Şırnak ili ikinci ürün mısır alanlarındaki yaprakpiresi (Hem.: Cicadellidae) türleri ile önemli türlerin populasyon değişimleri

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 3, 372 - 386, 27.09.2023

Çetin Mutlu , Ayşe Baran Yazıcı , Ünal Zeybekoğlu

https://doi.org/10.29050/harranziraat.1307776

Cited By: 2

Öz

Bitki zararlısı emici böcek türleri arasında Cicadellidae familyası (Hemiptera) bitkilere verdikleri doğrudan zararın yanında virüs ve benzeri hastalıklara vektörlük etmelerinden dolayı oldukça önemli bir familyadır. Bu çalışma, Şırnak ilindeki ikinci ürün mısır ekiliş alanlarındaki Cicadellidae familyasına ait türler ile yaygın ve yoğun bulunan türlerin populasyon değişimlerini izlemek amacıyla 2020 yılında yapılmıştır. Çalışmalar Silopi ve Cizre ilçelerinde mısırın üç farklı fenolojik döneminde (vejatatif gelişme, generatif ve olgunluk) örneklemeler yapılarak yürütülmüştür. Yaygın türlerin populasyon değişimleri üç farklı yerde, sarı yapışkan tuzakların mısırın 2-4 yapraklı döneminden itibaren asılarak bitkilerin olgunlaşma dönemine kadar haftalık olarak takip edilmesiyle gerçekleştirilmiştir. Şırnak ili ikinci ürün mısır alanlarında Cicadellidae familyasına bağlı toplam 13 tür kaydedilmiştir. Bu türlerin, Anaceratagallia ribauti (Ossiannilsson, 1938), Batracomorphus irroratus (Lewis,1834), Empoasca decipiens (Paoli, 1930), Euscelis lineolatus (Brullé, 1832), Exitianus fasciolatus (Melichar,1911), Goniognathus guttulinervis (Kirschbaum, 1868), Mogangella straminea (Dlabola, 1957), Neoliturus fenestratus, Neoaliturus opacipennis, Orosius orientalis (Matsumura, 1914), Psammotettix striatus (Linnaeus,1758), Plathymetopius chloroticus, Zyginidia sohrab (Zachvatkin, 1947) olduğu belirlenmiştir. Bu türler içinde en yaygın ve yoğun olan türlerin sırasıyla E. decipiens (%70), Z. sohrab (%27) ve P. striatus (%3) olduğu kaydedilmiştir. Plathymetopius chloroticus‘un Türkiye cicadellid faunası için ilk kayıt olmuştur. Yaygın olan üç türün mısır bitkisinin 2-4 yapraklı döneminden itibaren görüldüğü, popülasyonlarının mısır bitkisinin generatif döneminde maksimum seviyeye ulaştığı ve olgunlaşma döneminde yoğunluklarının düştüğü görülmüştür. Empoasca decipiens’in mısırın generatif döneminde 764 birey (tuzak/hafta) olan en yüksek seviyeye ulaştığı belirlenmiştir. Şırnak ili ikinci ürün mısır ekim alanlarında popülasyonun yoğun olduğu yerlerde bu zararlıya karşı dikkatli olunması ve zararlı popülasyonunu azaltıcı kültürel önlemlere önem verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mısır, İlk kayıt, populasyon yoğunluğu, Empoasca decipiens, Zyginidia sohrab

Determination of leafhopper (Hem.: Cicadellidae) species and population dynamics of important species in second crop maize in Şırnak province, Türkiye

Öz

The Cicadellidae family, belonging to the Hemiptera order, holds great significance among the various species of sucking insects that infest crop plants. The family members not only cause direct damage to the infested plants but also serve as vectors for viruses and other similar diseases. This study was conducted to determine the species belonging to Cicadellidae family and their population fluctuations in second-crop maize Şırnak province in 2020. The samplings were done at three different phenological periods of maize plants (vegetative, reproductive, and maturity stages). The population dynamics of commonly observed species were recorded using yellow sticky traps in three fields. The studies were initiated at the 2-4 leaf stage of maize the traps were monitored at weekly intervals till the crop maturity. A total of 13 species, i.e., Anaceratagallia ribauti (Ossiannilsson, 1938), Batracomorphus irroratus (Lewis,1834), Empoasca decipiens Paoli, 1930, Euscelis lineolatus Brullé, 1832, Exitianus fasciolatus (Melichar,1911), Goniognathus (Epistagma) guttulinervis (Kirschbaum, 1868), Mogangella straminea Dlabola, 1957, Neoaliturus fenestratus (Herrich-Schäffer, 1834), Neoaliturus opacipennis (Lethierry, 1876), Orosius orientalis (Matsumura, 1914), Psammotettix striatus (Linnaeus,1758), Plathymetopius chloroticus Putton, 1877, Zyginidia sohrab Zachvatkin, 1947 were identified from the study areas. Plathymetopius chloroticus was the first record of the Cicadellidae fauna of Türkiye. The most common species were Empoasca decipiens (%70), Zyginidia sohrab (27%) and Psammotettix striatus (3%) respectively. E. decipens was recorded from 2-4 leaf stage of second crop maize in Şırnak province, The three common species were observed in fields from the 2-4 leaf stage, reaching their maximum level during the generative stage of the maize plants, and declining in population density during the maturation stage. Population density of E. decipiens reached the highest level (764 individuals per trap/week) during generative period of maize. It is recommended to use cultural control, in second crop maize fields where there are high population densities of species observed in the study area.

Anahtar Kelimeler

Corn, first record, population density, Empoasca decipiens, Zyginidia sohrab

Kaynakça

• Akkaya, A., & Uygun, N. (1996). Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri Sebze sistemindeki İnsecta Faunası. Türkiye II. Entomoloji Kongresi Bildirileri, (s. 423-430) Ankara, Türkiye.
• Akmeşe, V., & Sertkaya, E. (2021). Doğu Akdeniz Bölgesi’ndeki Mısır Alanlarında Cicadellidae (Hemiptera) Türleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 26(2), 497-505.
• Alaoğlu, Ö., Ercan, B., B., Soylu, S., Öztemiz, S., Palta, Ç., Güneş, A., Uysal, M., & Tezel, M. (2007). Zyginidia sohrab Zachvatkin (Hemiptera: Cicadellidae)’ın mısır (Zea mays L.) bitkisinde populasyon gelişimi ile yoğunluğunun verim ve verim öğeleri üzerine etkileri. Bitkisel Araştırma Dergisi, (1), 8–17.
• Atmaca, A., Mamay, M., & Mutlu, Ç. (2021). Population dynamics and parasitism rate of leafhopper species (Hemiptera: Cicadellidae) in maize (Zea mays L.) crop. World Journal of Advanced Research and Reviews, 12(02), 448–457.
• Başpınar, H., & Uygun, N. (1990). Doğu Akdeniz Bölgesi turunçgil bahçelerindeki Cicadellidae türleri üzerinde faunistik ve sistematik çalışmalar I. Türkiye Entomoloji Dergisi, 15(2), 89-106.
• Başpınar, H., & Uygun, N. (1991a). Doğu Akdeniz Bölgesi turunçgil bahçelerindeki Cicadellidae türleri üzerinde faunistik ve sistematik çalışmalar II. Türkiye Entomoloji Dergisi, 15(3): 157-172.
• Başpınar, H., & Uygun, N. (1991b). Doğu Akdeniz Bölgesi turunçgil bahçelerindeki Cicadellidae türleri üzerinde faunistik ve sistematik çalışmalar III. Türkiye Entomoloji Dergisi, 15(4), 203-222.
• Başpınar, H., & Uygun, N. (1992c). Doğu Akdeniz Bölgesi turunçgil bahçelerindeki Cicadellidae türleri üzerinde faunistik ve sistematik çalışmalar IV. Türkiye Entomoloji Dergisi, 16(1): 47-64.
• Başpınar, H., Kersting, U., Şengonca, Ç., & Uygun, N. (1993). Studies on taxonomy, distribution and host plants of Turkish species of Circulifer Zakhvatkin (Homoptera: Cicadellidae). Türkiye Entomoloji Dergisi, 17(3), 129-140.
• Başpınar, H., & Öncüer, C. (2000). Aydın ilinde meyve bahçelerinde Cicadellidae (Homoptera) türlerinin saptanması. Türkiye IV. Entomoloji Kongresi Bildirileri, Aydın, s.409-419.
• Bennett, C.W., & Tanrısever, A. (1957). Sugar beet curly top disease in Turkey. Plant Disease Reporter, 41(9), 721-725.
• Bozkurt, E. (1970). Ege Bölgesi Pamuklarında Zarar Yapan Empoasca (Cicadellidae) Türleri, Yaşayışı, Konukçuları, Zarar Şekli ve Dereceleri Üzerine Araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 146, İzmir, 71s.
• Demir, E. (2004). Goniagnathus guttulinervis (Kırschbaum, 1868) new to Turkey, with data on distribution of the Genus in Antalya (Homoptera: Auchenorrhyncha: Cıcadellıdae). Acta Entomologica Slovenica LJubljana, 12(2), 77-80.
• Demir, E. (2008). The Fulgoromorpha and Cicadomorpha of Turkey. Part 1: Mediterranean region ( Hemiptera). Munis Entomology and Zoology, 3(1), 447-522.
• Dlabola, J. (1957a). Results of the Zoological Expedition of the National Musem in Prague to Turkey, 20. Homoptera, Auchenorrhnyncha. Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae, 34(587), 241-358.
• Dlabola, J. (1957b). Results of the zoological expedition of the National Museum in Pragae to Turkey, 20. Homoptera Auchenorrhyncha. Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae, 31(469), 19-68.
• Dlabola, J. (1971a). Taxonomische und Chorologische Ergänzungen der Zikadenfauna von Anatolien, Iran, Afghanistan und Pakistan (Homoptera, Auchenorrhyncha). Acta Ent. Bohem., 68(6), 377-396.
• Dlabola, J. (1971b). Taxonomische und chorologische Ergänzungen zur Türkischen und Iranischen Zikadenfauna (Homopt. Auchenorrhyncha), Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae,14(163), 115-138.
• Dlabola, J. (1981). Ergebnisse der Tschechoslowakisch-Iranischen Entomologischen Expeditionen nach dem Iran (1970 und 1973) (Homoptera: Auchenorrhyncha). ), Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae, 40, 127-311.
• Emelyanov, A.F. (1964). Suborder Cicadinea (Auchenorrhyncha). Keys to the Insects of the European USSR. Apterygota, Palaeoptera, Hemimetabola, Ga. Ya. Bei-Bienko (ed.). Vol. I. Academy of Sciences of the USSR, Zoological Keys to the Fauna of the USSR, 84: 421-551.
• Giray, H. (1980). Ege Bölgesi’nde Anason (Pimpinella anisum) zararlı böceklerine ait liste. Türkiye Bitki Koruma Dergisi, 4(1), 49-57.
• Göçmen, H., Güçlü, Ş., & Dağlı, Ş. (1996). Antalya’da pamukta zararlı Cicadellidae türleri ve popülasyon dalgalanmaları. Türkiye III. Entomoloji Kongresi, (s. 23-28), 24-28 Eylül 1996 Ankara, Türkiye.
• Gözüaçık, C. (2009). Determination of natural parasitization rates of some pests of Lepidoptera larvae in corn (Zea mays L.) in the Southeastern Anatolia Region. Plant Protection Bulletin, 49(3), 107-116.
• Gözüaçık, C. (2016). The determination of Lepidopterous pest species and their distributions, densities, and damages in corn fields of Iğdır province in Turkey. Journal of the Institute of Science and Technology, 6(1), 45-52.
• Güçlü, Ş., & Özbek, H. (1994a). Erzurum ve yöresinde Cicadellidae (Homoptera: Auchenorrhyncha) türleri üzerinde faunistik ve sistematik çalışmalar IV. Deltocephalinae (Grypotini, Goniagnathini, Opsiini, Deltocephalini, Doraturini). Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(2),167-179.
• Güçlü, Ş., & Özbek, H. (1994b). Erzurum ve yöresinde Cicadellidae (Homoptera: Auchenorrhyncha) türleri üzerinde faunistik ve sistematik çalışmalar III. Typhlocbinae. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(1),78-93.
• Kalkandelen, A. (1974a). Orta Anadolu'da Homoptera: Cicadellidae Familyası Türlerinin Taksonomileri Üzerinde Araştırmalar. Zirai Mücadele ve Karantina Genel Müdürlüğü Araştırma Eserleri Serisi, 221 s.
• Kalkandelen, A. (1974b). Study on the fauna of Cicadellidae: Euscelinae from Central Anatolia, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası, 39(1-2): 17-33.
• Kaya, K., & Başpınar, H. (2019). Hatay ilinde ışık tuzağı ile belirlenen Cicadellidae familyası türleri ve popülasyon yoğunlukları. Mustafa Kemal Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 24(1),31-36.
• Kılıç, M., & Sertkaya, E.. (2019). Hatay ilinde yetiştirilen Solanaceae familyasına ait sebzelerde zararlı Cicadellidae, Cixiidae ve Delphacidae (Hemiptera) türleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 24 (3),217-231.
• Lindberg, H. (1948). On the insect fauna of Cyprus. Results of the expedition of 1939 by Harald Hakan ve P.H. Lindberg. II. Heteroptera und Homoptera Cicadina der Insel Zypern, Communications Biology, 10(7), 23-175.
• Linnavuori, R. (1962). Hemiptera of Israel III. Annales Botanici Societatis Zoologicae-Botanicae Fennicae Vanamo, 24(3), 1-108.
• Lodos, N. (1981). Maize pests and their importance in Turkey. EPPO Bulletin, 11(2), 87-89.
• Lodos, N., & Kalkandelen, A. (1981). Preliminary list of Auchenorrhyncha with notes on distribution and importance of species in Turkey. VII. Family Cicadellidae Ulopinae, Megopthalminae, Ledrinae, Macropsinae, and Agallinae. Turkish Journal of Entomology, 5(4), 215-230.
• Lodos, N. & Kalkandelen, A. (1982). Preliminary list of Auchenorrhyncha with notes on distribution ve importance of species in Turkey, IX. Family Cicadellidae: lassinae, Penthiminae, Dorycephalinae, Hecalinae and Aphrodinae. Türkiye Bitki Koruma Dergisi, 6: 147-159.
• Lodos, N. (1982a). Türkiye Entomolojisi (Genel, Uygulamalı ve Faunistik), Cilt II, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 429, Ege Üniversitesi Matbaası, 591 s.
• Lodos, N. (1982b). Türkiye Entomolojisi (Genel, Uygulamalı ve Faunistik), Cilt II, Ege Üniversitesi, Bornova, İzmir, 118-120.
• Lodos, N. & Kalkandelen, A. (1983). Preliminary list of Auchenorrhyncha with notes on distribution ve importance of species in Turkey, XII. Family Cicadellidae: Typhlocybinae: Empoascini. Türkiye Bitki Koruma Dergisi, 7, 153-165.
• Lodos, N. & Kalkandelen, A. (1984). Preliminary list of Auchenorrhyncha with notes on distribution ve importance of species in Turkey. XVI. Family Cicadellidae: Typhlocybinae: Erythroneurini. Türkiye Bitki Koruma Dergisi, 8, 201- 210.
• Lodos, N. & Kalkandelen, A. (1985a). Preliminary list of Auchenorrhyncha with notes on distribution ve importance of species in Turkey. XVII. Family Cicadellidae: Deltocephalinae: Grypotini, Goniagnatbini ve Opsiini (Part I). Türkiye Bitki Koruma Dergisi, 9, 79-90.
• Lodos, N. (1986). Türkiye Entomolojisi (Genel, Uygulamalı ve Faunastik) Cilt II). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 429. İzmir. 591s.
• Lodos, N., & Kalkandelen, A. (1987a). Preliminary list of Auchenorrhyncha with notes on distribution ve importance of species in Turkey, XXVI. Family Cicadellidae: Deltocephalinae: Paralimnini Distans (Part II), Türkiye Entomoloji Dergisi, 11(4), 195-202.
• Lodos, N., & Kalkandelen, A. (1987b). Preliminary list of Auchenorrhyncha with notes on distribution ve importance of species in Turkey, XXV. Family Cicadellidae: Deltocephalinae: Paralimnini Distans (Part I), Türkiye Bitki Koruma Dergisi, 11(3), 151-162.
• Mutlu, Ç., Sertkaya, E., & Güçlü, Ş. (2008a). Diyarbakır ili ikinci ürün mısır alanlarında Cicadellidae (Homoptera) familyasına bağlı önemli türlerin populasyon değişimleri. Türkiye Entomoloji Dergisi, 32(1), 21-32.
• Mutlu, Ç., Sertkaya, E., & Güçlü, Ş. (2008b). Diyarbakır ili ikinci ürün mısır alanlarında bulunan Cicadellidae (Homoptera) türleri ve yayılış alanları. Türkiye Entomoloji Dergisi, 32(4), 281-301.
• Mutlu, Ç., & Sertkaya, E. (2015). Diyarbakır ilinde mısırda zararlı Zyginidia sohrab Zachvatkin (Hemiptera: Cicadellidae)’ın biyoekolojisi. Bitki Koruma Bülteni, 55(1): 15-30.
• Nast, J. (1972). Palaearctic Auchenorrhyncha (Homoptera), An annotated check list. Polish Scientific Publ. 550s. Warszawa.
• Nault, L.R., & Ammar, E.D. (1989) Leafhopper and Planthopper transmission of plant viruses. Annual Review of Entomology, 34, 503-529.
• Pimental, D. (1976). World food crisis: energy and pests. Bulletin of the ESA, 22(1), 20-26.
• Oman, P.W. (1949). Nearctic Leafhoppers (Homoptera: Cicadellidae), a generic classification ve check list. Memoirs of the Entomological Society, 3, 1-253.
• Oliveira, C. M., Auad, A. M., Mendes, S. M., & Frizzas, M. R. (2014). Crop losses and the economic impact of insect pests on Brazilian agriculture. Crop Protection, 56, 50-54.
• Önder, F., Tezcan, S., Karsavuran, Y. & Zeybekoğlu, Ü. 2011. Türkiye Cicadomorpha, Fulgoromorpha ve Sternorrhyncha (Insecta: Hemiptera) katoloğu. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir, 140s.
• Özbek, H. (1986). Erzurum’da yoncadaki böcek faunasının tesbiti. Atatürk Üniveristesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 17(1-4),1-20.
• Özbek, H., Aloğlu, Ö., & Güçlü, Ş. (1987). Erzurum ve çevresinde patateslerde Homoptera türleri. Türkiye I. Entomoloji Kongresi, (s. 219-228), 13-16 Ekim 1987, İzmir, Türkiye.
• Ribaut, H., 1952. Homopterès Auchénorhynques. II (Jassidae). Faune de France, 57, 1- 474.
• Süzer, T. (1980). Güney Anadolu Bölgesi’nde, Malvaceae Familyasına Ait Bitkilerde Empoasca (Homoptera: Cicadellidae) Türleri, Populasyon Yoğunlukları ve Bilhassa Tabii Düşmanları Üzerinde Araştırmalar (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Şimşek, Z. (1982). Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde Mısır ve Darılarda Zararlı Olan Böcek Türleri, Tanınmaları, Yayılış Alanları ve Zararları Üzerinde Araştırmalar. Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Yayını, No:6, 86s.
• Tezcan, S., Zeybekoğlu, Ü., & Beyaz, G., 2003. Manisa İlinde yetiştirilen kültür kekiği (Origanum spp.) (Lamiaceae)’nde bulunan Auchenorrhyncha (Homoptera) türleri. Türkiye Entomoloji Dergisi, 27(2), 141-148.
• Yıldırım, E., & Özbek, H. (1991). Erzurum Şeker Fabrikasına bağlı şekerpancarı üretim alanlarındaki zararlı ve yararlı böcek türleri. Türkiye II. Entomoloji Kongresi, (s.621-628), 28-31 Ocak 1992, Adana, Türkiye.
• Yılmaz, E., Karsavuran, Y., & Başpınar, H. (2007). Aydın, İzmir ve Manisa İlleri Mısır Ekiliş Alanlarında Görülen Cıcadellidae (Homoptera) Familyasına Bağlı Türlerin Saptanması Üzerine Araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 44(3), 43-58.
• Yılmaz, E., Karsavuran, Y., & Zeybekoğlu, Ü. (2009). Aydın, İzmir ve Manisa illeri mısır alanlarında belirlenen Cixiidae ve Delphacidae (Homoptera) familyalarına bağlı türler üzerinde araştırmalar. Türkiye Entomoloji Dergisi, 33(1), 63-71.
• Zümreoğlu, S. (1980). Ege Bölgesi susam alanlarında zararlı ve faydalı fauna üzerinde sürvey çalışmaları. Zirai Mücadele Araştırma Yıllığı, 15, 8-9.
• Zümreoğlu, S., & Akbulut, N. (1984). Ege Bölgesi ikinci ürün ekim alanlarında görülen hastalık, zararlı, yabancı otlar ve bunların doğal düşmanları üzerinde araştırmalar. Zirai Mücadele Araştırma Yıllığı, 20, 92-93.
• Walker, P. T. (1983). Crop losses: the need to quantify the effects of pests, diseases and weeds on agricultural production. Agriculture, ecosystems & environment, 9(2), 119-158.