MİMARİDE DOĞAL TAŞ KULLANIMI: HARPUT ŞEFİK GÜL KÜLTÜR EVİ ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 19, 1 - 18, 18.04.2023

Çağrı Yalçın , Elif Özdoğlar , Kadir Bingöl

Öz

İnsanoğlunun yeryüzünde ortaya çıkışından madenleri kullanmaya başlamasına kadar geçen süreç taş devri olarak bilinmektedir. Bir çağa adını veren taş ile insanoğlunun ilk teması, vahşi doğanın tehlikelerinden korunmak amacıyla girdiği mağaralar gibi doğal barınaklarla gerçekleşmiştir. Öncelikle çevresinde bulunan doğal malzemeleri keşfedip kullanan insanoğlu, tarihi insanlık tarihi kadar eski olan taş malzemeyi de ihtiyaçları doğrultusunda kullanmış ve çeşitli şekillerde ondan faydalanmıştır. Avcı-toplayıcı olan primitif insan taştan kap kacak, kase gibi günlük kullanım gereçleri tasarlamış, savunma ve avlanma amacıyla taşları sivrilterek mızrak, balta gibi av malzemeleri üretmiş, ilk mobilyaları da taş malzeme ile yapmıştır.
İlerleyen dönemlerde gıda öğütmek için taş değirmenler yapılmış, heykeller taştan biçimlenmiş; taş malzeme sanatın dili olmuştur. Çin seddi ve bugün bile gizemini koruyan mısır piramitleri gibi dayanıklı anıtsal mimari yapılar taş malzemenin mukavemetli kimliği aracılığıyla tarihe tanıklık etmiştir.
Anadolu’nun eşsiz toprakları Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemine ait sayısız mimari taş eser barındırmaktadır. Hurriler’den Osmanlılar’a kadar çok önemli uluslara ev sahipliği yapan Kadim Harput şehri de taşın mimaride ustalıkla kullanıldığı bölgeler arasındandır. Bunun temel nedeni bölgenin taş malzeme kullanımına elverişli coğrafyasıdır. Bu çalışma kapsamında doğal taşların mimaride kullanımı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla detaylı alan yazın taranmış ve örnek olay metodu kullanılarak yerinde gözlem yapılarak geleneksel Harput konut mimarisini yansıtan Harput Şefik Gül Kültür Evi taş yapılara örnek gösterilerek incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Taş, Doğal Taş Yapılar, Harput, Şefik Gül Kültür Evi

Teşekkür

İlginiz için teşekkürler

Kaynakça

• Altınçekiç, H. (2001). Bazı Doğal Taşların İrdelenmesi ve Peyzaj Düzenlemelerinde Kullanım Olanakları. Journal Of The Faculty Of Forestry Istanbul University, 51(1), 49-58.
• Bernard, S. G. (2010). Pentelic marble in architecture at Rome and the Republican marble trade. Journal of Roman Archaeology, 23, 35-54.
• Binark, M., Binark, M., Çulha, G., & Kocabıyık, İ. (2007). Zaman ve Uzam İçinde Haydarpaşa Garı: Görsel ve Sözlü Tanıklık. Mülkiyeler Birliği Yayıncılık Işletmesi.
• Bodach, S., Lang, W., & Hamhaber, J. (2014). Climate responsive building design strategies of vernacular architecture in Nepal. Energy and Buildings, 81, 227-242.
• Carta, L., Calcaterra, D., Cappelletti, P., Langella, A., & de'Gennaro, M. (2005). The stone materials in the historical architecture of the ancient center of Sassari: distribution and state of conservation. Journal of Cultural Heritage, 6(3), 277-286.
• Della Porta, G., Capezzuoli, E., & De Bernardo, A. (2017). Facies character and depositional architecture of hydrothermal travertine slope aprons (Pleistocene, Acquasanta Terme, Central Italy). Marine And Petroleum Geology, 87, 171-187.
• Demirarslan, D. (2017). 19. Yüzyıldan Cumhuriyet Dönemine Türk Mobilya Sanatı ve Mobilya Üretiminin Gelişimi. Electronic Turkish Studies, 12(29).
• Erguvanlı, K., (1995) Mühendislik Jeolojisi, Seç Yayın Dağıtım.
• Eriç, M., (2014) Yapı Fiziği ve Malzemesi, Literatür Yayıncılık.
• Fratini, F., & Rescic, S. (2014). The stone materials of the historical architecture of Tuscany, Italy. Geological Society, London, Special Publications, 391(1), 71-92.
• Fratini, F., Pecchioni, E., Cantisani, E., Rescic, S., & Vettori, S. (2015). Pietra Serena: the stone of the Renaissance. Geological Society, London, Special Publications, 407(1), 173-186.
• Karabaşoğlu, A., Karaoğlu, Ö., & Kuvanç, R. (2021). Van Çevresindeki (Doğu Türkiye) Urartu Yerleşim Merkezlerinde (Van Kalesi, Aşağı ve Yukarı Anzaf, Çavuştepe, Ayanis, Toprakkale, Zivistan, Keçikıran, Aliler, Körzüt ve Menua Kanalı Tarihi Yerleri) Kullanılan Kayaçlara İlişkin Petrografik Gözlemler. Türkiye Jeoloji Bülteni, 64(2), 199-222.
• Kılıç, A. (2020). Harput’da Ulu Cami (Bey-Pınar) Çeşmesi. Electronic Turkish Studies, 15(1).
• Koçlu, N., & Dereli, M. Mermerlerin Günümüz Mimarisinde Kaplama (Duvar-Döşeme) Elemanı Olarak Kullanılması ve Uygulama Sorunları. Türkiye IV. Mermer Sempozyumu (Mersem'2003) Bildiriler Kitabı.
• Martinho, E., & Dionísio, A. (2018). Assessment techniques for studying the effects of fire on stone materials: a literature review. International Journal of Architectural Heritage.
• Nikšić, G. (2014). The influence of building materials on architectural design: dalmatian stone at the cathedrals in Korčula and Šibenik. In Dalmatia and the Mediterranean (pp. 382-401). Brill.
• Olğun, T. N., & Akyıldız, N. A. (2022) Examination Of Energy Use in Traditional Housing In Context Of Conservation And Sustainability: The Case Of Elazığ Şefik Gül House. 8th International Mardin Artuklu Scientific Researches Conference.
• Özdemir, S., & Ekici, B. B. Geleneksel Harput Evlerinin Enerji Performansının Değerlendirilmesi: Şefik Gül Evi Örneği. International Journal of Innovative Engineering Applications, 4(2), 64-72.
• Öztürk Ş., & Coşkun M. (2014). Geleneksel Harput ve Elazığ Evleri. Elazığ: Kültür Yayınları.
• Raju, K., & Ravindhar, S. (2021). Detailed review on natural stone materials in architecture. Materials Today: Proceedings, 45, 6341-6347.
• St. Irene/Topkapı Palace Museum, (1983). The Anatolian Civilizations. Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı. Tarrad. M., Al-Omari, O., & Mohammed, A. R. (2012). Natural stone in Jordan: Characteristics and specifications and its importance in interior architecture. Journal of Environmental Science and Engineering. B, 1(6B), 720.
• Tekyıldırım, A. (1993). Anadolu Uygarlıklarında Taşın Kullanımı, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Waters, M. J. (2016). Reviving antiquity with granite: Spolia and the development of Roman Renaissance architecture. Architectural History, 59, 149-179.