. (2018). Sağlık okuryazarlığı ve sağlıklı yaşam biçimi ilişkisi bir çalışma. 2. Uluslararası 12. Ulusal Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi, https://www.researchgate.net/publication/329917533
• Sezer, A. (2012). Sağlık okuryazarlığının sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile ilişkisi.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Shuyler, K. S., & Knight, K. M. (2003). What are patients seeking when they turn to the ınternet? qualitative content analysis of questions asked by visitors to an orthopaedics web site. Journal of medical Internet research, 5(4), e24.
• Sorensen K, Van den Broucke S, Fullam J, Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., & Brand, H. (2012).Health literacy and public health: a systematic re-view and integration of definitions and models. BMC Public Health, 12(80), 1-13.
• Sun, X., Shi, Y., Qingqi, Z., Wang, Y., Du, W., Wei, N., Xie, R., & Chang, C. (2013). Determinants of healt literacy and health behavior regarding ınfectious respiratory diseases: a pathway model. BMC Public Health, 13, 261-68.
• Suri, V.R., Majid, S., Chang, Y.K., & Foo, S. (2016). Assessing the influence of health literacy on health information behaviors: a multi-domain skills-based approach. Patient Education and Counseling, 99, 1038–1045.
• Şimşekoğlu, N., & Mayda, A.S. (2016). Bir üniversite hastanesinde görevli hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve sağlık kaygısı düzeyleri. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 19-29.
• Tabachnick, B.G. & Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics. (sixth ed.). Boston: Pearson.Uysal, N., Ceylan, E., & Koç, A. (2020). Health literacy level and influencing factors in university students. Health & Social Care in the Community, 28(2), 505-511.
• Yılmaz, S., & Günay, A.M. (2020). Bir vakıf üniversitesi sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin sağlık okuryazarlık düzeyi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23(4), 547-560