TÜRKİYE’DE SOĞAN VE PATATESTE EKİM ALANI - FİYAT ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ: HATEMİ- J ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 1, 68 - 82, 31.07.2021

Gökhan Hurma , Sevgi Tüzün Rad

https://doi.org/10.53881/hiad.844219

Cited By: 1

Öz

Tarım ürünleri içerisinde soğan ve patates, Türkiye’de üretim ve fiyat açısından şiddetli dalgalanma gösteren ürünlerdir. Bu durum üretici gelirini doğrudan etkilemektedir. Diğer yandan da; bu iki ürün, ortalama bir hane halkının temel tüketim malı olup, bunların fiyatındaki dalgalanmalar özellikle düşük gelirli hanelerin tüketim harcamalarını etkilemektedir. Bu bağlamda; soğan ve patatesin fiyat-ekim alanı-üretim miktarı arasındaki ilişkilerin belirlenmesi çok önemlidir. Bu çalışmada da; Türkiye’de soğan ve patatesin ayrı ayrı ve çapraz olarak ekiliş– fiyat ilişkisi ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaçla çalışmada 1985-2018 yıllar arası incelenmiş ve Hatemi- J Nedensellik Analizi yapılmıştır. Çalışmada, soğan ve patateste ekim alanı ile fiyatın karşılıklı olarak birbiri üzerinde etkili olduğu saptanmıştır. Soğan ve patates arasında çapraz ilişki incelendiğinde de; soğanın ekim alanı ve fiyatındaki değişmenin, patates ekim alanı ve fiyatı üzerinde etkisi olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

soğan, patates, ekim alanı, üretim, fiyat, nedensellik modeli

CAUSALITY RELATIONSHIP BETWEEN ONION-POTATOES CULTIVATION AREA AND PRICE IN TURKEY: HATEMI-J ANALYSIS

Öz

Among agricultural products in Turkey, onion and potatoes show severe fluctuation in terms of production volume and price. This phenomenon has direct impact on income of producers. On the other hand, these two products are basic consumption goods of households and their price fluctuations affects the consumption expenditure of low-income households. In this context, identifying the relationship between onion-potatoes price, cultivation area and production becomes strongly important. Separate and cross relationships of onion and potatoes with cultivation area, production volume and price were studied for 1985-2018 period using Hatemi-J causality analysis method. Cultivation areas of onion and potatoes and price were found to have mutual impact. In terms of cross relationship between onion and potatoes; changes in cultivation area and price of onion impacted potatoes cultivation area and price.

Anahtar Kelimeler

onion, Potatoes, Cultivation area, Production, Price, causality model

Kaynakça

• 1. Çelik, Ş., 2014. Türkiye’nin Kabuklu Fındık Üretiminde Üretim-Fiyat İlişkisinin Koyck Yaklaşımı İle Analizi, Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 1(4): 524–530.
• 2. Çelik, Ş., 2015. Koyck ve Almon Gecikme Modeli ile Koyun Sütü Üretiminde Üretim-Fiyat İlişkisinin Analizi: Türkiye Örneği, Akademik Bakış Dergisi Sayı: 50 Temmuz – Ağustos, 137-149.
• 3. Çetinkaya, Ş., 2012. Türkiye’nin Son On Yıllık Buğday Üretimdeki Miktar-Fiyat İlişkinin Ekonometrik Analizi: Koyck - Almon Tekniği, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt.1, Sayı: 4 – Volume.1, Issue: 4, 52-66.
• 4. Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American statistical association, 74(366a), 427-431.
• 5. Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica: journal of the Econometric Society, 1057-1072.
• 6. Dikmen, N., 2006. Koyck - Almon Yaklaşımı ile Tütün Üretimi ve Fiyat İlişkisi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 15, Sayı 2, 153-168.
• 7. Doğan, G.H., Onurlubaş, E., 2016. The Examination with the Aid of Almon Approach of Cobweb Theorem to Tomato Production in Turkey, Çankırı Karatekin University Journal of Institute of Social Sciences, 7(1): 259-272.
• 8. FAOSTAT, http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC Erişim Tarihi: 20.02.2020.
• 9. Gündüz, O., Ceyhan, V., Bayramoğlu, Z., 2009. Türkiye’de Yemeklik Baklagiller Üretiminde Gecikmeli Fiyatın Etkisi: Almon Modeli Uygulaması, Ziraat Mühendisliği Temmuz-Aralık 2009 Sayı: 353, 4-11.
• 10. Hatemi-j, A. (2012). Asymmetric causality tests with an application. Empirical Economics, 43(1), 447-456.
• 11. Hüsnüoğlu, N., 2018. Türkiye'de Fındık Üretim Miktarı ve Fiyat İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı, Social Sciences Research Journal, Volume 7, Issue 4, 24-41 (December 2018), ISSN: 2147-5237.
• 12. Özbay, N., Çelik, Ş., 2016. Türkiye’de Karpuz Üretiminde Üretim-Fiyat İlişkisinin Almon Gecikme Modeli ile İncelenmesi, KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 19(2), 141-146.
• 13. Popescu, A., 2017. Elasticity of Apple Price Depending on Offer in Romania, Scientific Papers Series Management, Economic Engineering in Agriculture and Rural Development, Vol. 17, Issue 3, 333-337, ISSN 2284-7995, E-ISSN 2285-3952.
• 14. Şahinli, M.A., Özçelik, A., 2016. Testing Product And Price Relations in The Cobweb Theory Using Almon Model: Dry Onion For Turkey, 781-788, 10.7251/AGRENG1607113.
• 15. TÜİK, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001 Erişim Tarihi: 06.02.2020.