Van İli Erciş İlçesi Ulupamir Köyünde Yetiştirilen Yerli Atların Bazı Morfolojik Özellikleri

Yıl 2022, Cilt: 63 Sayı: 1, 27 - 34, 01.07.2022

Emre Alarslan , Turgut Aygün

https://doi.org/10.29185/hayuretim.914053

Öz

Amaç: Bu çalışma, Van ili Erciş ilçesi Ulupamir köyünde yetiştirilen yerli atların bazı morfolojik özelliklerini ortaya koymak amacıyla yapılmıştır.
Materyal ve Yöntem: Morfolojik özelliklere ilişkin verileri elde etmek için atların çeşitli vücut ölçüleri alınmıştır. Çalışma, Ulupamir köyündeki tüm at yetiştiricilerinin %72’sini temsil eden 32 at yetiştiricisine ait ve toplam at sayısının da %71’ini temsil eden 20 aygır ve 17 kısrak olmak üzere toplam 37 baş at üzerinde yürütülmüştür.
Bulgular: Atların cidago yüksekliği (CY), vücut uzunluğu (VU), sağrı yüksekliği (SY), göğüs derinliği (GD), göğüs genişliği (GG), göğüs çevresi (GÇ) ve incik çevresine (IC) ait En-Küçük Kareler ortalamaları sırasıyla 133.97, 136.91, 133.56, 57.16, 34.91, 151.00 ve 17.24 cm olarak bulunmuştur. Yaş gruplarının sağrı yüksekliği ve incik çevresi üzerine etkisi istatistik olarak önemli bulunmuştur (P<0.05). Araştırmada kullanılan atlarda CY ile VU, SY, GG, GÇ ve IC morfolojik özellikleri arasındaki korelasyon katsayıları istatistik olarak önemli bulunmuştur (P<0.05; P<0.01).
Sonuç: Araştırmanın yürütüldüğü Ulupamir köyünde geleneksel olarak yapılan at yetiştiriciliğinin Kırgız kültüründe önemli bir yere sahip olmasından dolayı tarihsel süreç içerisinde yetiştiricilerin edindikleri deneyimlere bağlı kalarak yetiştirme işlerini yürüttükleri anlaşılmıştır. Sonuç olarak, Ulupamir köyünde halk elindeki yerli atların bazı morfolojik özellikler bakımından Doğu Anadolu at ırkı ile benzerlik gösterdiği söylenebilir. 

Anahtar Kelimeler

At, Erciş, Morfolojik özellikler, Ulupamir köyü, Van

Destekleyen Kurum

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

2008-FBE-YL024 No'lu proje

Teşekkür

Bu makale, birinci yazarın Yüksek Lisans Tezinin bir kısmından derlenmiştir. Desteklenmek üzere hazırlanan 2008-FBE-YL024 No'lu proje kapsamında yürütülen bu araştırmaya maddi destek sağlayan Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimine, ayrıca Anadolu At Irklarını Yaşatma ve Geliştirme Derneği eski başkanı Mak.Müh. Dr. Ertuğrul GÜLEÇ’e teşekkür ederiz. Bu makale, "the 63rd Annual Meeting of EAAP in Bratislava, Slovak Republic" kongresinde poster olarak sunulmuş ve sadece abstract olarak kongre kitabında yer almıştır.

Some Morphological Characteristics of Domestic Horses in Ulupamir Village of Erciş District of Van Province

Öz

Objective: This study was conducted to determine some morphological characteristics of domestic horses in Ulupamir village of Erciş district of Van province.
Materials and Methods: For this aim, various body measurements of horses were taken to obtain data on morphological characteristics. Investigation was carried out on a total of 37 horses (71%), 20 stallions and 17 mares, belonging to 32 horse breeders (72%) in Ulupamir village.
Results: The least-squares means of withers height (WH), body length (BL), rump height (RH), chest depth (CD), chest width (CW), chest circumference (CC), and shinbone circumference (SC) of horses were 133.97, 136.91, 133.56, 57.16, 34.91, 151.00 and 17.24 cm, respectively. The effect of age groups on rump height and shinbone circumference was statistically significant (P<0.05). Correlation coefficients between WH and BL, RH, CW, CC, and SC were statistically found significant (P<0.05; P<0.01).
Conclusion: Since it has an important place in Kirgiz culture, horse breeding carries out their breeding activities depending on the breeding experiences they have gained in the historical process in village of Ulupamir. It is concluded that the horses raised at village were similar to East Anatolia horse breed for the morphological traits.

Anahtar Kelimeler

Erciş, Horse, Morphological traits, Ulupamir village, Van

Proje Numarası

2008-FBE-YL024 No'lu proje

Kaynakça

• Akçapınar H, Atasoy F, Gücüyener Ö. 2005. Atlarda eksteriör ve önemi. Ulusal Atçılık Sempozyumu, 18-20 Eylül 2005. Ankara. 34-36.
• Anonim. 2019. TÜRKHAYGEN verileri. http://www.turkhaygen.gov.tr. Türkhaygen, Kocaeli. Erişim tarihi: 12.06.2019.
• Arıtürk E. 1956. Türkiye Atçılığının Bugünkü Durumu, Meseleleri ve Yerli Atlarımızın Morfolojik Vasıfları Üstünde Araştırmalar. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları No: 86, Ankara. 95.
• Arpacık R. 1996. At Yetiştiriciliği. 2. Baskı Şahin Matbaası, Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Zootekni ABD, Ankara. 197.
• Batu S. 1962. Türk Atları ve Yetiştirme Bilgisi. 3. Baskı. Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi Yayınları No: 13, Ankara. 307.
• Bayram D, Öztürk Y, Küçük, M. 2005. Van yöresinde yetiştirilen atlarda fenotipik özellikler. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 16(1): 85-88.
• Bilgili A. 1998. Bir dış iskan uygulamasının sosyolojik çözümlemesi (Ulupamir örneği). Journal of Economy Culture and Societ, 25: 139-151.
• Güleç E. 1995. Türk At Irkları. ISBN: 975- 95931- 0- 6. Ankara. 280.
• Güleç E. 1996. Türk Rahvan Atı ve Atçılığı. ISBN: 975- 95931- 5- 7. Ankara. 320.
• Güleç E. 2006. Doğu Anadolu Atı. ISBN: 975- 6846- 16- X. 3. Baskı. Ankara. 640.
• Hendricks LB. 1995. International Encyclopedia of Horse Breeds. University of Oklahoma Press. Norman and London. 486.
• Kırmızıbayrak T, Aksoy AR, Tilki M, Saatçi M. 2004. Kars yöresinde türk yerli atlarının morfolojik özelliklerinin incelenmesi. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 10(1): 69-72.
• Koyuncu M, Nageye Fİ. 2020. İklim değişikliğinin sürdürülebilir hayvancılığa etkileri. Jornal of Animal Production, 61(2): 157-167.
• Öztürk H. 1993. Geleneksel Türk Sporları Üzerine Bir Araştırma Erzurum Yöresi Örneği (yüksek lisans tezi, basılmış). Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Polat K. 2005. Beşikten mezara Kırgız Türkleri’nde gelenek ve inanışlar. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Yay. No: 332. ISBN: 975- 389- 424-4. Ankara. 299.
• SAS 2008. SAS/STAT software: Hangen and Enhanced, version 9.1.3., Statistics. SAS İnst. Cary. NC, USA.
• Tesio F. 2003. Yarış Atı ve Yetiştiriciliği Üzerine Görüşler-Araştırmalar. 2. Baskı. Çeviri: Ergökçen, O. Türkiye Jokey Kulübü Yayınları. İstanbul. 128.
• TUİK. 2020. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr Erişim tarihi: 20.07.2020.
• Ünal N, Akçapınar H, Uğurlu M. 2005. Dünya’da ve Türkiye’de at yetiştiriciliği. Ulusal Atçılık Sempozyumu Bildirileri, 18-20 Eylül 2005. Ankara. s: 29-30.