İç Bağlamın Kur’ân Âyetlerinin Anlamına Etkisi

Yıl 2022, Sayı: 1, 120 - 138, 31.12.2022

Nurettin Çiftçi

Öz

Lafızların genelde birden fazla anlamı bulunmaktadır. Bir lafzın muhtemel manalarından hangisine delalet ettiğine içinde yer aldığı bağlam bir fikir verir. Hatta çoğu zaman bağlam anlamı belirler. Aynı şekilde bir cümlenin anlamı da içinde bulunduğu ve bağlantılı olduğu diğer cümlelerle tespit edilebilir. Buna literatürde kelimenin veya cümlenin bağlamı ya da başka bir deyişle siyâk ve sibâkı denir. Kur'ân Allah’ın kelamıdır. Bu kelam Arap diliyle nazil olmuştur. Her dilde olduğu gibi Arapçada da lafızlar kendi başlarına bir anlam ifade ettikleri gibi içinde bulundukları diğer lafızlarla beraber başka anlamlar kazanmaktadır. Kur’ân âyetleri hem okunan bir metin hem de sözlü bir hitap olarak kelimelerden ve cümlelerden oluşmaktadır. Bu kelime, cümle ve âyetlerin her birinin kendi başına bir anlamı olduğu gibi içinde bulunuğu diğer kelime, cümle ve âyetler arasında kazandığı başka anlamları da vardır. Kur'ân’daki kelime, cümle ve âyetlerin siyâk-sibâkı günümüzde Kur’ân’ın iç bağlamı şeklinde yeni bir kavramla ifâde edilmektedir. Âyetlerin ve âyetlerde geçen kelime ve cümlelerin sahih bir şekilde anlaşılması da ancak iç bağlamıyla mümkündür. Bu çalışmada iç bağlamın Kur’ân âyetlerinin anlamına etkisi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, İç Bağlam, Siyâk, Sibâk

Kaynakça

• ʿAbdulbāḳī, Muḥammed Fuād. el-Muʿcemu’l-mufehres li elfāẓi’l-Ḳur’āni’l-Kerīm. Ḳāhire: Dāru’l-Ḥadīs̠, 1364.
• Aksan, Doğan. Anlambilim-Anlam Bilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin Yayınevi, 2016.
• Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil-Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2015.
• Albayrak, Halis. Kur’ân Bütünlüğü Üzerine- Kur’ân’ın Kur’ân’la Tefsiri. İstanbul: Şule Yayınları, 2016.
• Atay, Hüseyin. Cehaletin Tahsili. İstanbul: Destek Yayınları, 2020.
• Babaî, Ali Ekber vd. Kur’ân Tefsiri Metodolojisi. İstanbul: el-Mustafa Yayınları, 2013.
• Bikâî, Burhaneddin İbrâhîm b. Ömer. Nazmu’d-durer fî tenâsübi’s-suver. Kahire: Dâru’l-Kitabi’l-İslâmî, trs.
• Draz, Muḥammed ʿAbdullah. en-Nebeu’l-ʽazīm. Riyāḍ: Dāru’ṭ-Ṭaybe, 1997.
• Ebū ḤayyānEbū Ḥayyān, Esīru’d-Dīn Muḥammed b. Yūsuf b. ʻAli b. Yūsuf el-Endulusī. Tefsīru’l-baḥri’l-muḥīṭ. VIII Cilt. Beyrūt: Dāru’l-İhyāi’t-Turās̠i’l-ʻArābī, trs.
• Gökkır, Necmettin. Kur’an Dilinin Sosyo-Kültürel Bağlamı. İstanbul: İFAV, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2014.
• Gökkır, Necmettin. “Tefsir Usûlünde ‘Lafız-Mana’ İlişkisinin Tespiti ve Bağlam Bilgisinin Önemi”. Tarihten Günümüze Kur’ân İlimleri Tefsir Usulü. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’ân ve Tefsir Akademisi, Kur’ân ve Tefsir Akademisi Araştırmaları, 2009.
• Ibn Ebī Ḥātim, Ebū Muḥammed ʿAbdurraḥmān b. Muḥammed b. İdrīs b. el-Munẕir et-Temīmī el-Ḫanẓelī er-Rāzī. Tefsīru’l-Ḳur’āni’l-ʿAzīm. Suʿudi ʿArabistān: Mektebetu Nizār Muṣtafāʾ el-Bāz, 1419.
• Ibn ʽAşūr, Muḥammed Ṭaḥir. Tefsīru’t-taḥrīr ve’t-tenvīr. Tunus: ed-Dār et-Tūnusiyye li’n-Neşr, 1984.
• Ibn Ḳuṭeybe, ʿAbdullāh b. Muslim. Te’vīlu müşkili’l-Ḳur’ān. Ḳāhire: Dāru’t-Turās̠, 1973.
• Ibn ʿAṭiyye, Ebū Muḥammed ʿAbdulḥaḳ b. Ġālib. el-Muḥarraru’l-vecīz fī tefsīri’l-kitābi’l-ʿAzīz. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2001.
• İbn Fāris, Ebu’l-Ḥuseyn Aḥmed b. Fāris b. Zekeriyyā b. Muḥammed er-Rāzī el-Ḳazvīnī el-Hemedānī. Muʿcemu meḳāyisi’l-lūġa. Beyrūt: Daru’l-Fikr, 1399.
• İbn Kes̠īr, Ebū’l-Fidā İsmāʿil b. ʿÖmer. Tefsīru’l-Ḳur’ani’l-ʽAẓīm. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 2012.
• İbn Manẓūr, Muḥammed b. Mukrim. Lisānu’l-ʻarab. 55 Cilt. Ḳāhire: Dāru’l-Maʻārif, ts.
• Īcī, Muḥammed b. ʿAbdurraḥmān b. Muḥammed b. ʿAbdullah el-. Cāmiʿu’l-beyān fī tefsīri’l-Ḳur’ān. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1424.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’la. Tefhimu’l-Kur’an. VII Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
• Mevdūdī, Ebu’l-ʿA’la. el-. el-Muṣṭalaḥātu’l-erbaʿā fi’l-Ḳur’ān. ed. Muḥammed Kaẓım Sibāḳ. Ṭahrān: Dāru İḥsān, 1372.
• Muḳātil b. Suleymān. el-Vücūh ve’n-Nezāir fi’l-Ḳur’āni’l-ʿazīm. Dımaşk, 1427.
• Muḳātil b. Süleymān. Tefsīru Muḳātil b. Süleymān (et-Tefsīru’l-Kebīr). V Cilt. Beyrut: Muessetu’t-Tarīḫi’l-ʻArabī, 142, 1423.
• Naḥḥās, Ebū Caʿfer en-. Meʿāni’l-Ḳur’ān. Mekke: Merkezu İḥyai’t-eṭ-Turās̠i’l-İslāmī, 1408.
• Okuyan, Mehmet. Beyânâtu’l-Kur’ân - Kur’ân-ı Kerim’den Mesajlar. İstanbul: Kıraât Yayınları., 2014.
• Okuyan, Mehmet. Çok Anlamlılık Bağlamında Kur’an Sözlüğü. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2015.
• Okuyan, Mehmet. Kısa Sûrelerin Tefsiri. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2011.
• Öz, Ahmet. Kur’ân’ı Anlamada Bağlam. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2016.
• Rāzī, Faḫruddīn Muḥammed b. ʿÖmer b. Ḥüseyin b. Ḥüseyin b. ʿAli et-Teymī el-Bekrī. Mefātīḥu’l-ġayb (Tefsīru’l-kebīr). Ḳāhire: Dāru’l-Ḥadīs̠, 2012.
• Richard, E. P. Hermenötik. çev. İbrahim Görener. İstanbul: Ağaç Kitapevi, 2008.
• Rikman, H. P. Anlama ve İnsan Bilimleri. çev. Mehmet Dağ. Samsun: Etüt Yayınları, 2008.
• Süleyman ATEŞ. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. 12 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1989.
• Şimşek, Mehmet Sait. Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri. V Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2012.
• Ṭaberī, Ebū Caʿfer Muḥammed b. Cerīr. Cāmiʿu’l-beyān ʿan te’vīli āyi’l-Ḳur’ān. XXX Cilt. Ḳāhire: el-Mektebetu’t-Tevfīḳiyye, 2004.
• Türk Dil Kurumu [TDK]. Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: TDK (Türk Dil Kurumu) Yayınları, 1998.
• Ünver, Mustafa. Kur’ân’ı Anlamada Siyâk’ın Rolü. Ankara: Sidre Yayınları, 1996.
• Yegin, Abdullah. Yeni Lügat. İstanbul: Hizmet Vakfı yay, 1997.
• Zeccāc, Ebū İsḥāḳ İbrāhīm b. es-Serriyyī ez-. Meʿāni’l-Ḳur’ān ve iʿrābuhu. Ḳaḥire: Dāru’l-Ḥadīs̠, 1426.
• Zemaḫşerī, Maḥmūd b. ʿÖmer. el-Keşşāf ʿan ḥaḳāʾiḳi ġavāmiḍi’t-tenzīl ve ʿuyūni’l-eḳāvīl fī vucūhi’t-teʾvīl. IV Cilt. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʻArabī, 2006.
• http://kuranmeali.com/ÂyetKarsilastirma.php?Sûre=22&âyet=11-15. “Süleymaniye Vakfı Meali”, ts. Erişim 20 Haziran 2019
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts; “Türkçe sözlük”, ts.