TÜRKİYE’DE CEVİZ YETİŞTİRİCİLİĞİNİN DURUMU VE YAPILAN SELEKSİYON ÇALIŞMALARI

Yıl 2011, Cilt: 15 Sayı: 3, 61 - 59, 21.02.2014

Hülya Ünver , Ebru Sakar

Öz

Türkiye’de üzerinde en çok seleksiyon çalışması yapılan tür cevizdir. Ülkemizin zengin bir genetik varyasyona sahip olması, ıslah çalışmalarında kısa zamanda başarıya ulaşılmasına imkan sağlamaktadır. Ülkemizde ceviz geniş bir alanda yetiştirildiği için yöreye uygun çeşitlerin geliştirilmesi de son derece önemlidir. Ülkemizin farklı bölgelerinde bugüne kadar yapılan seleksiyon çalışmaları sonucunda elde edilen üstün nitelikli tiplerin bazıları çeşit olarak tescil edilmiştir ve bu çeşitlerle fidan üretimi de gün geçtikçe artmaktadır. Bu çalışma ülkemizde ceviz yetiştiriciliğinin durumunu ve ülkemizin farklı yerlerinden selekte edilmiş ceviz genotiplerinin tanıtımını amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ceviz, genotip, seleksiyon, gen kaynakları

WALNUT GROWING IN TURKEY AND THE STATE OF SELECTION STUDIES

Öz

Walnut is the most investigated species in selection studies in Turkey. The richness of our country on genetic variation provides facilities for achievement in breeding studies in a short period of time. Because walnut is cultivated on many regions, it is extremely important to develop varieties proper for a certain area. Several superior types obtained during the selection studies performed in different areas of our country to date have been registered and sapling production by these varieties has increased. This study aimed to reveal the status of walnut cultivation in Turkey and demonstration of walnut genotypes selected from different regions of our country. 

Anahtar Kelimeler

Walnut, genotype, selection, genetic resources

Kaynakça

• Akça, Y. 1993. Gürün cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyon yolu ile ıslahı üzerinde araştırmalar. Doktora tezi (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst., Van.
• Akça, Y. ve Ayhan, C. 1996. Adilcevaz ceviz (Juglans regia L.) populasyonu içinde genetik değişkenlik ve üstün özellikli ceviz tiplerinin seleksiyonu üzerinde bir araştırma. Fındık ve Diğer Sert Kabuklu Meyveler Sempozyumu, s.379-387, Samsun.
• Akça, Y. ve Muratoğlu, F. 1996. Ahlat ceviz (Juglans regia L.) populasyonu içinde nitelikli tiplerin seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. Fındık ve Diğer Sert Kabuklu Meyveler Sempozyumu, s.394-401, Samsun.
• Akça, Y. ve Osmanoğlu, A. 1996. Gevaş ceviz populasyonu içinde üstün nitelikli ceviz tiplerinin (Juglans regia L.) seleksiyonu üzerine bir araştırma. Fındık ve Diğer Sert Kabuklu Meyveler Sempozyumu, s.388-393, Samsun.
• Akça,Y. ve Şen, S.M.1996. Van/Bahçesaray ceviz (Juglans regia L.) populasyonu içinde genetik değişkenlik ve üstün nitelikli ceviz tiplerinin seleksiyonu üzerinde bir araştırma. Y.Y.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(2);51-60.
• Akça, Y. ve Şen, S.M. 2001a. A study on the genetic variability and selection of superior walnut (Juglans regia L.) trees within seedling population of around of Van lake. Acta Hort. (ISHS), 544:119-124.
• Akça, Y. ve Şen, S.M. 2001b. Study on the selection of superior walnut trees in Hizan (Bitlis) populations. Acta Hort. (ISHS), 544:115-118.
• Akçay, M.E. ve Tosun, İ. 2005. Bursa İli III. Alt Bölgesinde (Gemlik, Orhangazi, İznik ve Mudanya) Yetiştirilen Ceviz Tiplerinin Seleksiyonu. Bahçe, 34(1): 57-62.
• Akkuzu,H.E. ve Çelik,M.2001.Bazı ceviz çeşitlerinin (Juglans regia L.) Ankara koşullarında fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi.Türkiye I.Ulusal Ceviz Sem., s.69-75.
• Anonim.2009a. Faostat database search results, http://www.fao.org.
• Anonim.2009b. Tarımsal yapı ve üretim, TUİK.,http://www.tuik.gov.tr
• Arda, E. (2006). İç Ege Bölgesi’ndeki ceviz populasyonunun (Juglans regia L.) seleksiyon yolu ile ıslahı üzerinde araştırmalar. Doktora tezi (basılmamış). Ege Üniv.Fen Bil. Enst.
• Avcı, N., Güner, S. ve Altun, L. 2001. Artvin’de ceviz (Juglans regia L.) seleksiyon çalışmaları. Türkiye I. Ulusal Ceviz Sempozyumu, s.46-51, Tokat.
• Balcı, İ. 1999. İkizdere (Rize) Yöresi Cevizlerinin Seleksiyonu. Yüksek Lisans tezi (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Balcı,I., Balta,F., Kazankaya,A. ve Şen,S.M. 2001. Promising native walnut genotypes of the East Black Sea region of Turkey. Journal American Pomological Society, 55(4):204-208.
• Beyhan, Ö. 1993. Darende cevizlerinin seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. Doktora tezi (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst., Van.
• Beyhan O. ve Özatar H. O. 2008. Breeding by Selection Of Walnuts (Juglans regia L.) in Kahramanmaraş. IJNES, 2 (3): 93-97.
• Beyhan, Ö. 2009. Akyazı Bölgesi cevizlerinin (Juglans regia L. ) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. Bahçe 38 (2): 1 – 8.
• Çelik, Z.S. 1998. Erciş ve Muradiye cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst., Van.
• Çelik, F., Cimrin,M.K. ve Kazankaya,A. 2011. Tavas (Denizli) Yöresinden Selekte Edilen Ceviz Genotiplerinin Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri. Y.Y.Ü. Tarım Bilimleri Dergisi 2011, 21(1): 42-48.
• Gün, A. 1995. Çameli ve Bozkurt cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyon yolu ile ıslahı üzerinde araştırmalar. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst., Van.
• Gün, A. 1998. Küçük Menderes Havzası cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyon yolu ile ıslahı üzerine araştırmalar. Doktora tezi (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst., Van.
• Gün, A., Kazankaya, A., Oğuz, H.İ., Doğan, A. ve Çelik, F. 2004. A study on the determination of fruit characteristics of some promising types of walnut (Juglans regia L.) selected from population grown in Bayındır district of İzmir province. V.International Walnut Symposium, November 9-13, Sorrento (Naples)-Italy.
• Güven, M.F. ve Güleryüz, M. 2001. Niğde ili ve ilçeleri ceviz (Juglans regia L.) populasyonunun seleksiyon yoluyla ıslahı üzerine bir araştırma.Türkiye I.Ulusal Ceviz Sempozyumu, s.37.
• Karadeniz, T. ve Şahinbaş, T. 1996.Çatak’ta yetiştirilen cevizlerin meyve özellikleri ve ümitvar tiplerin seçimi. Fındık ve Diğer Sert Kabuklu Meyveler Sempozyumu, s. 317-323.
• Kahraman, K.A. 2006. Aksaray ili Ağaçören ilçesinde doğal olarak yetişen cevizlerin (Juglans regia L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde bir araştırma. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Karadağ, H. 2007. Amasya ili merkez ilçe cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyon yolu ile ıslahı. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Tokat.
• Kaşka, N., Türemiş, N., Derin, K. ve Karaalp, Y. 1996. Low chilling requirement walnut selections at the Eastern Mediterranean coastal areas of Turkey. Fao Nucis Newsletter, Number 5 December Vol:13-15, Irta Mas Bove Spain.
• Kaymaz, Ö. 2005. Hizan (Bitlis) merkez ilçe ceviz (Jjuglans regia l.) populasyonlarında ümitvar genotiplerin seleksiyonu üzerine bir araştırma. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Van.
• Kazankaya, A., Koyuncu, M.A., Koyuncu, F., Yarılgaç, T. ve Şen, S.M. 2001. Some nut properties of walnuts (Juglans regia L.) of Edremit country. Acta Hort., 544:97-100.
• Kazankaya, A., Şahinbaş, T., Yılmaz, M. ve Tekintaş, F.E. 2003. Çatak yöresi cevizlerinin meyve özellikleri. Türkiye IV. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi 8-12 Eylül 2003 , s. 144- 146.
• Koyuncu, M.A. ve Görgün, O. 2003. Ağlasun (Burdur) yöresi cevizlerinin ön seleksiyonu. Türkiye IV. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi 8-12 Eylül, s. 298-300, Antalya.
• Koyuncu, M.A., Yıldırım, F., Dilmaçünal,T. ve Vural,E. 2004. Isparta yöresi cevizlerinin seleksiyonu ve çoğaltılması. Tübitak proje raporu, TOGTAG 2775.
• Koyuncu M.A., Koyuncu, F., Yıldırım, F.A., Dilmaçünal, T., Vural, E. 2005. Gelincik (Isparta) dogal ceviz genotiplerinin yan dal verimliliği ve meyve özelliklerinin belirlenmesi, Bahçe, 34(1): 73-82.
• Küden,A., Kaşka,N.ve Türemiş,N.1995.Walnut selection in middle taurous mountains. proceeding of the third int. Walnut Cong. Acta Hort., 442:117-120, Alcobaça, Portugal.
• Muradoğlu, F. ve Balta, F. 2010. Ahlat (Bitlis) Yöresinden Selekte Edilen Cevizlerin Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri. Y.Y.Ü. Tarım Bilimleri Dergisi 2010, 20(1):41-45.
• Oğuz, H.İ. 1998. Ermenek yöresi cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. Doktora tezi (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst., Van.
• Oğuz, H.İ., Muradoğlu, F. ve Yıldız, K. 2003. Bitlis ili Hizan ilçesi cevizlerinin seleksiyon yoluyla ıslahı. Türkiye IV. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi 8-12 Eylül 2003, s. 232-233, Antalya.
• Osmanoğlu, A. 1998. Posof yöresi cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst., Van.
• Ölez, H. 1971. Marmara Bölgesi cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerine araştırmalar (doktora tezi). Atatürk Bahçe Kültürleri Araş.Enst., Yalova.
• Özkan, Y. 1993. Tokat merkez ilçe cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. Doktora tezi (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst., Van.
• Özkan,Y. ve Şen,S.M.1995.Tokat merkez ilçe cevizlerinin meyve özellikleri üzerine araştırmalar. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Cilt 1, s.464-469, 3-6 Ekim.
• Özkan, G. 2002. Yenişarbademli (Isparta) Yöresindeki Ceviz Tiplerinin Seleksiyonu. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Özongun, Ş. 2001. Geç yapraklanan ve yan dallarda yüksek oranda meyve veren ceviz tiplerinin seleksiyonu üzerine bir araştırma.Yüksek lisans tezi (basılmamış). GOP Üniv. Fen Bil. Enst.
• Seçilmiş, M. 1997.Adıyaman, Şanlıurfa ve Mardin cevizlerinin seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. GOP Üniv. Zir. Fak. Dergisi 14(1):17- 25.
• Serdar, Ü., Demir, T. ve Beyhan, N. 2001. Camili yöresinde (Artvin-Borçka) ceviz seleksiyonu. Türkiye I.Ulusal Ceviz Sempozyumu, s.39-45.
• Sütyemez, M. ve Eti, S. 2001. Kahramanmaraş bölgesinde selekte edilen ümitvar ceviz tiplerinin genel pomolojik özellikleri. Türkiye I.Ulusal Ceviz Sempozyumu, s.77-93.
• Şen, S.M.1980. Kuzeydoğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Bölgesi cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. A.Ü.Z.F. Doçentlik Tezi.
• Şen, S.M. 1986. Ceviz yetiştiriciliği. Ondokuzmayıs Üniv.Ziraat Fak.
• Şen,S.M.and Tekintaş,F.E.1992. A study on the
• selection of Adilcevaz walnut. Acta Hort., 317:171-174.
• Şen,S.M., Tekintaş,F.E., Aşkın,M.A., Akça,Y., Bostan,S.Z.,Karadeniz,T., Balta,F., Oğuz,H.İ., Beyhan,Ö., Cangi,R. ve Kazankaya,A. 1993. GDA Tarım Bölgesi cevizlerinin seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. TOAG 639 Nolu Proje Kesin Raporu, 1993.
• Şen, S.M., Yarılgaç, T., Balta, F. and Kazankaya, A. 1998. Flowering status and nut characteristics in walnut populations of Gevaş (Van) district. XXV.International Horticultural Congress.
• Şimsek, M. (2010a). Physical and Chemical Properties of Superior Walnut Types in Cermik and Cungus Populations. IJNES, 4 (1): 89-94.
• Şimsek, M. (2010b).Determination of walnut genotypes with high fruit bearing and quality in Dicle, Hani, Egil and Kocaköy townships. GOP Üniv. Zir. Fak.Dergisi,2010,27(1),85-93.
• Şimsek, M. ve Osmanoğlu, A. (2010). Mazıdağı (Mardin) yöresindeki doğal cevizlerin (Juglans regia L.) seleksiyonu. Y.Y.Ü. Tarım Bilimleri Dergisi 2010,20(2): 131-137
• Ünver, H., Çelik,M.2005.Ankara yöresi cevizlerinin seleksiyon yoluyla ıslahı, Bahçe, 34(1):83-89.
• Ünver,H., Sakar,E., Çelik,M. 2010. Ankara yöresinde iç oranı yüksek ceviz (Juglans regia L.) tiplerinin belirlenmesi. Harran Üniversitesi Yaviç, A., 2000. Bahçesaray Yöresi Ziraat Fakültesi Dergisi, 14(3): 63-69.
• Yarılgaç, T. 1997. Gevaş yöresi cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. Doktora tezi (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bil. Yıldırım, F.A., Koyuncu, M.A., Koyuncu, F., Enst., Van.
• Yarılgaç, T., Koyuncu, F., Koyuncu, M.A., Kazankaya, A. ve Şen, S.M.2001a. Some promising walnut selections (Juglans regia L.). Acta Hort. 544:93- 96.
• Yarılgaç, T., Başak, İ. ve Şen, S.M. 2001b. Van merkez ilçe ceviz seleksiyonlarının verimlilik potansiyelleri. Türkiye I.Ulusal Ceviz Sempozyumu, s.52, Tokat.
• Yarılgaç, T., Balta,M.F., Kazankaya, A., Bil. Enst. Özrenk, K., 2005a. Van Merkez İlçede lisans tezi (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Tohumdan Yetiştirilen Cevizlerin potansiyellerinin belirlenmesi. Yüksek Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri, Bahçe 34(1):101-107.
• Yarılgaç, T., Balta, M.F., Oğuz, H.İ., Kazankaya, A., 2005b. Muş Yöresi Cevizlerinin (Juglans regia L.) Seleksiyonu, Bahçe 34(1):109-115. Cevizlerinin (Juglans regia L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerine Arastırmalar. (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst. Yıldırım, A.N., Çagatay, Ö. 2005. Yalvaç Yöresi (Isparta) Ceviz Tiplerinin Seleksiyon Yolu ile Islahı, Bahçe, 34(1): 63-72.
• Yılmaz, M.2001. Adilcevaz yöresi ümitvar
• Yılmaz, S. (2007). Geç yapraklanan ve yan dallarda yüksek oranda meyve veren yeni ceviz tiplerinin seleksiyon ıslahı. Doktora tezi (basılmamış). GOP Üniv.Fen Bil. Enst.