MEMORY AND RECALL IN LITERATURE OF TURKISH PEOPLE IN THE SOVIET UNION: AYTMATOV, DAGCI, KASIMBEKOV

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 25, 29.06.2020

Fatmanur Sodalı

Öz

Following the French Revolution, as a global phenomenon, nationalism caused two important periods in politics: nation-building and assimilation. This process resulted in inevitable interruption in cultural memory of societies. Although they haven’t been successful yet so far, they have two different sides: generating an integral memory or destroying existing memory. One of the societies assimilated was Turkish people living in the Soviet Union. To be able to keep their cultural values alive against the assimilation, the Turkish have struggled and stressed recall in their literary works and regained their social memory despite policies and threats of detribalization. The study examines recalling elements included in literary works of three prominent writers of Soviet-Turkish literature, Cengiz Aytmatov, Cengiz Dağcı and Tölögön Kasımbekov. From the examination, we found four common themes in these works. These are nature, religion, animal figures and verbal public literature. We also studied how these themes are related to memory. We identified common and different aspects of these themes and we tried to answer the question of whether memory or uniform memory might be destroyed or not. 

Anahtar Kelimeler

Memory, Social Memory, Turkish Literature of Soviet Period, Cengiz Aytmatov, Cengiz Dağcı, Tölögön Kasımbekov

SOVYET TÜRK EDEBİYATINDA HAFIZA VE HATIRLATMA: AYTMATOV, DAĞCI, KASIMBEKOV

Öz

Fransız İhtilali ile tüm dünyada etkili olan milliyetçilik, siyasi alanda iki önemli süreç doğurmuştur: ulus inşası ve asimilasyon. Bu süreç toplumların kültürel hafızasına müdahaleyi kaçınılmaz kılmıştır. Bugüne kadar tamamen başarılı sonuçlar vermeyen bu müdahalelerin iki uç kutbu bulunmaktadır: yekpare bir hafıza oluşturmak ya da var olan hafızanın yok edilmesi. Asimilasyona maruz kalan toplumlardan birisi SSCB’de yaşayan Türklerdir. Bu asimilasyonun karşısında kendi kültürlerini yaşatmak için çeşitli faaliyetlerde bulunan Türkler, edebi eserlerinde hatırlatma vurgusunda bulunarak unutturma siyaseti ve tehlikesi karşısında toplumsal hafızalarına başvurmuşlardır. Bu çalışmada Sovyet Türk Edebiyatından üç yazar; Cengiz Aytmatov, Cengiz Dağcı ve Tölögön Kasımbekov’un eserlerindeki hatırlatıcı öğeler incelenmiştir. İncelenen eserler çerçevesinde dört ortak tema bulunmuştur. Bu temalar doğa, din, kurt motifi ve Sözlü Halk Edebiyatıdır. Bu temaların eserlerde hafıza ile nasıl ilişkilendirildiği ele alınmıştır. Bu temaların ortak ve farklı yönleri belirlenerek hem yekpare bir hafızanın hem de hafızanın yok edilmesinin mümkün olup olmadığı sorusuna cevap aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

hafıza, toplumsal hafıza, Sovyet Dönemi Türk Edebiyatı, Cengiz Aytmatov, Cengiz Dağcı, Tölögön Kasımbekov

Kaynakça

• Assmann, J. (2015). Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. (2. Baskı). (Çeviren: Ayşe Tekin). İstanbul. Ayrıntı Yayınları
• Aytmatov, C. (2015a). Gün Olur Asra Bedel (38. Baskı). (Çeviren: Refik Özdek). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Aytmatov, C. (2015b). Beyaz Gemi (47. Baskı). (Çeviren: Refik Özdek). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Aytmatov, C. (2018a). Dişi Kurdun Rüyaları (27. Baskı). (Çeviren: Refik Özdek). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Aytmatov, C. (2018b). Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek (18. Baskı). (Çeviren: Refik Özdek). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Aytmatov, C. (2018c). Elveda Gülsarı (31. Baskı). (Çeviren: Refik Özdek). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Aytmatov, C. (2019). Toprak Ana (50. Baskı). (Çeviren: Refik Özdek). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Connerton, P. (1999) Toplumlar Nasıl Anımsar?. (Çeviren: Alaeddin Şenel). İstanbul. Ayrıntı Yayınları
• Dağcı, C. (1997). Yansılar 2. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Dağcı, C. (2006). Onlar da İnsandı (8. Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Dağcı, C. (2017) Genç Temuçin (6. Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Dağcı, C. (2018). Korkunç Yıllar (24. Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Halbwachs, M. (2016). Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri. (Çeviren: Büşra Uçar). Ankara. Heredik Yayınları
• Halbwachs, M. (2017). Kolektif Hafıza. (Çeviren: Banu Barış). Ankara. Heredik Yayınları
• Kasımbekov, T. (2006). Baskın. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Kasımbekov, T. (2009). Bozkurt. (Editörler: Orhan Söylemez, Halit Aşlar). Çağdaş Kırgız Hikayeleri Antolojisi. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları, 95-111
• Morris, C. (2002). Psikolojiyi Anlamak. (Editörler: H. Belgin Ayvaşık , Melike Sayıl). 6. Bölüm Bellek (Çeviren: Nurhan Er). Ankara. Türk Psikologlar Derneği. 245-280
• Mömin, S. (2013) Şamanizm ve Günümüzdeki Kalıntıları Uygur Toplumundaki Tabular Üzerine. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi,1 (1), 79-89.
• Naskali, Emine G. (1996). Sovyet Türk Edebiyatı. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 1, 54-65.
• Ögel, Bahattin. (1993), Türk Mitolojisi I. Cilt (2. Baskı), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
• Ögel, Bahattin. (1995), Türk Mitolojisi II. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
• Özçoban, Ş. (2011) Tölögön Kasımbekov’un “Cetilgen Kurak” Adlı Eserinin Türkiye Türkçesi’ne Aktarılması ve Eserin Söz Varlığı Üzerinde İncelemeler, Yüksek Lisans Tezi, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Özel, Merve S. (2011). Stalin Dönemi Rus Milliyetçiliği ve Politikaları. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (2), 99-122)
• Yetişgin, M. (2006). Rusların Türk Toprakları Üzerinde Yayılmasının Sebepleri Üzerine Bazı Düşünceler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 657-670.