Determination of the botanical properties and glucomannan contents of some salep species cultivated in Şanlıurfa conditions

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 1, 39 - 46, 25.03.2019

Sadullah Ertaş , Abdulhabip Özel , Kaan Erden

https://doi.org/10.29050/harranziraat.406221

Cited By: 2

Öz

This research was
carried out to determination of the some botanical properties and glucomannan
contents of some salep species (Ophrys
lutea Cav., Serapias vomeracea
(Burm. Fill.) Brig, Ophrys mammosa
Desf., Ophrys umbilicata Desf. and Orchis sancta L.) under Şanlıurfa
conditions, in 2016-2017 winter growing season, at the Harran University
Agricultural Faculty Research Area. The field experiment was conducted to the
Randomised Block Design, with 3 replications. The leaves length and width, the
leaves number, the tuber number, the plant height, the flowers number and the
glucomannan ratio were investigated. The plant height ranged between 9.71-24.33
cm, the number of flowers ranged between 2.50-12.03 number plant^-1,
the number of leaves ranged between 2.10-5.16 number plant^-1, the
number of tuber ranged between 1.00-1.50 number plant^-1, the average
length of leaves ranged between 2.82-9.34 cm, the average width of leaves
ranged from 1.33-1.95 cm and the tuber yield ranged between 1.69-9.11 g plant^-1
and the glucomannan ratio ranged between 28.60-59.63%. The highest tuber yield
was determined in Orchis sancta L.
and the highest glucomannan ratio was determined in the Serapias vomeracea (Burm Fill.) Brig. For this reason, it can be
suggested that these species may be cultivated under Şanlıurfa conditions.

Anahtar Kelimeler

Orchidaceae, Salep Orchid, Salep, Glucomannan

Şanlıurfa koşullarında yetiştirilen bazı salep türlerinin bitkisel özellikleri ve glukomannan içeriklerinin belirlenmesi

Öz

Bu araştırma, Şanlıurfa koşullarında bazı
salep türlerinin (Ophrys lutea Cav., Serapias vomeracea (Burm. Fill.) Brig, Ophrys mammosa Desf., Ophrys umbilicata Desf. ve Orchis sancta L.) bitkisel özellikleri
ve glukomannan içeriklerinin belirlenmesi amacıyla, 2016-2017 kışlık ürün
yetiştirme döneminde, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Osmanbey Kampüsü
deneme arazisinde, tesadüf blokları deneme desenine göre, 3 tekrarlamalı olarak
yürütülmüştür. Araştırmada, morfolojik gelişme dönemlerine bağlı olarak
bitkilerde, yaprak genişliği ve boyu, yaprak sayısı, yumru sayısı, bitki boyu
uzunluğu, çiçek sayısı ve glukomannan oranı özellikleri incelenmiştir.
Araştırma sonucunda, bitki boyunun 9.71-24.33 cm, bitki başına çiçek sayısının 2.50-12.03
adet bitki^-1, bitkide yaprak sayısının 2.10-5.16 adet bitki^-1,
yavru yumru sayısının 1.00-1.50 adet bitki^-1, yaprak boyunun
2.82-9.34 cm, yaprak eninin 1.33-1.95 cm, bitki başına yumru veriminin
1.69-9.11 g bitki^-1 ve glukomannan oranının %28.60-59.63 arasında
değişim gösterdiği saptanmıştır. En yüksek yumru verimi elde edildiği Orchis sancta L. ve en yüksek
glucomannan oranının saptandığı Serapias
vomeracea (Burm Fill.) Brig., türlerinin Şanlıurfa koşullarında
yetiştirilebileceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Orchidaceae, Salep orkidesi, Salep, Glukomannan

Kaynakça

• Anonim, 2017.Metoroloji İşleri Müdürlüğü.
• Arabacı, O., Tutar, M., Özcan, İ. İ., Öğretmen, N. G., Yıldız, Ö., 2014. Salep orkidelerinden Orchis sancta L. türünün tarla koşullarında hasat zamanının belirlenmesi. II. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu. 23–25 Eylül, Bildiriler Kitabı, Yalova, s.473-478.
• Arslan, N., 2012. salep orkidelerinin yetiştirilmesinde yeni bir ümit: salebin yumrudan üretimi. Sağlık Çevre Kültürü Dergisi, 6:20-22.
• Aybeke, M., 1997. Edirne Çevresindeki Ophrys L. (Orchidaceae) Türleri Üzerinde Morfolojik, Karyolojik ve Palinolojik Araştırmalar. Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 122s.
• Baytop, T. 1999. Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Yayın No: 3255/40, İstanbul. s.325–327.
• Bozyel, M. E., ve Gönüz, A., 2017. Vegetative Anatomy and Morphology of Ophrys lutea ssp. minör in Çanakkale.. Interactive Conservation Platform for orchids native to Greece and Turkey (ICON) International Final Conference, 18-21 Nisan, Antalya, s.34.
• Çığ, A., 2012. Van'da doğal olarak yetişen salep orkidelerinin simbiyotik ve asimbiyotik olarak ın vitro ve ın vivo ortamlarda çoğaltılması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Van, 162s.
• Durmuşkahya, C., Özdemir, C., Bozdağ, B., Öztürk M., 2014. Studies on the morphology, anatomy and ecology of Ophrys lutea Cav. subsp. minor (Guss.) O. Danesch & E. Danesch ex Gölz & H.R. Reinhard (Orchidaceae) in Turkey. Pak. J. Bot., 46(2):565-571.
• Güler, N., 2005. Kazdağları’ında yetişen Orchidaceae familyası bitkileri üzerinde morfolojik ve korolojik araştırmalar. Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Tekirdağ, 265s.
• Gümüş, C., 2009. Batı karadeniz bölgesi’nde salep elde edilmesinde kullanılan bazı orkide türlerinin (Orchidaceae) çoğaltım yöntemleri üzerinde araştırmalar. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi, Ankara, 221s.
• İşler, S., 2005. Van salebinin menşei ve van civarının orkideleri. Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Ens., Van.
• Kreutz, 2009. Türkiye Orkideleri; Botanik Özellikleri, Ekolojik istekleri, Doğal Yayılış Alanları, Yaşam Tehditleri, Koruma Önlemleri. Editör, Yazar ve Çevirmen Doç. Dr. Alper ÇOLAK, Rota Yayınları, ISBN: 976-605-4015-07-8.
• Merdamert, E., Bozyel M. E., Yılmaz, M., Gönüz A., 2015. Gökçeada (Çanakkale) doğal yayılışlı üç Ophrys (Orchidaceae) taksonunun anatomik ve morfolojik özelliklerinin incelenmesi. 1. Ulusal Bitki Biyolojisi Kongresi, 2-4 Eylül, Bildiri Kitabı, Bolu, s.216.
• Parlak, S., Tutar, M., 2014. Anacamptis sancta salep orkidesinde yaprak gübresi uygulamasının yumru iriliğine etkisi. III. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs, Bildiriler Kitabı, Kahramanmaraş, s.1-6.
• Pellegrino, G., Bellusci, F. ve Musacchio, A., 2008. Morphological and Molecular ,İnvestigation Of The Parentage of Ophrys x Circlarium (O. lutea x O. tarentina), a New Hybrid Orchid From Italy. Ann. Bot. Fennici, 45: 61–67.
• Renz, J., Taubenheim, G., 1984. Orchidaceae, In PH Davis, ed, The Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol 8. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Sandal, G., 2009. Doğu Akdeniz Bölgesi’nde yetişen orkideler ve yetişme ortamı nitelikleri ile tehdit faktörlerinin araştırılması. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, Adana, 210s.
• Sevgi, E., Altundağ, E., Kara, Ö., Sevgi, O., Tecimen, H. B. ve Bolat, İ., 2012. Morphological and Ecological Studies On Some Orchis (Orchidaceae) Taxa Of Mediterranean Region in Turkey. J. Environ. Biol., 33: 343-353.
• Sezik, E. ve Özer, B, 1983. Kastamonu Salebinin Menşei ve Kastamonu Civarının Orkideleri. TÜBİTAK Proje No: TBAG-424, Ankara.
• Sezik, E., 1984. Orkidelerimiz. Sandoz Kültür Yayınları, No:6 İstanbul s.1-166.
• Şen, M. A., 2016. Türkiye’nin Değişik Yörelerinden Toplanan Orkidelerden Elde Edilen Saleplerin Özelliklerinin Belirlenmesi ve Geleneksel Yöntemle Maraş Usulü Dondurma Yapımında Ürün Kalitesine Etkilerinin Araştırılması. Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Tekirdağ, 146s.
• Tekinşen, K. K., 2006. Salep. Bilim ve Teknik, TÜBİTAK Aylık Popüler Bilim Dergisi, Haziran, 453:76-77.
• Tekinşen, K. K., Güner, A., 2009. Kahramanmaraş Yöresinde Yetişen Saleplerin Kimyasal Bileşiminin ve Bazı Fizikokimyasal Niteliklerinin Araştırılması. Selçuk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, Proje No: 06401061, Konya.
• Tığlı. E. H., 2015. Bucak (Burdur) Yöresinde Bazı Doğal Orkide Türlerinin Yayılış Alanları, Morfolojik ve Fenolojik Özellikleri, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Isparta, 164s.
• Tutar, M., 2011. Ege Bölgesi Salep Orkidelerinde Üretim Olanaklarının Araştırılması. Proje no: TAGEM/TA/07/05//04/003.