Osmanli Padişahlarinin Mirasi ( Saraylar, Köşkler ve Kasrlar)

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 3, 179 - 201, 31.12.2022

Hasan Karaköse , Hüda Adıl Abdulameer Haweja

https://doi.org/10.56671/hafizadergisi.1196028

Öz

Osmanlı tarihini okuyanlar, ilk saraylar olan Bursa ve Edirne sarayları ile Topkapı Sarayı hakkında az-çok bilgiye sahip olurlar. Ayrıca, bu saraylar bize idari, siyasi fonksiyonları ve harem hayatı yönleri ile öğretilir. Bir de ölen veya tahttan uzaklaştırılan padişah ve aile efradının Topkapı Sarayı dışında Eski Saraylara gönderildikleri bilgileri verilir.
Fakat Osmanlı padişahlarının bu sarayların dışında yaşadıkları günlük hayatlarını, ziyaretçilerini kabul ettikleri, bazı törenlerin yapıldığı, devlet görevlerinin dışında ava çıkma, ata binme gibi özel hobilerin icra edildiği saraylar, köşkler ve kasrlar da vardır.
Saraylar, devlet idaresinin yürütüldüğü ve idarede bulunan padişahın aile efradının ikâmeti için ayrılan, harem olarak nitelenen bölümlerden oluşurlar.Sanat eseri özelliği taşıyan, su kenarlarına veya manzara özelliği taşıyan mekanlara inşâ edilen küçük saray binalarına kasr denilmektedir. Köşkler ise saray ve kasrlardan farklıdır. Bunlar, bir zaferin hatırası veya önemli bir şahsın ikameti, yahutta farklı amaçlarla saray halkının ve devlet adamlarının yaptırdığı büyük müstakil evlerdir.
Osmanlı tarihinde Yıldız Sarayı, Sultan Abdülhamid’in kendine mahsus şahsiyeti, yaşanan olayların çok olması ve giriftliği, padişahın büyük devletlerle yılmayan mücadelesinden dolayı farklılık arz etmektedir. Belirtilen sebeplerden ve bir makale kapsamından çok fazla incelemeyi gerektirdiğinden Yıldız Sarayı inceleme dışında bırakılmıştır. Osmanlı padişahlarının yaptırdıkları ve yaşadıkları saraylar, kasrlar ve köşklerden sekiz tanesi inceleme konusu olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı sarayları, Osmanlı köşk ve kasrları, Osmanlı padişahları, Topkapı Sarayı

Kaynakça

• Ahmet Mürsî Safsâfî, (1999), Abkadü’t-Târîh Ravhatü’l-Hadârati’l-Kâhire, İstanbul: Dârü’l-Âfâkı’l-Arabiyyeti,
• Aksu, H.(2008), Rokoko, TDV.İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Yayını, 35/159.
• Alâ Ali,(2019). Limâzâ Sümmiye Kasru’l-Tumû’l-Osmâniyyeti, Bihâze’l-İsmi, Târihu’l-İstirdât, 6 Ağustos 2022, Mine’l-Mürsâl. https://www.almrsal.com/post/79651
• Ali Muhammed Muhammed Salâbî,(2001), ed-Devletü’l-Osmâniyyeti Avâmili’n-Nuhûd ve Esbâbi’s-Sukût, Kahire: Dârü’t-Tevzîi ve’n-Neşri’l- İslâmiyyi.
• Alptekin ,C .(2012), “Edirne’de Osmanlı Sarayları ve Saray-ı Cedîde-i Âmire”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi 99(197),m143-146 (https://app.trdizin. gov. tr/ paplication/ paper/ detail/TVRZNE1qTXhNUT09 internet adresinden alınmıştır.
• Arslan, N. (1994). Balyan Ailesi, Thema Larousse. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Arslangazı, H. (2000).Maslak Kasırları (Karşılaştırmalı Bır İnceleme). Yüksek Lisans Tezi . İstanbul :İstanbul Teknik Üniversitesi،Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aslanapa, O.(1993) Türk Sanatı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ayet Taher.(2016). Evvelü Kasrı li-s-Sultan Muhammed Fatih, “Aynalı Kavak”Fatih Sultan Mehmed'in İlk Sarayı “Aynalıkavak.” İstirdad Tarihi 11 Temmuz 2022, Mine-l-Mürsâl https://www.almrsal.com/post/365246.
• Batur, A. (1994).Beylerbeyi Sarayı, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Cilt 2). İstanbu: Tarih Vakfi Yayınları,7/206.
• Batur, A. (1994). "Yıldız Saryı"،Dünden Bugüne İstanbul İnsiklopedisi, İstanbul: Tarih Vakfi, 7/206-207.
• Bayraktar, N.(2014). el-Osmâniyyune ve Hadâratün ve Kânûniyyûne, Beyrut: Dâru’l-Arabiyyeti li’l-Mebsûâti.
• Bilgicioğlu, B. (2008),“Sâdâbâd”, TDV.İslam Ansiklopedisi , İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Yayını.35/379.
• Büyükdığan, İ. (1995). Edirne Sarayının Onarım Sorunları. I.Edirne Sarayı Sempozyumu Bildirileri Edirne: Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları.224-228.
• Cezar, M. (1995). Sanatta Batı'ya Açılış ve Osman Hamdi, İstanbul: Erol Kerim Aksoy Kültür Eğitim Spor Yayını.
• Çelik, G. (1994). Çırağan Sarayı,Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.2/503,
• Demirbulak, A. (2014). Konut ve İdare Merkezi Olarak Osmanlı Sarayları. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6/34,36-37. https://openaccess. marmara. edu.tr/ bitstream/ handle/ 11424/4046 / 5000105479-5000151344-1-SM.pdf?sequence=1 adresinden alındı.
• Dişbudak, D. (1999). Ihlamur Kasrı,TDV. İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet vakfı İslam Ansiklopedisi Yayını, 19/82.
• Mutlu E.(2003), “Sarayların İstanbul Kültür Ortamına Katkıları”, Arkitekt,496/ 33.
• Ertuğ, Z.T.(2012), “Toplapı Sarayı” TDV. İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Yayını, 41/256.
• Dişbudak, D. (1999). Ihlamur Kasrı,TDV. İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet vakfı İslam Ansiklopedisi Yayını, 19/82.
• Mutlu E.(2003), Sarayların İstanbul Kültür Ortamına Katkıları, Arkitekt,496/33.
• Ertuğ, Z.T.(2012), Toplapı Sarayı, TDV. İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Yayını, 41/256.
• Ertürk, V. (2013). Saraydan Kasra Aynalıkavak Sarayı. Tarihin Peşinde- Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(10),337-358.
• Eyice, S. (1991).Aynalıkavak Sarayı. TDV. İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Yayını,4/264-266.
• Eyice, S. (2002). Küçüksu Kasrı.TDV. İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Yayını,26/530-532.
• Ferrari, N. K. (2009). “Türk-Osmanlı Saray Literatürü (12.-20. Yüzyıl)”. Türkiye Araştırmalayı Literatür Dergisi, 7(13),205-240.
• Göncü, T.C.(2006). Beylerbeyi Sarayı’nın İnşâ Süreci, Teşkilâtı ve Kullanımı, İstanbul Üniversitesi, İstanbul: Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Gülsün, H. (1993). Beylerbeyi Sarayı. TBMM. İstanbul: Milli Saraylar Yayınları.
• Hasol. D. (1975). Ansiklopedik Mimarlik Sözlüğü. İstanbul :Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• İpşirli, M. (1992), Beylerbeyi, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Yayını, 6/69
• Kahraman, K. (2019). Üsküdar’ın Kayıp Sarayları. Milli Saraylar Sanat Tarih Mimarlık Dergisi, 17/103-121. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/785280 adresinden alındı.
• Kalfazade, S. (1993). Çırağan Sahilsarayı, TDV.İslam Ansiklopedisi, c.8, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Yayını, 8/304 vd.
• Keskin, M. Ç. (2014). Çağdaş Kaynaklarda Ankara Savaşı Sonrası Bursa Sarayının Yağmalanması. Belleten, LXXVIII,(283), s. 892. https://belleten.gov.tr/tam-metin/214/tur adresinden alındı.
• Konyalı, İ. H. (1977). Abideleri ve Kitabeleriyle Üsküdar Tarihi, I, İstanbul: Türkiye Yeşilay Cemiyeti Yayını.
• Kurşun, Z., Bilgili, A. E., Kahraman, K., Güngör, C. (2003). Üsküdar Sempozyumu Bildiriler.1/ 361-368. İstanbul: Üsküdar Belediyesi.
• Küçükaşçı, M. S.(2010), Şehzade, TDV.İslam Anciklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Yayını38/478.
• Filib M. (2015).el-Kostantiniyyetü’l-Medineti Elletî İştehehâ el-Âlem 1453-1924,I, Terc.Mustafa Muhamad Kasimi, Kuveyt, el-Meclisü’l-Vatanî li’s-Sekâfiyyei ve’l-Fünûnu ve-Âdâb.
• Ödekan, A. (1992). Beykoz Kasrı. TDV. İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Yayını 6/67-68
• Öner, S.Yücel, İ. (1995). Dolmabahçe Sarayı. TBMM Milli Saraylar Yayınları.
• Özcan, A. R. (2021). "Beykoz Mecidiye Kasrı’nın Kitâbesine Ait".Millî Saraylar (21),48-59. https://dergipark.org.tr/en/pub/msdergisi adresinden alındı.
• Özer, M. (2014). Edirne Sarayı (Saray- ı Cedîd- i Âmire)’ndan Günümüze Ulaşabilen Yapılar Hakkında, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(10),809-836. https:// app. trdizin. gov.tr/ makale/ TWpne E56RXpNdz09 / edirne-sarayi-saray-i-cedid-i-amire-ndan-gunumuze-ulasabilen-yapilar-hakkinda adresinden alındı.
• Selman, C. (1999). Belgelerle Çırağan Sarayı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Renzval, L.(1909). Ünlü Yıldız Sarayı'na Yakın Zamanda Bir Ziyaret Var, el-Meşrık
• Serin, S. (2021). Beykoz’da Bir Serdâb Köşkü: Mecidiye Kasr-ı Hümâyûnu. Beykoz 2020 Sempozyumu Tebliğler Kitabı. İstanbul: Beykoz Belediye Başkanlığı Yayını.
• Sözen, M.(1994), Dolmabahçe, TDV.İslam Ansiklopedisi,İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Yayını,9/503.
• Sözen, M.&Tanyeli (1996) , Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Turani, A.(1968). Güzel Sanatlar Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ünver, A. S. (1953). Edirne’de Fatih’ in Cihannüma Kasrı. İstanbul: İstanbul’un Fethi Derneği Yayınları.
• Üstün, A.(1996), Arşiv Vesikalarına Göre Bayezıd Camii ve Külliyesi’nde Bulunan Eşyalar, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, I/123
• Yücel, İ.& Rifat, S. (1987). Milli Saraylar, İstanbul: TBMM Vakfı Yayını.
• Zeydan, C.(2017), Rehalâtü’s-Selâsetü’l-Âsitâne,-Avrupa - Filistin, Takdim, Mehmed Ali Ferhat, Beyrut: Merkezü’l-Arabiyyeti li’-İbhâsi ved’diraseti’Siyâsiyyât.