SAYYID QUTB`S CRITICISM OF KALĀM

Yıl 2020, Sayı: 43, 311 - 330, 15.06.2020

Yusuf Şimşek

https://doi.org/10.30623/harranilahiyatdergisi.701865

Öz

Sayyid Qutb is one of the most prominent scholars of the Islamic world
in 20th century. During his life, he had a significant impact on Islamic world,
including Egypt in particular. Apart
from having ideas on almost every matter, Sayyid Qutb was a pioneering personality
acting upon these ideas. He was not only interested in the problems of
the Islamic world but also the whole world order of his era. The study examines
the approach of Sayyid Qutb to kalām as an Islamic science and analyses his
criticism of this science. In the study, Sayyid Qutb’s life, which had a
significant impact on his ideas, has been briefly explained. In addition, his
criticisms of the kalām in the historical process are analysed within a certain
systematic. For, Qutb’s criticism of the kalām has considerably based on
previous criticisms. Then, the study has examined his views on kalām and on the
historical reasons that led to the emergence of the Kalam studies. The chapters
on Sayyid Qutb's criticisms of kalām are primarily concerned with his criticism
of kalāmic methods. Then, his critique of the content of kalām has been
studied. The aims of this study is to reveal Sayyid Qutb`s criticism of kalām
and to determine the place of his criticism in the school of kalāmic critique. 

Anahtar Kelimeler

Sayyid Qutb, Kalām, Knowledge, Method, Criticism

SEYYİD KUTUB’UN KELÂM ELEŞTİRİSİ

Öz

İslâm dünyasının
yirminci yüzyılda öne çıkan âlimlerinden Seyyid Kutub, yaşadığı dönemde başta
Mısır olmak üzere İslâm dünyasının genelinde büyük bir etkiye sahip olmuştur.
Seyyid Kutub, hemen her konuda fikir sahibi olmasının yanı sıra bu fikirleriyle
hareket eden öncü bir şahsiyettir. Özelde İslâm dünyasının, genelde dünya
düzeninin bu çağdaki problemleriyle ilgilenen bir fikir adamıdır. Bu çalışmada
ise Seyyid Kutub’un düşüncelerinden İslâmi ilimler arasında yer alan kelâm
ilmine yaklaşımı ve bu ilim dalına dair eleştirileri incelenmektedir. Çalışmada
onun fikirlerinde önemli bir etkiye sahip olan hayatı, özet olarak ele
alınmaktadır. Bununla beraber tarihsel süreçte kelâm ilmine yönelik eleştiriler
belli bir sistematik içinde incelenmiştir. Zira onun eleştirileri büyük ölçüde
kendisinde önce kelâma yöneltilmiş eleştirilere dayanmaktadır. Daha sonra ise
Seyyid Kutub’un kelâm ilmine ve kelâmın ortaya çıkış sebeplerine ilişkin görüşlerine
yer verilmiştir. Seyyid Kutub’un kelâm eleştirisi kısmında ise öncelikle onun
kelâma yönelik metodik eleştirisi incelenmekte, sonrasında da bu ilim dalının
muhtevasına yönelik eleştirileri üzerinde durulmuştur. Bu çalışmanın temel
amacı, Seyyid Kutub’un kelâma yönelik eleştirilerini ve bu eleştirilerin kelâm
eleştirileri geleneğindeki yerini ortaya koymakdır. 

Anahtar Kelimeler

Seyyid Kutub, Kelâm, İlim, Metot, Eleştiricilik

Kaynakça

• Akkuş, Süleyman. “İbn Haldûn’un Kelâm İlmine Yaklaşımı ve Yönelttiği Eleştiriler”, Usûl İslam Araştırmaları 8/8 (Aralık 2007), 109-138.
• Aksakal, Cihangir B. “Seyyid Kutub ve Müslüman Kardeşler”. Akademik Hassasiyetler Dergisi 2/3 (Mayıs 2015), 65-81.
• Altun, Fatmanur. Seyyid Kutub. İstanbul: İlke Yayıncılık, 6. Basım, 2015.
• Berekât, Muhammed. Seyyid Kutub İslâmi Çalışma Metodu. çev. M. Beşir Eryarsoy. İstanbul: Risale Yayınları, 2018.
• Biçer, Ramazan. “Kelam Metodolojisine Getirilen Bir Eleştirinin Analizi: Kelami Düşüncede Gönül Boyutu Eksikliği”. EKEV Akademi Dergisi 8/19 (2004), 57-76.
• Bulut, Zübeyir. “Selefîliğin Kelâm İlmi’ne Getirdiği Eleştiriler: İbn Teymiyye Örneği”, Tarihte ve Günümüzde Selefilik Sempozyumu, ed. Ahmet Kavas. 283-340. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
• Büyükkara, M. Ali. Çağdaş İslami Akımlar. İstanbul: Klasik Yayınları, 6. Basım, 2017.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasan. İstihsanü’l-Havz fî-İlmi'l-Kelâm Beyrut: y.y., 1952.
• Erdinç, Ziya. “İlk Dönem Akaid Eserlerinin Temel Nitelikleri: El-Fıkhu’l-ekber ile el-Akidetu’t-Tahaviyye Örneği”. Kelâm Araştırmaları 10/2 (2012), 295-310.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. el-Münkız Mine’d-Dalâl, çev. Abdurrezzak Tek Bursa: Bursa Akademi (Emin Yayınları), 2. Basım, 2015.
• Gölcük, Şerafettin. “Bâkıllânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/531-535. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Görgün, Hilal. “Seyyid Kutub”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/ 64-68. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Herevî, Abdullah el-. Zemmü’l-kelâm ve ehlih. thk. Ebu Cabir Abdullah b. Muhammed el-Ensârî. 5 Cilt. Medine: Mektebetü'l-Ğurebâ'i'l-Eseriyye, 1998.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed. Mukaddime. çev. Süleyman Uludağ. 2 Cilt. İstanbul: Dergâh Yayınları, 10. Basım, 2014.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed. El-Keşf an Menahici'l-Edille fi Akaidi'l-Mille. haz. Muhammed Abid el-Câbirî. Beyrut: Merkezu Dirasati'l-Vahdeti'l-Arabiyye, 1998.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. Halîm. Mecmûu’l-Fetâvâ. 37 Cilt. Medine: Suûdî Arabistan İslâmi İşler Bakanlığı Yayınları, 2004.
• Kaya, Veysel. “Fahruddin Râzî’nin Sünnî Eş’arî Kelâmına Yönelttiği Eleştiriler”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi, 5/3 (2005), 247-257.
• Kılavuz, A. Saim. Ana Hatlarıyla İslâm Akâidi ve Kelâm’a Giriş. İstanbul: Ensar Neşriyat, 26. Basım, 2016.
• Kurt, Fatih. “Dini İstismar Eden Örgütlerin Şiddet ve Terör Konusundaki Teolojik Gerekçeleri”, Usûl Dergisi 31 (2019), 77–98.
• Kutub, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kur’an. çev. M. Emin Saraç - İ. Hakkı Güler - Bekir Karlığa. 16 Cilt. İstanbul: Hikmet Yayınları, 1984.
• Kutub, Seyyid. İslâm Düşüncesi I. Çev. H. Fehmi Ulus. İstanbul: Beka Yayıncılık, 2018.
• Kutub, Seyyid. İslâm’da Sosyal Adalet. çev. Yaşar Tunagür - M. Adnan Mansur. İstanbul: Cağaloğlu Yayınevi, 3. Basım, 1968.
• Kutub, Seyyid. “İstikbâl Bu Dinindir”. çev. Ali Arslan. İslâm’ın Dünya Görüşü (Derleme). 277-357. İstanbul: Arslan Yayınları, 4. Basım, 1993.
• Kutub, Seyyid. Yoldaki İşaretler. çev. Murat Hazine. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 5. Basım, 2018.
• Mahmud, Abdurrahman b. Salih el-. Mevkıfü İbn Teymiyye mine’l-Eş’arî. 3 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1995.
• Özbadem, Ferhat. Seyyid Kutub. İstanbul: Sude Yayınları, 2. Basım, 2018.
• Özdemir, Metin. “İbn Rüşd’ün Kelâmcılara Dair Metodik Eleştirisi”. Kelam Araştırmaları Dergisi (KADER) 6/2 (Temmuz 2008), 69-92.
• Özervarlı, M. Sait. “Zemmü’l-Kelâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/240-242. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Pınar, Fatma. Seyyid Kutub’un İtikadî Görüşleri. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Sarmış, İbrahim. Bütün Yönleriyle Seyyid Kutub. Ankara: Fecr Yayınları, 2018.
• Türker, Ömer. “Eş‘arî Kelâmının Kırılma Noktası: Cüveynî’nin Yöntem Eleştirileri”. İslâm Araştırmaları Dergisi 19 (2008), 1-23.
• Yılmaz, H. Kâmil. Seyyid Kutub Hayatı Fikirleri Eserleri. İstanbul: Hikmet Yayınları, 1980.