Effectiveness of Regional Development Agencies: MARKA and CKA Example

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 2, 210 - 244, 31.12.2021

Doğukan Salih Kutlutürk , Ayhan Orhan

https://doi.org/10.53881/hiad.1030220

Cited By: 1

Öz

In this study, the effects of regional development agencies on the development on Turkey's regional and macro scale investigated by the samples of East Marmara Development (MARKA) and Çukurova Kalkınma Ajansı (ÇKA). Regional development agencies in Turkey started to operate in 2000s, due to harmonization process between EU and Turkey and rapidly globalization and governance processes. Depending of these situations, centrally managed development policies lose their importance and idea of local development replaced those sorts of policies. Local development agencies fullfill their duties as a main actor of local micro scaled development policies. Local development agencies, providing local development by increasing competition power of regions and unlocking their potentials with bottom-up mentality. As local development agencies started to be a main actor of development policies in Turkey since the 2000s providing the local development in region more successfully by procuring local needs in effective way. In addition to the governors in the general administration of agencies, the presence of mayors from the local government, representatives of universities and representatives of the chamber of industry and commerce, show the concept of governance. Due to the decisions taken by governance concept, agencies implementations were more transparent and focused on the needs. In this context, regional development agencies provide various supports by call for proposals in feasibility, technical and financial areas. Due to all information given above, the supports given by two development agencies with similar support structures their regions' development rates, shown in the human development index, are examined. In this context, cost-benefit analysis will be carried out by comparing regional development rates in the period of macro development policies implemented by the State Planning Organization and micro development policies implemented by regional development agencies. Thus, the effectiveness of regional development agencies in regional development will be examined and determined.

Anahtar Kelimeler

Regional Development, Regional Development Agencies, Development Policies, Regional Policies, Human Development Index

BÖLGESEL KALKINMA AJANSLARININ ETKİNLİĞİ: DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI (MARKA) VE ÇUKUROVA KALKINMA AJANSI (ÇKA)

Öz

Çalışmada, bölgesel kalkınma ajanslarının Türkiye’deki bölgesel ve makro ölçekteki kalkınmaya etkisi, Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA) ve Çukurova Kalkınma Ajansı (ÇKA) örnekleri üzerinden saptanmaya çalışılmıştır. Türkiye’de bölgesel kalkınma ajansları, 2000’li yıllarda küreselleşme ile birlikte Türkiye ile AB arasındaki uyumlaştırma sürecinin ön plana çıkması, yönetişim ve bölgesel politikaların önem kazanması ve buna bağlı olarak merkezden yönetilen kalkınma politikalarının terkedilmesine bağlı olarak faaliyet göstermeye başlamıştır. Bölgesel kalkınma ajansları, sorumlu oldukları bölgelerde mikro ölçekli kalkınma politikalarında temel aktör olarak görevlerini yerine getirmektedirler. Bölgesel kalkınma ajansları, bu çerçevede bölgesel kalkınmayı sağlayarak tabandan tavana anlayışıyla bölgelerin rekabet gücünün arttırılması ve potansiyellerinin ortaya çıkartılmasını sağlamaktadır. Türkiye’de bölgesel kalkınma ajanslarının 2000’li yıllar ile birlikte kalkınma politikalarında temel aktör olmaları ve buna bağlı olarak yerel ihtiyaçların gene yerel aktörlerin katılımıyla uygulamaya konulması bu tür kalkınma politikalarının etkin ve başarılı olduğu görüşünü ortaya koymaktadır. Yönetişim olgusu ile birlikte ajansların yapısında, genel yönetimde bulunan valilerin yanı sıra yerel yönetimden belediye başkanları, üniversite temsilcileri ve sanayi ve ticaret odasının temsilcilerinin bulunması, ajanslarda alınan kararların daha şeffaf ve ihtiyaca yönelik olduğunu da göstermektedir. Bu kapsamda, bölgesel kalkınma ajansları, bölgelerdeki ekonomik, sosyal ve kültürel kapsamdaki ihtiyaçlara göre proje teklif çağrılarında bulunarak, fizibilite, mali ve teknik alanlarda projelere destek vermektedirler. Tüm bu bilgiler ışığında çalışmada, benzer destek bileşimi bulunan iki kalkınma ajansının verdiği destekler ve bölgedeki insani gelişim endeksi ile ifade edilen kalkınma oranları ele alınacaktır. Bu kapsamda, Devlet Planlama Teşkilatı eliyle uygulanan makro kalkınma politikaları ve bölgesel kalkınma ajansları eliyle uygulanan mikro kalkınma politikaları dönemlerindeki bölgesel kalkınma oranlarının gelişimi karşılaştırılarak fayda – maliyet analizi yapılacaktır. Böylece, bölgesel kalkınma ajanslarının bölgesel kalkınmadaki etkinliği belirlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bölgesel Kalkınma, Bölgesel Kalkınma Ajansları, Kalkınma Politikası, Yerel Politikalar, İnsani Gelişim Endeksi

Kaynakça

• Akarçay, Pınar (2009). “Cumhuriyet'ten Günümüze Trakya'da Bölgesel Kalkınma Politikaları ve Bölge Kalkınma Ajansı”. Yüksek lisans tezi, https://core.ac.uk/download/pdf/50609782.pdf [İndirme Tarihi : 20.11.2021]
• Altıntaş, Zühal (2016). “Kalkınma Ajanslarının Bölgesel Kalkınmadaki Rolü: Ahiler Kalkınma Ajansı Örneği”. Yüksek lisans tezi, http://acikerisim.nevsehir.edu.tr/bitstream/handle/20.500.11787/182/zuhal_alt%C4%B1ntas_tez.pdf?sequence=1&isAllowed=y [İndirme Tarihi: 20.11.2021]
• Ataseven, Aysen ve Bakış Çağla (2017). İnsani gelişme endeksi kamuoyu raporu (İGE-K). İstanbul: İnsani Gelişme Vakfı.
• Ayna, Yunus Emre (2011). “Bölgesel Kalkınma Politikaları ve Kalkınma Ajansları.” Yüksek Lisans Tezi, https://www.academia.edu/19916272/B%C3%B6lgesel_kalk%C4%B1nma_politikalar%C4%B1_ve_kalk%C4%B1nma_ajaslar%C4%B1 [İndirme Tarihi : 11.10.2021]
• Berber, Metin ve Ebru Çelepçi. (2005). “Türk Bölgesel Kalkınma Politikalarında Yeni Arayışlar: Kalkınma Ajansları ve Türkiye’de Uygulanabilirliği.” Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınma Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 146 – 156 Trabzon: http://www.metinberber.com/makaleler. Asp [İndirme Tarihi : 15.11.2021]
• Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (2021). Human Development Indicators, http://hdr.undp.org/en/countries/profiles/TUR [İndirme Tarihi : 03.11.2021]
• Cankorkmaz, Zühal (2011). “Türkiye'de bölgesel kalkınma ajansları ve bu ajanslara yönelik eleştiriler.” Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 26:1, 113 - 138.
• Çelik, Onur ve Sibel Çetiner , (2019). “Türkiye Ekonomisinde Kalkınma Planları ve Kalkınma Planlarındaki Söylem Değişiklikleri.” International Journal of Economics, Politics, Humanities & Social Sciences, 2 (3), 121 - 131.
• Çukurova Kalkınma Ajansı (2021). Geçmiş Destekler https://www.cka.org.tr/tr//onceki-donem-mali-destekler [İndirme Tarihi : 20.10.2021]
• Çukurova Kalkınma Ajansı (2021). Hakkımızda, https://www.cka.org.tr/tr/sayfa/hakkimizda [İndirme Tarihi : 20.10.2021]
• Çukurova Kalkınma Ajansı (2021). Organizasyon Yapısı https://www.cka.org.tr/tr//organizasyon-yapisi [İndirme Tarihi : 20.10.2021]
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1979). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983). http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/10/Dorduncu_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1979-1983.pdf / 11.12.2019 [İndirme Tarihi : 05.10.2021]
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2008). Dokuzuncu Kalkınma Planı 2007 - 2013, Bölgesel Gelişme. https://www.metu.edu.tr/system/files/kalkinma.pdf [İndirme Tarihi : 18.10.2021]
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2002). DPT'nin kuruluşunun 42. Yılı, http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/DPTnin_Kurulusunun_42nci_Yili_Ozel_Sayi.pdf / 02.02.2020 [İndirme Tarihi : 03.10.2021]
• Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Hakkımızda (2012). Hakkımızda http://www.marka.org.tr/sayfa/13/74/hakkimizda [İndirme Tarihi : 28.10.2021]
• Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (2021) Destekler http://www.marka.org.tr/sayfa/112/168/-proje-teklif-%C3%A7agrisi [İndirme Tarihi : 28.10.2021]
• Hasanoğlu, Mürteza ve Ziya Aliyev (2006). “Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye'de Bölgesel Kalkınma Ajansları.” Sayıştay Dergisi,, 81 - 103.
• Işık Maden Selen ve Asena Gizem Yiğit, (2019). Bölgesel Kalkınma Politikalarındaki Dönüşüm: Yeni Bölgecilik Yaklaşımı ve Türkiye Yansımaları. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (3) , 113-120 . doi: 10.18506/anemon.420459
• Resmi Gazete . (2006, 01 25). Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/02/20060208-1.htm [İndirme Tarihi : 23.10.2021]
• Keskin, Hidayet ve Onur Sungur, (2010). “Bölgesel Politika Ekseninde Yaşanan Dönüşüm: Türkiye’de Kalkınma Planlarında Bölgesel Politikaların Değişimi .” Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2010 (21) , 271-293
• Kıratoğlu, Emrah (2015). “Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Bölgesel Kalkınma Politikaları Ve Kalkınma Ajanslarının Önemi : Karacadağ Kalkınma Ajansı.” Yüksek Lisans Tezi, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=WY5CM7tPNE2z_YM6pBu0txavfOP8qf3Qei0LKn-UjXcBrKAblLNTyOgo9OSJdrfb [İndirme Tarihi : 03.11.2021]
• Koçberber, Seyit (2006). “Kalkınma Ajansları ve Sayıştay Denetimi.” Sayıştay Dergisi, 61, 37 - 55.
• Kulaksız, Yahya (2008). “Türkiye'de Bölgesel Gelişmişlik Farkları, İstihdam ve Kurum Hizmetlerinin Çeşitlendirilmesi.” Ankara: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü,
• Kum, Melike ve Müzeyyen Eroğlu M (2010). “Türkiye'de Kalkınma Ajanslarının İdari Teşkilat İçindeki Yeri.” Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35, 175 - 198.
• Kumcu, S. Yağmur (2019). “The Analysis Of Mainstream Development Concepts.” , içinde :. “Global challenges in development finance and education.” (Editörler : Şiriner, İsmail ve Marcel Mečiar) IJOPEC Publication., London, ss. 37 - 54
• Özçelik, Özer, Güner Tuncer , “Atatürk Dönemi Ekonomi Politikaları,” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9: 1, 253–266.
• Özaslan Ahmet, Hidayet Ünlü (2015). “Türkiye'de bölgesel kalkınma politikalarında değişim ve kalkınma ajansları.” Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7:13, ss. 64 - 83.
• Sarıhan, Zekeriya (2011). “Yerel İktisadi Kalkınma Bağlamında Kalkınma Ajansları'nın Rolü ve Türkiye Uygulamaları.” Yüksek lisans tezi, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=rcbWnuqW6HxCZ_98ARapgr6nY8aVBCILFg3uB-Wbilrh5zJMvTcO0b0mrwKeMczw [İndirme Tarihi : 25.10.2021]
• Savrul, Burcu Kılınç (2012). “Bölgesel Kalkınma Teorileri ve Politikaları : Avrupa Birliği Ve Türkiye.” , Doktora tezi, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/49303.pdf [İndirme Tarihi : 10.10.2021]
• Sayın, Meral (2006). “Yerel Ekonomik Kalkınma Modeli Olarak GAP - GİDEM Projesi”, GAP Girişimciliği Destekleme Merkezi, 1 (1): 345-357. https://www.tepav.org.tr/sempozyum/2006/bildiri/bolum5/5_3_sayin.pdf [İndirme Tarihi : 09.10.2021]
• Sen, Amartya ve Sudir Anand (1997). “Concepts of Human Development and Poverty: A Multidimensional Perspective “: Human Development Papers. United Nations Development Programme, New York, ss. 1-20.
• Tekeli, İlhan (1981). “Dört Plan Döneminde Bölgesel Politikalar ve Ekonomik Büyümenin Mekansal Farklılaşması.” ODTÜ Gelişme Dergisi, 1981 Özel Sayı, ss. 68 – 87, https://www.academia.edu/31028209/D%C3%B6rt_Plan_D%C3%B6neminde_B%C3%B6lgesel_Politikalar_ve_Ekonomik_B%C3%BCy%C3%BCmenin_Mekansal_Farkl%C4%B1la%C5%9Fmas%C4%B1 [İndirme Tarihi : 11.10.2021]
• Todaro, Michael P. ve Stephen C. Smith (2015). “Economic development.” Pearson Publishing, Harlow
• Turan, Seyida. (2007). “Bölgesel Kalkınma Ajansları Dünyadaki Uygulamalar ve Türkiye Modeli.” Yüksek lisans tezi, Erişim Adresi : https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=wBmNpkQC9Nhi90NLW7E7-YmM4zTUx4I-EVGHD5YU0DuSgLHfit_-VRJeSgADltya [İndirme Tarihi : 15.11.2021]
• Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği. (2008). “Türkiye'de Bölgesel Farklar Ve Politikalar.” İstanbul : TÜSİAD-T / 2008- 09/ 471 Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı. (2016). “Kalkınma Ajansları 2016 Yılı Genel Faaliyet Raporu”. http://www3.kalkinma.gov.tr/DocObjects/View/16237/Kalk%C4%B1nma_Ajanslar%C4%B1_2016_Y%C4%B1l%C4%B1_Genel_Faaliyet_Raporu.pdf / [İndirme Tarihi : 12.11.2021]
• Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı. (2017). “Sürdürülebilir kalkınma hedefleri kapsamında Türkiye’nin mevcut durum analizi projesi.”http://www.ceidizleme.org/ekutuphaneresim/dosya/753_1.pdf [İndirme Tarihi : 12.11.2021]
• Yıldırım, Nesrin (1998). “Türkiye'nin gelişme sürecinde Devlet Planlama Teşkilatı.“ , Doktora tezi, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=sELqxhTlFGAjsbjOuuiyCMYko0s_Te_eVqbCKGMN5zjHoSVOYhfM7zxoO8ZJXu_A [İndirme Tarihi : 20.10.2021]
• Yıldız, Güzide (2013). “Bölgesel Dengesizliklerin Giderilmesinde Kalkınma Ajanslarının Rolü ve Güney Ege Kalkınma Ajansı Örneği.” , Yüksek lisans tezi. http://adudspace.adu.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11607/532/10020128.pdf?sequence=1&isAllowed=y [İndirme Tarihi 03.11.2021]
• Yılmaz, Vedat ve Nur Çelik Efşan, (2019). “Yerel Kalkınma Aktörlerinin Yerel Kalkınma Yaklaşımı Perspektifinde İncelenmesi “. R&S - Research Studies Anatolia Journal , 2:7 , 342-359 . doi: 10.33723/rs.620809
• Zengin, Eyüp , Mustafa Başkurt ve Muharrem Es, (2014). “Yerel Yönetimler ve Yerel Kalkınma”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3:2 , 95-124