ABD- AB ARASINDA YAŞANAN KIRILMANIN ÇİN’IN ARTAN GÜCÜNE ETKİSİ: TRANSATLANTİK İTTİFAKIN GELECEĞİ VE DEĞİŞEN GÜÇ DENGELERİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 181 - 192, 30.06.2022

Seda Gözde Tokatlı

Öz

İkinci Dünya Savaşı sonrasında ABD liderliğinde yapılandırılan ve liberal pratiklerle bezenen uluslararası sistem içerisinde Avrupalı devletler de yer almış, Avrupa kıtası içerisinde refah, istikrar ve barışı getirme çabası içerisine girilmiştir. ABD öncülüğünde Bretton Woods Çatısı altında inşa edilen uluslararası kurumlar küreselleşmenin yapı taşının oluştururken, transatlantik ittifak yapısı içerisinde birleştirici bir rol oynamıştır. Batı kıtası içerisinde yer alan ülkeler ortak çıkar anlayışı çerçevesinde önemli girişimler içerisinde yer almıştır. Soğuk Savaş sonrası dönemde güvenlik algısında yaşanan değişim nedeniyle ulusal çıkar kavramının önemi artmış, mevcut düzen karşısında yeni güçler ortaya çıkmış ve sistem içerisinde Batı düzeni karşısında alternatif oluşumlar inşa edilmiştir. ABD 11 Eylül siyasi krizi ve 2008 ekonomik krizi sonrasında sistem içerisindeki hâkimiyetini kaybetmesiyle hegemonyası daha fazla sorgulanmaya başlanmıştır. Batı liberal düzeni karşısında inşa edilen oluşumlar, liberalizm karşıtı artan popülist eğilimler ve yükselen milliyetçilik ulusal çıkar kavramını daha önemli kılmıştır. Krize giren bu düzenin hangi yöne doğru evrileceği, yükselen güçlerden özellikle Çin’in sistem içerisinde oluşan bu boşluğu doldurma çabası ve AB ile Çin arasında artan iş birliği girişimlerinin liberal düzen içerisine ne gibi sonuçlar doğuracağı araştırılması gereken önemli gelişmeler arasında yer almaktadır. Çin’in sistem içerisinde artan katılımcı rolü lider güç olan ABD’ye alternatif bir güç olma statüsü kazandırmış ve Batı coğrafyasında oluşan güç boşluğunu doldurma konusunda da cesaretlenmiştir. Her iki ülke arasında artan stratejik ortaklık girişimleri, ortak sorunlar karşısında beraber hareket etme arayışları ve ortak kurumlar içerisinde artan proaktif yaklaşımları AB ve Çin arasındaki ilişkilerin seyrini değiştirmiştir. Bu makalenin amacı, transatlantik ittifak ilişkisinde yaşanan çatlağın yükselen güç Çin’e olası etkilerini incelemek, liberal düzen içerisinde yaratacağı değişimin önemini vurgulamak ve sistem içerisinde yaratacağı dönüşümü tartışılmaktır.

Anahtar Kelimeler

USA, CHINA, EU

Kaynakça

• Belt and Road Portal,(2018). Çin ve Avrupa Demiryolu Ekspresi,2018.
• BBC, İngiliz Yayın Kuruluşu(2007) World view of US Role goes from Bad to Worse, London.
• Çiçek, M. (2016). ÇİN - ABD REKABETİNDE GELİŞEN AB – ÇİN İLİŞKİLERİ. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi. s.1-40 .
• Duran,B. ve N.Yılmaz,(2012). Ortadoğu’da Modellerin Rekabeti: Arap Baharı’ndan Sonra Yeni Güç Dengeleri. Türk Dış Politikası Yıllığı 2011, 14, s 27
• D. Webber, (2018). European Disintegration: The Politics of Crisis in the European Union, London: Red Globe Press EU-Commission(2020).,Handelsblatt.Globale Lieferketten,Germany.
• Fabbrini, Sergio( 2004). Layers of Anti-Americanism: Americanization, American Unilateralism and Anti-Americanism in a European Perspective, European Journal of American Culture, c. 23, n. 2, 2004, s. 81.
• Hosti. Oli.R.(2008).‘‘To See Ourselves as Others see Us’’, Ann Arbor: Michigan Üniversitesi, s.19.
• Ikenberry, G.(2018).The End of Liberal World Order?, International Affairs.
• Jacques, Martin,(2012). When China Rules The World: The Rise of the Middle Kingdom and the End of the Western World, London, Penguin Books.
• Karaca, Ragıp Kutay, (2008). Güç Olma Stratejisi Çin, İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, s. 93-111
• Kissinger, Henry,(2002). Does America Need a Foreign Policy? : Toward a Diplomacy fort he 21st Century, London, Simon&Schuste.
• Kocamaz, S.(2020). Donald Trump Döneminde Avrupa Birliği-ABD İlişkileri: Liberal Dünya Düzeni, Krizler ve Ayrışan Politikalar. Marmara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Enstitüsü Avrupa Araştırmaları Dergisi. s.10.
• Layne, Christopher.(2011).’’The Unipolar exit: beyond the Pax Aericana’’ , Cmabridge Review of International Affairs, Cilt 24, No.2,s.149
• Mearsheimer, John,(2006). China's Unpeaceful Rise, Current History, C. 105, No: 690.
• Measheimer,J.(2019) The Rise and Fall of the Liberal International Order, Bound To Fail, Quarterly Journal: International Security,s.28
• McKay, J. (2019). How Transatlantic is the Trump Administration?. Journal of Transatlantic Studies. 532.
• Nye, J. S. (2020). The Dangers of Westlessness. The Diplomat
• Paravicini, Giulia.(2019).‘‘Angela Merkel: Europe Must Take ‘Our Fate’ into Own Hands’’, 2017 Politico.eu. Erişim Adresi: www.politico.eu/article/angela-merkeleurope-cdu-must-take-its-fate-into-its-own-hands-elections-2017
• Sputnik News, (2019),‘’Macron: NATO'nun beyin ölümü gerçekleşiyor,’’Erişim Adresi: https://tr.sputniknews.com/20191107/macron-natonun-beyin-olumu-gerceklesiyor-1040575665.html
• The New York Times,(20159. China Creates a World Bank of Its Own, and the U.S. Balks.
• Trade Statistics, Top Trading Partners 2020, Erişim Adresi: https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/september/tradoc_122530.pdf
• Vuorelma, J. (2020). From Identification to Division: Contesting Unity of the West From Within. s.99.
• Walt, Stephen(2000).Keeping The World’off-Balance: Self Restraint and US Foreign Policy, Ed. Ikenberry, s.121-155