MOLLA ABDURRAHMAN el-PENCVÎNÎ VE EDAVÂTU’T-TA‛LÎK ADLI MANZÛM FIKIH RİSÂLESİ

Yıl 2020, Sayı: 43, 75 - 106, 15.06.2020

Mehmet Macit Sevgili

https://doi.org/10.30623/harranilahiyatdergisi.641082

Öz

XIX. yüzyılda Süleymaniye muhitinde yaşamış olan Molla Abdurrahman el-Pencvînî
(v. 1319/1902), yaklaşık yarım asır boyunca sürdürdüğü ilmî faaliyetleri, aklî
ve naklî ilimlerde kaleme aldığı irili-ufaklı otuzu aşkın çalışmasıyla iz
bırakan önemli bir âlim ve müelliftir. Onun, özellikle fıkhın evlenme (nikâh)
ve boşanma (talâk) konularında oldukça dikkat çekici fetvaları ve
çalışmaları bulunmaktadır.

Pencvînî’nin söz konusu çalışmalarından biri, boşamalarda (talâk)
şart edatlarıyla yapılan “ta‛lîkî şart”ı/“talâk-ı mu‛allak”ı ele aldığı on yedi
beyitlik Arapça manzum risâlesidir. O, bu risâlesinde “talâk-ı mu‛allak”ta/“ta‛lîkî
şart”ta boşamanın gerçekleşme zamanı [“fevrilik”: derhal/hemen; “terâhî”:
geciktirme/sonradan ya da “tekrar” ifade etmesi]; “yeminli boşama (yemîn bi’t-talâk)”;
“talâk-ı mu‛allaktan/ta‛lîkî şarttan sonra başvurulan ‘hul‛/muhâlea‛’ işlemi”
ve bu işlemin talâk-ı mu‛allaka/ta‛lîkî şarta etkisi”; “ta‛lîkî şartın fâili ve
niteliği” gibi konuları işlemiştir. Pencvînî, çalışma konusu yaptığımız bu risâlesinde,
“şartlı boşama”yı ve bunların hükümlerini gayet akıcı ve veciz bir şekilde
nazmedip aktarmayı başarmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Molla Abdurrahman, Pencvînî, Edavâtu’t-ta’lîk, Talâk, , Mu‛allak talâk

MULLAH ABD AL-RAHMAN AL-PENJWINI AND HIS POETICAL PAMPHLET OF ISLAMIC JURISPRUDENCE TITLED “EDAWAT AL-TA’LÎQ”

Öz

    Mullah Abd Al-Rahman Al Penjwini, who lived in the vicinity of Sulaymaniyah in the 19th century, was an important scholar and author who had a profound impact on Islamic studies with his more than 30 works and his scholarly activities for nearly half a century. His works which had various dimensions and contents were written about both intellectual sciences and Islamic sciences. He had very remarkable fatwas, especially in fields of Islamic jurisprudence such as the marriage (marriage contract) and divorce (talaq). 

Penjwini has a poetical Arabic pamphlet (Edavat al-Ta’lîq) which consists of seventeen couplets. In this book, Penjwini addresses the conditional divorce issue (talaq muallaq), which is expressed by using conditional prepositions during divorce (talaq). Moreover, he also examines such issues as (i) the time of divorce in the conditional divorce [“immediate/impulsive/instant (fewr),” “subsequent/delayed (tarakhi)” or “repetition (takrar)” statements]; (ii) the conditions in “sworn divorce”; the divorce which is caused by the agreement of the husband and wife (khul‛/mukhala’); (iii) the impact of sworn divorce on the conditional divorce; and (iv) the perpetrator and characteristics of conditional divorce. 

As far as we are concerned, Penjwini’s pamphlet, Edavat al-Taliq, is the only poetical manuscript that solely examines the provisions of divorces carried out using taliq/conditional prepositions. Since it is about conditional divorce, which is one of the most controversial issues in Islamic law and examines the issue from a scientific perspective and in a systematic manner; it is well worth the attention. In compliance with the scholars of Islamic jurisprudence, Penjwini believed that conditional divorces were valid. Therefore, he has concisely examined the provisions of the conditional divorces carried out by taliq/conditional prepositions, adhering to the doctrine of Shafi’i sect to which he belonged.

Anahtar Kelimeler

Mulla Abd al-Rahman, Penjwini, Edavat al-Ta’lîq, , Divorce, Conditional Divorce (Talaq al-Muallaq)

Kaynakça

• Acar, H. İbrahim. “Talâk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 496-500. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Ahmed Şâkir, Muhammed. Nizâmu’t-talâk fi’l-İslâm. Kâhire: Mektebetu’s-Sunne, 1936.
• Atar, Fahrettin. “Muhâlea”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 399-402. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Bâbekr, Muhammed Ahmed. “Mes’eletu cevâzi’l-intikâl li’ş-şeyh Abdurrahmân el-Bîncuvînî dirâse ve tahkîk”. Suleymâniyye Üniversitesi Dergisi B/23 (2008), 127-162.
• Bahrekî, Ahmed Molla Ebû Bekr Molla Tâhir. “el-Kısmu’d-dirâsî: tercemetu’l-‛allâme Molla Abdurrahman Muhammed el-Bîncuvînî”. [Molla Abdurrahman el-Bîncuvînî. Hâşiyetu’l-Bîncuvînî ‛alâ “Hâşiye ‛Abdullâh el-Yezdî” el-musemmâ bi’t-Tuhfeti’l-Şâhcâniyye ve ‛alâ metn “Tehzîbu’l-mantık”. thk. Ahmed Molla Ebû Bekr Molla Tâhir el-Bahrekî]. Tahran: Matba‛atu Tahran, 2019.
• Bedrân, Ebu’l-‛Aynayn Bedrân. el-Fıkhu’l-mukâran li’l-ahvâli’ş-şahsiyye beyne’l-mezâhibi’l-erba‛a es-sunniyye ve’l-mezhebi’l-Ca‛ferî ve’l-kânûn -ez-Zevâc ve’t-Talâk. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-‛Arabiyye, 1967.
• Bîncuvînî, Muhammed Abdullah. “el-Kısmu’d-dirâsî: hayatu’l-‛allâme el-Kızılcî ve mekânetuhu’l-‛ilmiyye”, [Molla Ali el-Kızılcî. Risâle eczâi’l-kadiyye. thk: Muhammed Abdullah el-Bîncuvînî]. Tahran: Matba‛atu Tahran, 2019.
• Demirci, Muhsin. “İsfahânî, Mahmûd b. Abdurrahman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 509-510. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Emâre, Sâil. “et-Talâk gayru’l-muneccez beyne’ş-şerî‛a ve kavânîni’l-ahvâli’ş-şahsiyye fî Filistîn ve ba‛di’l-bilâdi’l-‛Arabiyye”. Mecelletu cami‛ati’n-necâh li’l-ebhâs “el-‛ulûmu’l-insâniyye” 27/2 (2013), 349-382.
• Emin Zeki Beg. Meşâhîre Kürd. Ankara: Özge Yayınları, 2005.
• Erdoğan, Mehmet. “Talâk”. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• Fâdıl Mahmûd vd. “el-Kısmu’d-dirâsî: ta’rîf bi’ş-Şeyh el-‛allâme Molla Abdurrahman el-Bîncuvînî”. [Molla Abdurrahman el-Bîncuvînî. Ta‛lîkâtu’l-‛allâme el-Bîncuvînî ‛alâ kitâb âdâbi’l-bahs ve’l-munâzara. thk: Fâdıl Mahmûd vd.]. Suleymaniyye: Matba‛atu Kâro, 2019.
• Hamidi, Muhammed Sadık. “Doğu ve Güneydoğu Medreselerinin Mahiyeti ve Ders Müfredatının Islah Önerisi”. Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler. Muş: Muş Alparslan Üniversitesi Yayınları: 2013, 313-328.
• Harrânî, İbrâhîm. Tuhfetu’l-ihvân el-medresiyye fî terâcim ba’di musannifi’l-kutubi’d-dirâsiyye. y.y.: y.y., 1427.
• İbn Hacer el-Heytemî, Şihâbuddîn Ahmed. Tuhfetu’l-muhtâc bi şerhi’l-Minhâc. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2006. İbn Hamdûn, b. Hâcc. Hâşiye ‛alâ Şerhi’l-Mekûdî. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2005.
• İbn Hazm. el-Muhallâ. thk. Ahmed Şâkir. 13 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2009.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn. el-Muğnî ve’ş-şerhu’l-kebîr ‛alâ metni’l-Muknı‛. 14 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr 2011.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. ‛Abdulhalîm b. ‛Abdusselâm. er-Redd ‛alâ’s-Subkî fî mes’eleti ta‛lîki’t-talâk. 2 cilt. thk. ‛Abdullah b. Muhammed el-Mezrû‛. Mekke: Dâru ‛Alemi’l-Fevâid, 2013.
• Kaşıkçı, Osman. “Şart”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 365-367. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Köse, Saffet. İslam Hukukuna Giriş. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2019.
• Mekûdî, Abdurrahmân. Şerh ‛alâ Elfiyye İbn Mâlik. İbn Hamdûn b. Hâcc’ın Hâşiye ‛alâ Şerhi’l-Mekûdî adlı eseriyle birlikte. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2005.
• Mezrû‛, ‛Abdullah b. Muhammed. “Mukaddime”. [İbn Teymiyye. er-Redd ‛alâ’s-Subkî fî mes’eleti ta‛lîki’t-talâk. thk. ‛Abdullah b. Muhammed el-Mezrû‛. 2 cilt. Mekke: Dâru ‛Alemi’l-Fevâid, 2013].
• Muderris, Abdulkerîm Muhammed. ‛Ulemâunâ fî hidmeti’l-‛ilm ve’d-dîn. nşr. Muhammed Ali el-Karadağî. Bağdad: Dâru’l-Hurriye, 1983.
• Muhammed Muhyiddîn, ‛Abdulhamîd. el-Ahvâlu’ş-şahsiyye fi’ş-şerîa‛ti’l-İslâmiyye ma‛a’l-işâre ilâ mukâbilihâ fi’ş-şerâi‛i’l-uhrâ. İstanbul: el-Mektebetu’l-Hanîfiyye, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref, el-Minhâc. (Hatîb Şirbînî’nin Muğni’l-muhtâc adlı eseriyle birlikte). thk. Sıdkî Attâr. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2005. Okur, Kâşif Hamdi. “İslam Hukukunda Boşama Yemini (Talâka Yemin) Meselesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/15 (2009), 5-30.
• Özel, Ahmet. “Müderris, Abdulkerîm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ek-2/335-337. Ankara: TDV Yayınları, 2016.
• Özpilavcı, Ferruh. Kâtibî Şemsiyye Risâlesi Tahkik Çeviri ve Şerh. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
• Pencvînî/Bîncuvînî, Molla Abdurrahman. el-Kadiyyetu’l-meşrûtati’l-muveccehe. thk: Sadîk Mahmûd Ahmed. Erbîl: Matba‛atu Hîvî, 2019.
• Pencvînî/Bîncuvînî, Molla Abdurrahman. Hâşiye ‛alâ “Hâşiye ‛Abdullâh el-Yezdî” el-musemmâ bi’t-Tuhfeti’l-Şâhcâniyye ve ‛alâ metni “Tehzîbu’l-mantık”. thk. Ahmed Molla Ebû Bekr Molla Tâhir el-Bahrekî. Tahran: Matba‛atu Tahran, 2019.
• Pencvînî/Bîncuvînî, Molla Abdurrahman. Kitâbu âdâbi’l-bahs ve’l-munâzara. thk: Fâdıl Mahmûd; Abdulfettâh Huseyn Suleymân; Muhammed Abdullah Ahmed. Suleymaniyye: Matba‛atu Kâro, 2019.
• Pencvînî/Bîncuvînî, Molla Abdurrahman. “Edavâtu’t-ta‛lîk”. [Abdulkerîm Muderris’in “el-Fetâvâ’l-‛Irâkiyye” el-ma‛rûfe “Cevâhiru’l-fetâvâ”/“Hayru’z-zâd fi’l-irşâd” adıyla derlediği fetvalar içerisinde. 3 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2013], 3: 316-320.
• Pencvînî/Bîncuvînî, Molla Abdurrahman. Edavâtu’t-ta‛lîk. [mahtût. 2 varak. müstensih: Abdulkerîm Muderris, 1348/1929-1930].
• Remlî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed b. Hamza Şihâbuddîn. Nihâyetu’l-muhtâc ilâ şerhi’l-Minhâc. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984. Sâcide, Tâhâ Mahmûd. “et-Talâku’l-mu‛allak: mâhiyyetuh ve tekyîfuhu’l-fıkhî ve’l-kânûnî”. Mecelletu Kulliyeti’t-Terbiyye li’l-Benât 25/2 (2014), 341-337-348.
• Sadîk Mahmûd, Ahmed. “el-Kısmu’d-dirâsî: hayâtu’l-allâme Molla Abdurrahman el-Bîncuvînî”. [Molla Abdurrahman el-Bîncuvînî. Hâşiyetu’l-Bîncuvînî ‛alâ’l-kadiyyeti’l-meşrûtati’l-muveccehe. thk. Sadîk Mahmûd Ahmed]. Erbîl: Matba‛atu Hîvî, 2019.
• Sertâvî, Mahmûd Alî. Fıkhu’l-ahvâli’ş-şahsiyye ez-zevâc ve’t-talâk. Amman: Dâru’l-Fikr, 2013.
• Şebrâmellisî, Nûruddîn b. Alî. Hâşiyetu’ş-Şebrâmellisî (Remlî’nin Nihâyetu’l-muhtâc adlı eseriyle birlikte). Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984.
• Şirbînî, Şemsuddîn Muhammed b. el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ ma‛rife me‛ânî elfâzi’l-Minhâc. thk. Sıdkî el-Attâr. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2005.
• ‛Umûş, Muhammed Mahmûd. “Ba‛du edavâti’ş-şart ve eseruhâ fî ahkâmi’t-talâk dirâse mukârene”. Dirâsât ‛ulûmu’ş-şerî‛a ve’l-kanûn 43/2 (2016), 620-642.
• Yalçınkaya, Naci. 20. Yüzyıl Başlarında İslâm Hukukunda Talâk (Boşama) Tartışmaları -Ahmed Muhammed Şâkir ve Zâhid el-Kevserî Örneği-. Çorum: Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Zekûlî, ‛Alî Mahmûd. “et-Talâku’l-mu‛allak: mefhûmuh ve eseruh fi’l-fıkhi’l-İslâmî”. el-Mecelletu’l-Urduniyye fi’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye 5/1 (2009), 47-59.
• Zerkâ’, Mustafâ Ahmed. el-Medhalu’l-fıkhiyyu’l-‛âmm ihrâc cedîd bi tetvîr fi’-tertîb ve’t-tebvîb ve ziyâdât. 2 cilt. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2004