Yarı kurak iklim koşullarında bazı nohut (Cicer arietinum L.) hat ve çeşitlerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi

Yıl 2023, , 73 - 82, 24.03.2023

Serap Doğan , Yusuf Doğan

https://doi.org/10.29050/harranziraat.1226284

Cited By: 2

Öz

Araştırma, Mardin ilinde yarı kurak iklim koşullarında sıcaklık stresine karşı toleranslı yetiştirilen bazı nohut hat ve çeşitlerinin verim ve bazı verim unsurlarının belirlenmesi amacıyla yürütürmüştür. 2017-18 ve 2018-19 yetiştirme sezonunda kurak koşullarda yürütülmüştür. Çalışmada materyal olarak 12 nohut hattı ile 3 standart çeşit (Arda, Azkan ve Diyar-95) kullanılmıştır. Deneme tesadüf blokları deneme deseninde 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Çeşitler ve hatlar arasında çıkış süresi, bitki boyu, ana dal sayısı, ilk bakla yüksekliği, bitkide tane sayısı, yüz tane ağırlığı ve tane verimi bakımından farklılıklar istatiksel olarak önemli bulunmuştur. İki yıllık ortalama sonuçlarına göre; en yüksek tane verimi Arda çeşidinde (226.1 kg da-1) elde edilirken, en düşük verim 4 nolu hattan (118.2 kg da-1) elde edilmiştir. Standart çeşitlerin tane verimleri hatlara göre daha yüksek olmuştur. Sonuç olarak G8, G11 ve G12 nolu hatlar, tane verimi özellikleri bakımında dikkate alınarak ümit var olarak bu çeşitlerin verim denemelerine alınabilir.

Anahtar Kelimeler

Adaptasyon, Nohut (Cicer arietinum L.), Sıcaklık, tane verimi

Determination of yield and yield components of some chickpea (Cicer arietinum L.) lines and varieties in semi-arid climate conditions

Öz

The research was carried out to determine the yield and some yield components of some chickpea lines and varieties grown tolerant to heat stress in semi-arid climatic conditions in Mardin province. It was conducted in dry conditions during the 2017-18 and 2018-19 growing seasons. In this study, 12 chickpea lines and 3 standard varieties (Arda, Azkan and Diyar-95) were used as material. Experiment was set up to randomize complete block design with 3 replicates. Statistical differences were found between cultivars and lines in terms of emergence time, plant height, number of main branches, first pod height, number of grains per plant, hundred-seed weight and grain yield. According to the average of two years; According to average of two years the highest grain yield was obtained from Arda variety (226.1 kg da-1), whereas the lowest grain yield was at line 4 (118.2 kg da-1). Grain yields of standard cultivars were higher than the lines. As a result: G8, G11 and G12 lines can be taken into yield trials by emphasizing these cultivars, considering their grain yield characteristics.

Anahtar Kelimeler

Adaptation, Chickpea (Cicer arietinum L.), temperature, seed yield

Kaynakça

• Akçin, A., (1988). Yemeklik Dane Baklagiller. S. Ü. Ziraat Fak. Yay. No: 8. s. 377. Konya.
• Anonim, (2019). Mardin Meteoroloji Müdürlüğü Verileri. Mardin.
• Anonim, (2021).Türkiye İstatistik Kurumu. https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 23.10.2022).
• Arshad, M., Bakhsh, A., & Ghafoor, A. (2004). Path coefficient analysis in chickpea (Cicer arietinum L.) under rainfed conditions. Pakistan Journal of Botany. 36 (1): 75-81.
• Asseng, S., Foster, I., & Turner, N.C. (2011) The impact of temperature variability on wheat yields. Global Change Biology 17, 997–1012.
• Annisa, A., Chen, S., Turner, N.C., & Cowling, W.A. (2013). Genetic variation for heat tolerance during the reproductive phase in Brassica rapa. J. Agr. Crop Sci. 199, 424–435. doi: 10.1111/jac.12034
• Auckland, L.J.G., & Maesen, V.D. (1980). Hybridization of Crop Plants Chickpeap:249-259.
• Babagil, G.E. (2010). Muş ekolojik koşullarında bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurlarının değerlendirilmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 7(3): 181-186.
• Beysarı, V. (2012). Bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin Bingöl koşullarındaki verim ve adaptasyon yeteneklerinin belirlenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı Bingöl.
• Biçer, B.T. (2001). Diyarbakır yöresinde toplanan bazı nohut (Cicer arietinum L.) yerel çeşitlerinde önemli bitkisel ve tarımsal özelliklerin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Adana, 130.
• Biçer, B.T., & Anlarsal, A.E. (2005). Bazı nohut (Cicer arietinum L.) köy çeşitlerinde bitkisel ve tarımsal özelliklerin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi. 10 (4): 289-396.
• Biçer, B.T., Albayrak, Ö., & Akıncı, C. (2017). Farklı ekim zamanlarının nohutta verim ve verim unsurlarına etkisi. ADÜ Ziraat Dergisi. 14 (1): 51-57.
• Bita, C.E., & Gerats, T. (2013). Plant tolerance to high temperature in a changing environment: scientific fundamentals and production of heat stress-tolerant crops. Front. Plant Sci. 4, 1–18.
• Ceyhan, E., Önder, M., Kahraman, A., Topak, R., Ateş, M.K., Karadaş, & S., Avcı, M.M. (2012). Effects of drought on yield and some yield components of chickpea, World Academy of Science, Engineering and Technology. 66: 378-382.
• Cinsoy, S., & Yaman, M. (1994). Fasulyede verim ve verim komponentleri arasındaki ilişkiler. Tarla Bitkileri 1. Kongresi, İzmir. s: 164–167
• Demirci, Ö., & Bildirici, N. (2020). Şanlıurfa ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (20): 656-662.
• Doğan, Y. (2014). Mardin Kızıltepe ekolojik koşullarında kışlık olarak yetiştirilebilecek nohut çeşitlerinin belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 31 (1). 37–46.
• Doğan, Y., Çiftçi, V., & Ekinci, B. (2015). Mardin Kızıltepe ekolojik koşullarında farklı bitki sıklıklarının nohutta (Cicer arietinum L.) verim ve bazı verim öğelerine etkisi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1): 73-81.
• Doğan, S., Doğan, Y., & Kendal, Y. (2018). Bazı nohut (Cicer arietinum L.) genotiplerin Mardin koşullarındaki verim ve adaptasyon yeteneklerinin belirlenmesi. Anadolu Multidisipliner Çalışmalar Kongresi. 918-922.
• Doğan, Y., & Çiftçi, V. (2019). Van ekolojik koşullarında farklı bitki sıklıkları ve ekim şekillerinin bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde verim ve bazı verim öğelerine etkisi. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 8(1), 91-105.
• Erden, Z., Erman, M., Ölmez, M., & Çöçen, E. (2021). Bazı nohut çeşitlerinin Siirt ili ekolojik koşullarındaki adaptasyonunun belirlenmesi. Akademik Ziraat Dergisi, 10(1), 65-72.
• Erdin, F., & Kulaz, H. (2014). Van-Gevaş ekolojik koşullarında bazı nohut (Cicer arietinum L,) çeşitlerinin ikinci ürün olarak yetiştirilmesi. Turkish Journal of Agriculturaland Natural Science. 1: 910- 914.
• Güngör, H., & Dumlupınar, Z. (2018). Bazı nohut çeşit ve hatlarının verim ve verim unsurları bakımından değerlendirilmesi. Derim, 35 (2): 194-200.
• Hemantaranjan, A., Bhanu, A.N., Singh, M.N., Yadav, D.K., Patel, P.K., Singh, R., & Katiyar, D. (2014). Heat stress responses and thermotolerance. Adv. Plants Agri. Res. 3, 1–10.
• Helbaek, H. (1970). Excavations at Hacilar. In Mellart. J. (ed) Edinburg: Üniversity Pres. p:189-244.
• Hossain, S., Ford, R., McNeil, D., Pittock, C., & Panozzo, J.F. (2020) ınheritance of seed size in chickpea (Cicer arietinum L.) and identification of QTL based on 100-seed weight and seed size index. Aust. J. Crop Sci. 4:126–135.
• Kaçar, O., Göksu, E., & Azkan, N. (2005). Bursa’da kışlık olarak yetiştirilebilecek nohut (Cicer arietinum L.) hatların belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2005. 19(2):33-45
• Karaköy, T. (2011). Kışlık yetiştirilen bazı nohut (Cicer arietinum L.) hat ve çeşitlerinin Çukurova ekolojik koşullarında verim ve verim komponentleri açısından değerlendirilmesi. IX. Türkiye Tarla Bitkileri Kongresi Bursa. 1: 619-624.
• Karakan, Kaya, F. (2014). Bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin Elazığ koşullarındaki verim ve adaptasyon yeteneklerinin belirlenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Mart, D., & Öktem, A. G. (2022). Evaluation of agricultural characteristics of some winter chickpea (Cicer arietinum L.) varieties in different ecological conditions. MAS Journal of Applied Sciences, 2022, 7.3: 788-795.
• Naseem, B.A., Rehman, A., & Igbal, T. (1995). Evaluation of kabuli chickpea germplasm. International Chickpea and Pigeonpea Newsletter 2:13-14.
• Sage, T. L., Bagha, S., Lundsgaard-Nielson, V., Branch, H. A., Sultmanis, S., & Sage, R. F. (2015). The effect of high temperature stress on male and female reproduction in plants. Field Crop Res. 182, 30–42.
• Sözen, Ö., Yağmur, M., & Aydoğan, Y. (2021). Eskişehir ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin tarımsal özellikleri yönünden değerlendirilmesi. Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences, 11(1), 35-47.
• Singh, K.B. (1991). Winter Sowing; Performance of Newly Bred Lines at ICARDA Sites. Legume Program, Annual Report for 1991, 31-33, ICARDA.
• Teixeira, E.I., Fischer, G., van Velthuizen, H., Walter, & C., Ewert, F. (2013). Global hot-spots of heat stress on agricultural crops due to climate change. Agric. Forest Meteorol. 170, 206–215.
• Topalak, C., Ceyhan, E. (2015). Nohutta farklı ekim zamanlarının tane verimi ve bazı tarımsal özellikler üzerine etkileri. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi. 2 (2): 130-139.
• Upadhyaya, H.D., Dwivedi, S.L., Gowda, C.L.L., & Singh, S. (2007). Identification of diverse germplasm lines for agronomic traits in a chickpea (Cicer arietinum L.) core collection for use in crop improvement. Field Crops Research, 100 (2-3). pp. 320-326.
• Wallace, T., Murray, R., & Zelman, K. (2016) The nutritional value and health benefits of chickpeas and hummus. Nutrients 8:766. https://doi.org/10.3390/nu8120766
• Yalçın, F. (2017). Nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde verimce bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bozok Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yozgat, 74.
• Yalçın, F., Mut, Z., Doğanay, Ö., & Köse, E. (2018). Afyonkarahisar ve Yozgat koşullarında yüksek verim sağlayacak uygun nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Ziraat Fakültesi Dergisi. 35 (1): 46-59.
• Yiğitoğlu, D. (2006). Kahramanmaraş koşullarında farklı bitki sıklıklarının kışlık ve yazlık ekilen bazı nohut çeşitlerinde (Cicer arietinum L.) verim ve verim ile ilgili özelliklere etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi) Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Adana.
• Yücel, D. (2004). Çukurova koşullarında farklı ekim zamanları ve sıklıklarının bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde verim ve verim ile ilgili özelliklere etkisi üzerine araştırmalar (Yayınlanmamış doktora tezi). Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Adana.