HEKİM SAHİPLENME: BİR ÖLÇEK GELİŞTİRME ÇALIŞMASI

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 1, 209 - 232, 25.03.2022

Kevser Hüsna Özyıldız , Ahmet Alkan

Öz

Sahiplenme bireylerin sahiplenecekleri şeyi kendilerine ait hissetmelerini, o şey için geliştirdikleri psikolojik bir bağlılık olgusunu ifade etmektedir. Bireyler genellikle çevreleriyle yakın ilişkiler geliştirmekte ve bu yakın ilişkiler de sahiplenme tutumunu gerçekleştirmektedir. Bireylerin çevresiyle geliştirdiği bir ilişki türü de hekim ve hasta arasındaki ilişkidir. Hasta ve hekim arasındaki ilişkinin varlığı bireyin sağlığına kavuşması gibi hayati bir önemi barındırdığı için bu ilişkide bireylerin hekimlerine karşı sahiplenme tutumu gösterecekleri düşünülmektedir. Bu araştırmada da bireylerin hekimlerini sahiplenme düzeylerinin hangi boyutlarda gerçekleştiğini ortaya koymak ve hekimlerini sahiplenme düzeylerini ölçen geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma Isparta ve Ankara illerinde ikamet eden bireyler ve Süleyman Demirel Üniversitesinde lisansüstü eğitim gören öğrenciler ve akademisyenler olmak üzere toplam 1157 birey üzerinden yürütülmüştür. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından ilgili literatürün taraması ve nitel görüşmelerden elde edilen veriler ile oluşturulan anket formu kullanılmıştır.
Araştırmada ölçeğin kapsam geçerliliği için uzman görüşlerine başvurulmuş; yapı geçerliliği için Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA), birinci ve ikinci düzey Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmış; maddelerin birbirleriyle, bulundukları faktörlerle ve diğer faktörlerle ilişkili olup olmadığını tespit etmek için yakınsak ve ıraksak geçerlilik değerleri test edilmiş; ölçüt geçerliliği içinse Hekim Sahiplenme Ölçeği ile Hekim Bağlılığı Ölçeği, Doktora Güven Ölçeği ve Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği arasındaki ilişkiye bakılmıştır. Güvenilirlik çalışması için cronbach alfa katsayısı, CR değeri ve test tekrar test katsayısı incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda ölçeğin geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu belirlenmiş ve beş faktörlü (bağlılık, korumacılık, öz kimlik, güven ve uyum) bir hekim sahiplenme ölçeği ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sahiplenme, Psikolojik Sahiplenme, Hekim Sahiplenme, Ölçek Geliştirme

PHYSICIAN OWNERSHIP: A SCALE DEVELOPMENT STUDY

Öz

Possession refers to individuals' feeling that they own the thing they will own, and a psychological commitment they develop for that thing. Individuals generally develop close relationships with their environment, and these close relationships lead to an attitude of ownership. Another type of relationship that individuals develop with their environment is the relationship between physician and patient. Since the existence of the relationship between the patient and the physician is of vital importance such as the individual's recovery, it is thought that individuals will show an attitude of ownership towards their physicians in this relationship. In this study, it was aimed to reveal the dimensions of individuals' level of ownership of their physicians and to develop a valid and reliable scale that measures the level of ownership of their physicians. The research was carried out on a total of 1157 individuals, including individuals residing in the provinces of Isparta and Ankara, and students and academicians studying at Süleyman Demirel University. As a data collection tool, a questionnaire form was used by the researcher with the data obtained from the literature review and qualitative interviews.
In the study, expert opinions were sought for the content validity of the scale; Exploratory Factor Analysis (EFA) and first and second level Confirmatory Factor Analysis (DFA) were used for construct validity; Convergent and divergent validity values were tested in order to determine whether the items were related to each other, to the factors in which they were found, and to other factors; For criterion validity, the relationship between Physician Affiliation Scale and Physician Engagement Scale, Doctor Trust Scale and Brief Psychological Resilience Scale was examined. For reliability study, Cronbach's alpha coefficient, CR value and test-retest coefficient were examined. As a result of the analyzes made, it was determined that the scale is a valid and reliable scale, and a physician ownership scale with five factors (loyalty, protectionism, self-identity, trust and compliance) was revealed.

Anahtar Kelimeler

ownership, psychological ownership, physician ownership, scale development

Kaynakça

• Akça, K. (2015). Anayasa mahkemesi kararlarında mülkiyet hakkı. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı, 6(3), 543-596.
• Asatryan, V. S., & Oh, H. (2008). Psychologıcal ownershıp theory: An exploratory application in the restaurant industry. Journal of Hospitality & Tourism Research, 32(3), 363-386.
• Babu, M. A., Rosenow, J. M., & Nahed, B. V. (2011). Physician-owned hospitals, neurosurgeons, and disclosure: Lessons from law and the literature. Neurosurgery, 68(6), 1724-1732.
• Bentler, P. M., & Bonett, D. G. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588-606.
• Beveridge, R. M. A., Berg, C., J. Wiebe, D., & L. Palmer, D. (2005). Mother and adolescent representations of illness ownership and stressful events surrounding diabetes. Journal of Pediatric Psychology, 31(8), 818-827.
• Brown, T. A. (2006). Confirmatory factor analysis for applied research. The Guilford Press.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 470-483.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Carlson, M., & Mulaik, S. A. (1993). Trait ratings from descriptions of behavior as mediated by components of meaning. Multivariate Behavioral Research, 28(1), 111-159.
• Casalino, L. P., Devers, K. J., & Brewster, L. R. (2003). Focused factories? Physician-owned specialty facilities. Health Affairs, 22(6), 56-67.
• Comrey, A. L., & Lee, H. B. (1992). A first course in factor analysis. NJ: Lawrence Erlbaum.
• Conway, C. A. (2010). Physician ownership of hospitals significantly impacted by health care reform legislation. Health Law Perspectives. University of Houston Health Law and Policy.
• Cram, F., & Paton, H. (1993). Personal possessıons and self-ıdentity: The experiences of elderly women in three residential settings. Australian Journal on Ageing, 12(1), 19-24.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2021). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik spss ve lısrel uygulamaları. Pegem Akademi Yayıncılık.
• DeVellis, R. F. (2017). Ölçek geliştirme kuram ve uygulamalar. (Çev. Tarık Toran). Atalay Matbaacılık.
• Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeği’nin türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• Erkuş, A. (2007). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarında karşılaşılan sorunlar. Türk Psikoloji Bülteni, 13(40), 17-25.
• Erkuş, A. (2019). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-I. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Etzioni, A. (1991). The socio-economics of property. Journal of Social Behavior and Personality, 6, 465-468.
• Fabrigar, L. R., Wegener, D. T., MacCallum, R. C., & Strahan, E. J. (1999). Evaluating the use of exploratory factor analysis in psychological research. Psychological Methods, 4(3), 272-299.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. Sage publications.
• Fornell C., & Larcker DF. (1981). Evaluating structural equation models with un observable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.Henson, R. K., & Roberts, J. K. (2006). Use of exploratory factor analysis in published research: Common errors and some comment on ımproved practice. Educational and Psychological Measurement, 66(3), 393-416.
• Hu, L., & Bentler, P. M. (1999). Cut off criteria for fit ındexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1-55.
• Iglehart, J. K. (1989). The debate over physician ownership of health care facilities. New England Journal of Medicine, 321(3), 198-204.
• Kahn, C. N. (2006). Intolerable risk, irreparable harm: The legacy of physician-owned specialty hospitals. Health Affairs, 25(1), 130-133.
• Kalmaz, M., & Tozkoparan, G. (2020). Psikolojik sahiplenmenin çalışanların ekstra rol davranışı üzerine etkisi: özel sektörde bir araştırma. İzmir İktisat Dergisi, 35(2), 255-270.
• Kalmaz, M. (2019). Psikolojik sahiplenmenin çalışanların ekstra rol davranışı üzerine etkisi: Özel sektörde bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, İzmir.
• Karakoç, F. Y., & Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası, 40, 39-49.
• Karnılowıcz, W. (2010). Identity and psychological ownership in chronic ıllness and disease state.European Journal of Cancer Care, 20(2), 276-282.
• Lapa, Y. T., Serdar, E., Kaas Tercan, E., Çakır, O. V., & Köse, E. (2020). Rekreasyonda algılanan sağlık çıktıları ölçeğinin türkçe versiyonun psikometrik özellikleri. Spor Bilimleri Dergisi, 31(2), 83-95.
• Mayhew, M. G., Ashkanasy, N. M., Bramble, T., & Gardner, J. (2007). A study of the antecedents and consequences of psychological ownership in organizational settings. The Journal of Social Psychology, 147(5), 477-500.
• McDonald, R. P., & Ho, M.-H. R. (2002). Principles and practice in reporting structural equation analyses. Psychological Methods, 7(1), 64–82.
• Meydan, H. C., & Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi Amos uygulamaları. Detay Yayıncılık.
• Mifsud, M., Molines, M., Cases, A.-S., & N’Goala, G. (2019). It’s my health care program: Enhancing patient adherence through psychological ownership. Social Science & Medicine, 232, 307-315.
• Mitchell, J. M., & Sunshine, J. H. (1992). Consequences of physicians’ ownership of health care facilities- joint ventures in radiation therapy. New England Journal of Medicine, 327(21), 1497-1501.
• Mitchell, J. M. (2007). Utilization changes following market entry by physician-owned specialty hospitals. Medical Care Research and Review, 64(4), 395-415.
• Murphy, K., & Davidshofer, C. O. (2005). Psychological testing: Principles and applications.Pearson, Upper Saddle River.
• Olckers, C. (2011). A Multi-Dimensional Measure of Psychologıcal Ownership for South African Organizations. Unpublished Doctoral Thesis, South Africa: University of Pretoria Faculty of Economic and Management Sciences, South Africa.
• Özdamar, K. (2017). Ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi. Nisan Kitabevi.
• Özer, E., & Yılmaz, N. (2020). Sağlıklı yaşam farkındalığı: Bir ölçek geliştirme çalışması. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi, 3(1), 47-60.
• Parker, S. K., Williams, H. M., & Turner, N. (2006). Modeling the antecedents of proactive behavior at work. Journal of Applied Psychology, 91(3), 636-652.
• Parkin, Michale. (2003). Economics. Addison Wesley.
• Peng, H., & Pierce, J. (2015). Job- and organization-based psychological ownership: Relationship and outcomes. Journal of Managerial Psychology, 30(2), 151-168.
• Pierce, J. L., & Jussila, I. (2009). Collective psychological ownership within the work and organizational context: Construct ıntroduction and elaboration. Journal of Organizational Behavior, 31(6), 810-834.
• Pierce, J. L., Kostova, T., & Dirks, K. T. (2001). Toward a theory of psychological ownership in organizations. Academy of Management Review, 26(2), 298-310.
• Pierce, J. L., Kostova, T., & Dirks, K. T. (2003). The state of psychological ownership: ıntegrating and extending a century of research. Review of General Psychology, 7(1), 84-107.
• Pierce, J. L., Rubenfeld, S. A., & Morgan, S. (1991). Employee ownership: A conceptual model of process and effects. The Academy of Management Review, 16(1), 121-144.
• Pierce, J. L., & Jussila, L. (2011). Psychological ownership and the organizational context: Theory, research evidence, and application. UK: Edward Elgar Publishing.
• Shevlin, M., & Miles, J. N. V. (1998). Effects of sample size, model specification and factor loadings on the gfı in confirmatory factor analysis. Personality and Individual Differences, 25, 85-90.
• Strope, S. A., Daignault, S., Hollingsworth, J. M., Ze, Z., Wei, J. T., & Hollenbeck, B. K. (2009). Physician ownership of ambulatory surgery centers and practice patterns for urological surgery: Evidence from the state of florida. Medical Care, 47(4), 403-410.
• Seçer, İ. (2015). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi analiz ve raporlaştırma. Anı Yayıncılık.
• Seçer, İ. (2017). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi analiz ve raporlaştırma. Anı Yayıncılık.
• Şengül, H., & Bulut, A. (2020). Tıbbi güvensizlik ölçeği ve doktora güven ölçeğinin Türkçe geçerlik ve güvenilirlik çalışması. International Social Sciences Studies Journal, 6(62), 1956-1964.
• Tinsley, H. E. A., & Kass, R. A. (1979). The latent structure of the need satisfying properties of leisure activities. Journal of Leisure Research, 11(4), 278-291.
• Uçar, Z. (2018). Psikolojik sahiplik olgusunu örgütsel düzlemde ölçmek için ölçek geliştirme çalışması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(3), 640-654.
• Ünal, Ö. (2016). Hasta hekim iletişiminin hastanın hekim bağlılığına ve hastane bağlılığına etkisi.Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Sakarya.
• Van Dyne L., & Pierce J. L. (2004). Psychological ownership and feelings of possession: Three field studies predicting employee attitudes and organizational citizenship behavior. Journal of Organizational Behaviour, 25, 439-459.
• Vandewalle, D., Van Dyne, L., & Kostova, T., (1995). Psychological ownership: An empirical examination of its consequences. Group & Organization Management, 20(2), 210-226.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85