MEVLÂNA HÂLİD'İN MEKTÛBÂT’INDA KELÂMÎ UNSURLAR (NÜBÜVVET VE İMAMET)

Yıl 2017, Sayı: 38, 111 - 135, 15.12.2017

ERKAN Baysal

Öz

Hâlid el-Bağdâdî, (ö.1827) Batı düşünce,
kültür ve aklının İslam Dünyası'nın her tarafına hâkim olmaya başladığı, İslam âleminin
büyük siyasi, sosyal ve askeri sorunlar yaşadığı bir dönemde yaşamış ilim,
düşünce ve tasavvuf adamıdır. Kelam, tasavvuf ve fıkha dair birden fazla eser,
haşiye ve şerh kaleme alan Hâlid el-Bağdâdî, sadece tasavvuf geleneğini
sürdüren bir şahıs değil, aynı zamanda İslâmî ilimlere hâkim bir şahsiyettir.
Bu yetkinliğini en iyi ortaya koyan onun farklı yerlere ve şahıslara gönderdiği
mektuplarından oluşan Mektûbât isimli eseridir. Diğer unsurlarla
birlikte Mektûbât’ındaki kelâmî unsurların tespit edilmesi önem arz
etmektedir.  Nübüvvet ve ona dair
tartışmalar, başta İbrahimi teistik dinler olmak üzere dinle felsefenin ele
aldığı konuların başında gelmektedir. Bunun gibi İslam düşünce tarihinde en
önemli konuların başında hilafet ve imamete dair konular da gelmektedir. Hz.
Peygamber'in vefatının hemen akabinde bu konu birçok açıdan İslam ümmetinin
gündemini meşgul etmiştir. İslam düşünce tarihinde ilk ortaya çıkan Haricilik
ve Şia, siyaset eksenli oluşan fırkalardır. Bu nedenle Kelâmî bir konu olmadığı
halde imamet konusu, ulûhiyet, nübüvvet ve ahiretten sonra kelamın dördüncü ana
konusu olmuştur. Bu çalışmamızda gerek nübüvvet gerekse imamet hakkında Hâlid
el-Bağdâdî'nin yaklaşımını tespit etmeye çalışacağız. İmametin kapsamında ele
alınan siyasetle ilgili diğer bazı önemli hususlara da değineceğiz.  

Anahtar Kelimeler

Hâlid el-Bağdâdî, nübüvvet, velâyet

Kaynakça

• Algar, Hamid. “Hâlidîyye”. İstanbul: İsam Yayınları, DİA, XV. Âmidî, Seyfeddîn, Ebkârü’l-efkâr fî usûli’d-dîn. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l’ilmiyye, 2003. ……… el-İmâmet min Ebkâri’l-efkâr fî usûli’d-dîn, thk. Muhammed Zebîdî. Beyrut: Dârü’l-kitâbi’l-‘rabî, 1996. Baysal, Erkan. “Câbirî’de Vahiy ve Nübüvvet”, Bingöl: Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, b.y.t. 2015. Budak, Mustafa. “Şeyh Şamil”. İstanbul: İsam Yayınları DİA, XXXIX. el- Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali İbn Muhammed. el-Ehkâmü’s-sultâniyye”, thk. Ahmet Mübarek. Küveyt: Mektebetü Dâri İbn Katîbe, 1989. el-Bâcûrî, İbrahim İbn Muhammed. Tuhfetü’l-mürîd ‘alâ Cevhereti’t-tevhîd ma‘a haşiyetihi et-Tehrîrü’l-hemîd, İstanbul: İrşat Yayınları 2007. el-Bağdâdî, Abdulkahir. Usulü’d-dîn. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2002. el-Bağdadî, Mevlânâ Halid. Mektûbât eş-Şeyh el-Müceddidî Mevlânâ Hâlid en-nekşebendî el-Bağdâdî eş-Şehrezûrî, ed. Muhammed Ali Karadağî. İstanbul: Hâşimi Yayınevi, 2015. el-Câbirî, Muhammed Âbid. Bünyetü’l-akli’l-arabî. Beyrut: el-Merkezü’s-sekafî’l-arabî, 1991. el-Cürcânî, Seyyid Şerîf. Mü‘cemü’tarîfât, thk. Muhammed Sıddik (Kahire: Dârü’l-fadîle, 2004 el-Cüveynî, Ebü’l-me‘âlî. Kitâbü’l-irşad, thk. Muhammed Yusuf ve Ali Abdulmünim. Mısır: Mektebetü’l-Hancî, 1950