MOLLA KASIM HOCA VE ŞEYH MUHAMMED EFENDİ’NİN MENKIBELERİNDEKİ MOTİFLER ÜZERİNE

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 22, 1 - 16, 25.10.2024

Mehmet Demirbağ , Muhammed Felat Aktan

Öz

Hayatın anlamlı kılınmasında, insanoğlu hep bir arayışa yönelmiştir. İnanma temelli olan bu arayış, yaşamdaki zorlukların giderilmesi adına önemlidir. Kendisine kutsallık atfedilen manevi güç sahibi evliyanın, toplum nezdinde önemli bir karşılığı olduğu bilinmektedir. Allah’ın seçkin kullarından olan veliler; insanlar için huzurlu bir ortamın sağlanması, küskünlüklerin bitirilmesi ve her daim yardımına ihtiyaç duyulan kişiler olarak toplumların hafızasında yerini almıştır. Anadolu topraklarında iz bırakan bu velilerden ikisi de Elazığ’ın Palu ilçesinde yaşamıştır. Bunlardan biri Molla Kasım Hoca’dır, diğeri ise Şeyh Muhammed (Hacı Baba) Efendi’dir. Palu için çok önemli bu iki şahsiyet hakkında pek çok menkıbe söylenegelmiştir. Çalışmada Molla Kasım Hoca’yla ilgili yedi, Şeyh Muhammed Efendi’yle ilgili beş menkıbe incelenmiştir. İncelenen menkıbeler yazarlar tarafından mülakat vasıtasıyla bizatihi derlenmiştir. Menkıbelerin açığa çıkarılmasında kaynak kişilerin bilgilerine başvurulup ilk elden, güvenilir verilerin ortaya konmasına çalışılmıştır. Çalışmada söz konusu menkıbelerin motif incelemesi de ele alınmıştır. Motif incelemesiyle Molla Kasım Hoca’nın ve Şeyh Muhammed Efendi’nin daha yakından tanınmasına imkân tanındığı gibi her iki şahsın çağdaşı olan bazı ilim adamlarıyla ilgili önemli bilgilere de ulaşılmıştır. Menkıbelerdeki dikkat çekici motifler ışığında çalışmaya konu olan her iki şahsın toplumda daha güçlü karşılıklarının olacağı kaçınılmazdır. Yine motifler üzerine anlatılarda; toplumun farklı kesimlerine yönelik ders verici kesitlerin varlığı, bu anlatıların eğitici taraflarını kanıtlar niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Molla Kasım Hoca,, Şeyh Muhammed Efendi,, Menkıbe,, Motif

Teşekkür

Teşekkür ederim.

Kaynakça

• ANADOL, C. (1994), Anadolu’yu Aydınlatan Güneş Pîr-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevî ve Yesevîlik, Kamer Yayınları, İstanbul.
• DEMİRBAĞ, A. ve DEMİRBAĞ, M. (2018), “Palu’nun Manevi Şahsiyetle-rinden Molla Kasım Hoca”, Uluslararası Palu Sempozyumu, 11-13 Ekim 2018, Sempozyumda Sunulan Bildiriler, C. 2, Elazığ, s. 265-274.
• DEMİRBAĞ, A. (2023), “Şeyh Ömer Efendi ve Kendisine Yazılan Bütün Dünya Yalan İmiş Şiiri”, Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, Sayı: 19, s. 41-58.
• GÜLERER, S. (2013), “Türk Kültüründe Menâkıbnâmeler ve Menâkıbnâme Yazıcılığı”, Tarih Okulu Dergisi, Sayı: 16, s. 233-262.
• KAYA, D. (2007), Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
• MOLLA CAMİ. (2023), Nefahâtü’l-Üns Min Hadarâti’l-Kuds Evliyâ Menkı-beleri, (sadeleştiren: Abdulkadir Akçiçek), Huzur Yayınevi, İstanbul.
• OCAK, A. Y. (2023), Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Evliya Menâkıbnâmeleri XV-XVII. Yüzyıllar, Timaş Yayınları, İstanbul.
• ŞAHİN, H. (2004), “Menâkıbnâme”, TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, Ankara.