FOUCAULT VE CÂBİRÎ’DE ENTELEKTÜEL ÖZNE

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 71 - 85, 05.07.2022

Yüksel Şengül

Öz

Tarihin her döneminde bir özne olarak sözün gücüne ve bilgiye daha çok hâkim olan birey veya sınıflar olagelmiştir. Bu kişi veya gruplar farklı şekillerde anılsa da genellikle “entelektüel” olarak isimlendirilirler. Entelektüeller, mensubu bulundukları toplumun değer yargıları üzerinden sosyal, siyasal, kültürel vb. alanlarda aktif roller üstlenerek ya kitlelere yol göstermişler ya da onlarla birlikte eylemde bulunan birer sosyal aktör olmuşlardır. Birçok yazar tarafından ele alınan entelektüel kavramını Foucault ve Câbirî de analiz konusu yapar. Foucault, Batı düşüncesinde uzun bir süre yaygın bir şekilde kabul gören evrensel entelektüel özne anlayışına itiraz ederek modern sonrası toplumsal yapıda, yeni bir entelektüel özne anlayışına gereksinim duyulduğuna dikkat çeker. O, bu yeni entelektüel özneye, “spesifik entelektüel” adını verir. Câbirî ise entelektüel kavramının, Arap/İslam düşüncesine adaptasyonunu öncelikle sağlamaya girişir. Daha sonra bu kavramın Arap/İslam tarihinde kimlere karşılık geldiğini ve bunların ne gibi özellikler taşıdığını ele alır. Bizim “Foucault ve Câbirî’de Entelektüel Özne”yi ele almadaki amacımız, bireyin bireyselliğinden, ait olduğu sınıf veya grubun düşünce dünyasından, iktidarın amaç ve ideallerinden uzaklaşarak kendi yaşam felsefesini ne şekilde ve ne kadar ortaya koyabildiğidir.

Anahtar Kelimeler

Foucault, Evrensel Entelektüel, Spesifik Entelektüel, Câbirî, Adaptasyon, Birey, Kelamcılar, Felsefeciler, Foucault, Evrensel Entelektüel, Spesifik Entelektüel, Câbirî, Adaptasyon, Birey, Kelamcılar, Felsefeciler

Kaynakça

• Aron, Raymond (1979). Aydınların Afyonu. (Çeviren: İzzet Tanju). İstanbul: Tur Yayınevi.
• Benda, Julien (2006). Aydınların İhaneti. (Çeviren: Cem Soydemir). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Bodin, Louis (1984). Aydınlar. (Çeviren: Mehmet Dündar). Ankara: Ayko Yayınları.
• Câbirî, Muhammed Abid (2003). Felsefî Mirasımız ve Biz (Çeviren: Aykut, A. Said). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Câbirî, Muhammed Abid (2019). Arap/İslâm Medeniyetinde Entelektüeller. (Çeviren: Musa, Konaklı). İstanbul: Mana Yayınları.
• Chomsky, Noam (2005). Entelektüellerin Sorumluluğu. (Çeviren: Nuri Ersoy), Bgst Yayınları, İstanbul.
• Foucault, Michel (2016). Entelektüelin Siyasi İşlevi. (Çeviren: Işık, Ergüden / Osman, Akınhay / Ferda, Keskin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Held, V. (1983). “The Independence of Intellectuals”, The Journal of Philosophy.,10(80): 572-582.
• Mardin, Şerif (1984). “Aydınlar Konusunda Ülgener ve Bir İzah Denemesi”, Toplum ve Bilim, (24): 9-16.
• Özcan, Z. (2006). Sosyo-Kültürel Olarak Entelektüeller, (Entelektüeller I). Doğu Batı, 36. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Keskin, Ferda (2000). “Michel Foucault”, Entelektüelin Siyasi İşlevi, Michel Foucault, (Çeviren: Işık Ergüden – Osman Akınhay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Louis Bodin, Aydınlar, çev. Mehmet Dündar, Ayko Yay. Ank. 1984, s.9.
• Megill, Allan (1998). Aşırılığın Peygamberleri. (Çeviren: Birkan, Tunca). Ankara: Bilim ve Sanat.
• Said, Edward (1995). Entelektüel. (Çeviren: Birkay, Tuncay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sartre, Jean Paul (2010). Aydınlar Üzerine. (Çeviren: Aysel Bora), Can Yayınları, İstanbul.
• Taftalı, O. (2006). Batı Medeniyetinin Mutsuz Çocuğu Entelektüel, (Entelektüeller I). Doğu Batı, 35. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Topçuoğlu, R. A. (2006). “Foucault ve Entelektüeller”. Doğu Batı, Entelektüeller III, 221-228.”. Doğu Batı, Entelektüeller III, 221-228.