Diyaliz Hastalarında Egzersiz Yararları/Engelleri Ölçeği”nin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 1, 17 - 25, 29.01.2019

Dilek Taş , Asiye Akyol

Öz

Amaç: Bu araştırma, “Diyaliz Hastalarında Egzersiz Yararları/Engelleri Ölçeğini

(DPEBBS) Türkçe ’ye uyarlamak, geçerlik ve güvenirliğini değerlendirmek amacı

ile yapılan metodolojik tipte bir çalışmadır.

Yöntem: Araştırma 20 Mart-2 Mayıs 2016 tarihleri arasında İzmir’de bulunan bir

üniversite hastanesi diyaliz ünitesi, bir devlet hastanesi diyaliz ünitesi ve iki özel

diyaliz merkezlerinde kronik hemodiyaliz tedavisi gören ve araştırmaya alınma

kriterlerine uyan konik böbrek yetmezliği (KBY) hastalarda yapılmıştır (n=247).

Araştırma verilerinin toplanmasında; Sosyo-demografik özellikler soru formu ve

Jing Zheng ve ark tarafından geliştirilen DPEBBS ölçeği kullanılmıştır. Veriler

araştırmacı tarafından yüz yüze görüşülerek toplanmıştır. Türkçeye uyarlanan

Diyaliz Hastalarında Egzersiz Yararları/Engelleri Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik

analizleri yapılmıştır.

DPEBBS ölçeğinin geçerlik çalışmasında, dil eşdeğerliği, içerik geçerliliği ve

yapı geçerliliği yöntemleri, güvenirlik çalışmasında, iç tutarlık, madde analizi ve

test-tekrar test güvenirliği yöntemleri kullanılmıştır. Yapı geçerliliği için

açıklayıcı faktör analizi ve faktör yapısının incelenmesinde Temel Bileşenler

Analizi ve Varimax döndürme yöntemi kullanılmıştır.

Bulgular: Ölçeğin maddelerinin madde-toplam korelasyonlarının yeterli düzeyde

olduğu saptanmıştır. Ölçeğin toplam Cronbach Alfa Güvenirlik Katsayısı güvenilir

saptanmıştır. Ölçeğin test-tekrar test güvenirlik katsayısı yüksek bulunmuş; ilk ve

ikinci ölçüm puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Temel

bileşenler analizinde öz değeri biri aşan beş faktör elde edilmiştir ve bu beş

faktörün açıkladığı toplam varyans %58,19 olarak bulunmuştur.

Sonuç: Geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılarak ülkemize kazandırılması

amaçlanan “Diyaliz hastalarında Egzersiz Yararları/Engelleri Ölçeği” nin geçerlik

ve güvenirliğinin yüksek olduğu görülmektedir. Diyaliz hastaları için geliştirilen

“Diyaliz hastalarında Egzersiz Yararları/Engelleri Ölçeği”nin Türkçe formunun

geçerli ve güvenilir ölçümler sağlayabildiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kronik böbrek yetmezliği, diyaliz, egzersiz, geçerlik, güvenirlik

Kaynakça

• 1.Akyol AD. Son Dönem Böbrek Yetmezliği (SDBY) Olan Hastada Palyatif Bakım. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi 2013;2(1):31-41.
• 2. Sağlık Bakanlığı Türkiye Böbrek Hastalıkları Önleme ve Kontrol programı http://sbu.saglik.gov.tr/ Ekutuphane/kitaplar/B%C3%B6brek%2 0Has.%202014-2017%20Pdf.pdf2014-2017 (Erişim tarihi 17.12.2015)
• 3. Naghibi M, Mojahedi MJ, Jarrahi L, Emadzadeh A, Ahmadi R, Emadzadeh M ve ark. Prevelance of chronic kidney disease and its risk factors in Gonabad, Iran. Iranian Journal of Kidney Diseases 2015;9:449-453.
• 4. Mohseni R, Zeyidi AE, Ilali E, Adib-Hajbaghery M, Makhlough A. The effect of ıntradialytic aerobic exercise on dialysis efficacy in hemodialysis patients: A randomized controlled trial. Oman Medical Journal 2013; 28(5):345-349.
• 5.Süleymanlar G, Utaş C, Arinsoy T, Ateş K, Altun B, Altıparmak MR ve ark. A population-based survey of chronicrenaldisease in Turkey- the CREDIT study. Nephrol Dial Transplant 2011;26:1862-1871.
• 6. Dziubek W, Bulinska k, Rogowski L, Golebiowski T, Kusztal M, Grochola M ve ark. The effect of aquatic exercises on physical fitness and muscle function in dialysis patients. Biomed Research İnternational 2015;1-9.
• 7. Özcan Y, Utaş C, Oymak O, Baştürk M, Aslan SS. Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Eritropoetin Kullanımının Depresyon, Anksiyete ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkileri. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 1999;9(2):109-111.
• 8. Soyupek F, Aşkın A. Diyaliz Hastalarında Egzersizin Önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fak. Derg. 2010;17(1):33-37.
• 9. Heiwe S, Jacobson SH. Exercisetrainingforadultswithchronickidneydisease(Review). The Cochrane Library 2011;10:1-57
• 10. Orcy RB, Dias PS, LC-Seus T, Barcellos FC, Bohlke M. Combined resistance and aerobic exercise is better than resistance training alone to improve functional performance of haemodialysis patients- Results of a randomized controlled trial. Physiother. Res. Int 2012;17:235-243.
• 11. Sawant A, House AA, Overend TJ. Anabolic effect of exercise training in people with end-stage renal disease on hemodialysis: A systematic review with meta-analysis. Physiotherapy Canada 2014;66(1):44-53.
• 12. Astroth KS, Russell CL, Welch JL. Non-pharmaceutical fatigue interventions in adults receiving hemodialysis: A systematic review. Nephrology Nursing Journal 2013;40(5):407-427
• 13. Knap B, Buturovi–Ponikvar J, Ponikvar R, Bren AF. Regular exercise as a part of treatment for patients with end-stage renal disease. Therapeutic Apheresis and Dialysis 2005;9(3):211-213.
• 14. Gould DW, Graham-Brown M, Watson EL, Vıana JL, Smıth AC. Physiological benefits of exercise in pre-dialysis chronic disease. Nephrology 2014;19:519-527.
• 15. Konstantinidou E, Koukouvou G, Kouidi E, Deligiannis A, Tourkantonis A. Exercise training in patients with end-stage renal disease on hemodialysis: comparison of three rehabilitation programs. J Rehabil Med 2002;34:40-45.
• 16. Lumsdon A. The importance of exercise for patients with kidney disease. Journal of Renal Nursing 2014;6(6):302-303.
• 17. Erefe İ. Veri Toplama Araçlarının Niteliği. Erefe İ, Editör. Hemşirelikte Araştırma İlke, Süreç ve Yöntemleri, Ankara 2012;169-188.
• 18. Esin MN. Veri Toplama Yöntem ve Araçları & Veri Toplama Araçlarının Güvenirlik ve Geçerliği. Erdoğan S, Nahcivan N, Esin MN, Editörler. Hemşirelikte Araştırma Süreç, Uygulama ve Kritik, İstanbul 2014;193-233.
• 19. Zheng J, You LM, Lou TQ, Chen NC, Lai DY, Liang YY ve ark. Development andpsycometricevaluation of thedialysispatient-perceivedexercisebenefitsandbarriersscale. International Journal of NursingStudies 2010;47:166-180.
• 20. Yurdugül H. Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Kapsam Geçerliği için Kapsam Geçerlik İndekslerinin Kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongre Kitabı Denizli 1-6. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~yurdugul/3/indir/PamukkaleBildiri.pdf (Erişim tarihi 29.06.2016).
• 21. Gözüm S, Aksayan S. Kültürlerarası Ölçek Uyarlaması İçin Rehber II: Psikometrik Özellikler ve Kültürlerarası Karşılaştırma. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2003;1:3-14.
• 22. Ercan İ, Kan İ. Ölçeklerde Güvenilirlik ve Geçerlilik, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2004;30(3): 211-216.
• 23. Ergin DY. “Ölçeklerde Geçerlik ve Güvenirlik”, M.Ü. Atatürk Eğitim Bilimleri Dergisi. 1995;7:125-148.
• 24. Patır S. Faktör Analizi ile Öğretim Üyesi Değerleme Çalışması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 2009;23(4):69-86.
• 25. Büyüköztürk Ş. Factor analysis: Basic consepts and using to development scale. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 2002;32:470-483.
• 26. Ayvaşık HB. Kaygı Duyarlığı İndeksi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Türk Psikoloji Dergisi 2000;15(46):43-57.
• 27. Çam MO, Arabacı LB. Tutum Ölçeği Hazırlamada Nitel ve Nicel Adımlar. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2010;2:59-71.
• 28. Tavşancıl E. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS İleri Veri Analizi. Ankara : Nobel Basımevi 2005;33-172.
• 29. Çalışkan T, Çınar S. Akran Desteği: Geçerlik Güvenirlik Çalışması. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2012;2(1):1-7.