CRISPR-Cas teknolojisi, canlı bir organizmanın genomunu, endojen genlerin modifikasyonu veya eksojen genlerin entegrasyonu ile düzenleyen bir genetik mühendisliği tekniğidir. Prokaryotlardaki adaptif bağışıklıktan sorumlu olan CRISPR-Cas sisteminin keşfi ve bir genom düzenleme aracına dönüştürülmesi genetik mühendisliği alanında devrim etkisi yapmıştır. CRISPR-Cas sisteminde CRISPR (Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats) “kümelenmiş düzenli aralıklı kısa palindromik tekrarlar” olarak adlandırılan bir seri DNA dizisini, Cas (CRISPR-associated protein) ise spesifik DNA zincirlerini tanımak ve kesmek için CRISPR dizilerini bir kılavuz gibi kullanan endonükleazları tanımlamaktadır. CRISPR-Cas teknolojisini, önceki tekniklerden farklı kılan, hemen her organizmanın genomuna kolaylıkla uygulanabilen hassas, verimli ve düşük maliyetli bir yöntem olmasıdır. Keşfinden günümüze kadar geçen süreçte bu teknolojinin tıp, biyomedikal, tarım ve hayvancılık gibi pek çok alanda kullanılabilecek umut verici bir araç olduğu kanıtlanmıştır. Öte yandan CRISPR-Cas teknolojisinin geniş uygulama potansiyeli, kolaylığı ve düşük maliyeti, kötü amaçlarla veya sorumsuzca kullanılma olasılığını artırmaktadır. Bu teknolojinin negatif yönlü kullanım olasılığı ve yaşanabilecek teknik başarısızlıklar, başta germ hattı genom düzenlemeleri olmak üzere birçok alandaki uygulamalarına yönelik etik ve ahlaki kaygıları artırmış ve biyogüvenlik tartışmalarını gündeme getirmiştir. CRISPR-Cas ve diğer genom düzenleme tekniklerinin kullanımına yönelik politikalar ülkeden ülkeye farklılık göstermekle birlikte birçok ülkede genom düzenlemelerini özel olarak ele alan yasal bir mevzuat henüz bulunmamakta veya geliştirilme aşamasındadır. Bu derleme çalışmasında, CRISPR-Cas teknolojisinin temel mekanizması açıklanarak tıp, biyomedikal, tarım ve hayvancılık gibi çeşitli alanlardaki uygulamalarına örnekler verilmiş ve potansiyel riskler ile farklı ülkelerdeki yasal düzenlemeler üzerinde durulmuştur.
CRISPR-Cas technology is a genetic engineering technique that edits the genome of a living organisms by modification of endogenous genes or integration of exogenous genes. The discovery of the CRISPR-Cas system, which is responsible for adaptive immunity in prokaryotes, and its conversion into a genome editing tool revolutionized genetic engineering area. In the CRISPR-Cas system, CRISPR (Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats) defines a series of DNA sequences called "clustered regularly spaced short palindromic repeats" while Cas (CRISPR-associated protein) describes endonucleases that use CRISPR sequences as a guide to recognize and cleave specific strands of DNA. The difference between CRISPR-Cas technology from previous techniques is that it is a sensitive, efficient, and low-cost method that can be easily applied to the genome of almost all organisms. It has proven to be a promising tool that can be used in many areas such as medicine, biomedicine, agriculture, and animal husbandry, from its discovery to the present time. The wide application potential, simplicity, and low cost of CRISPR-Cas technology increase the possibility of malicious or irresponsible use. The possibility of negative use of this technology and potential technical failures has increased ethical and moral concerns about its applications in many areas, especially in germline genome editing, and made biosecurity discussions a current issue. Policies for the use of CRISPR-Cas and other genome editing techniques vary from country to country, but many countries do not yet have legislation that specifically for genome editing or is under development. In this review, the mechanism of the CRISPR-Cas system is described, examples of applications in medicine, biomedicine, agriculture, and animal husbandry are presented, and their potential risks and legal regulations in various countries are emphasized.
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Gıda Mühendisliği |
Bölüm | Derleme Makaleleri |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2022 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 |