Electronic Trade Transactions In The Gold Sector And Its Fiqh Evaluation

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 1, 259 - 280, 30.06.2022

Yusuf Erdem Gezgin

https://doi.org/10.14395/hid.1063249

Öz

Trade reflects the relations of individuals in social life and provides information about the development processes of society. According to the commercial life, information is obtained about the socio-economic, socio-cultural structure of that society and, accordingly, the legal developments. Therefore, it is necessary to review the known and applied issues related to commercial law. Electronic commerce stands out as an entirely important example in this perspective.
Electronic commerce or buying and selling transactions conducted via the internet, is one of the indispensable forms of shopping in the modern era. Briefly, e-commerce is actively used in the supply of many products that individuals need in parallel with the widespread usage of the internet. . In the electronic environment, securities in the form of investment vehicles and jewellery are offered for sale in addition to electronic items, clothing, food, and cleaning products to be used in daily life. E-commerce has a very different structure compared to face-to-face shopping, such as the meeting of the shopping parties in the virtual environment and the delivery of the subject and price of the contract to the parties after a certain period of time.
When compared to other movable and immovable goods, the subject of gold, which is precious in essence, to e-commerce occurs at a later time. The fact that e-commerce has become a more functional and reliable structure naturally favors the sale of gold through this channel. Thus, Muslims are concerned about issues resulting from both the structure of e-commerce and the legal nature of gold. At the beginning of these problems, the legal nature of gold is money and it is necessary to exchange it within the framework of the spending contract. This opinion of the majority of the classical period jurists and the majority of contemporary Islamic jurists was adopted in the study and evaluations were made accordingly.
Jewellers, or the gold industry more generally, seek to sell in a virtual environment as well as in person. They not only sell through their own social media accounts and websites but also through intermediary platforms where a large number of products are offered for sale at the same time, known as marketplaces. Since the asset subject to sale is gold, it is seen that there are different applications within its internal structure. It is the subject of this study whether the terms of the contract of consumption are fulfilled within the context of these various applications. Additionally, another important issue in fiqh evaluations is the methods used in the payments made by the customer to the gold seller company and the way the company delivers the gold products subject to sale to the customer. All these details have been declared in our research.
Gold is now used as a financial instrument in the over-the-counter, money, and capital markets. Producers (mines, refineries, mints and workshops), intermediaries (wholesalers and handbags) and jewellers/exchangers who sell gold retail in the over-the-counter markets are all included in the term "gold sector" used in the title of our study. In this sense, the transactions of establishments that sell gold through electronic commerce will be included in the study, taking into account the production stages of gold and the exchanges realized at these stages. Furthermore, gold trades in money and capital markets will not be considered directly as electronic gold trade. However, the Jeweller's Gold Valuation System (KAD-SIS), which is one of the joint transactions of over-the-counter and financial market aspects, has been particularly examined.
The study's sources are divided into two sections, one dealing with the system's functioning and the other with fiqh evaluation. Information about the operation was obtained from the e-commerce web pages of the sector representatives and the face-to-face interviews. In the fiqh sense, different sects have been utilized rather than a sectarian system. The sources associated with the operation were compared among themselves and the information obtained was provided. Thus, it is aimed to reveal fiqh evaluations accurately. This approach aims to guide both business representatives and taxpayers who have religious sensitivities and decide to buy gold through e-commerce. Therefore, the permissible and illegal forms of gold exchanges made with modern tools such as e-commerce and KAD-SIS were presented to the researchers.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Gold, Jewellery, Electronic Commerce, Bank Cards

Altın Sektöründe Elektronik Ticaret İşlemleri ve Fıkhî Değerlendirmesi

Öz

Ticaret, toplumsal hayatta bireylerin ilişkilerini yansıtmakta ve toplumun gelişim süreçleri hakkında bilgiler vermektedir. Ticari hayata göre o toplumun sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel yapısı ve buna göre hukuki gelişmişlikleri hakkında bilgi edinilmektedir. Bu nedenle ticaret hukukuyla ilgili bilinen ve tatbik edilen hususların yeniden gözden geçirilmesi zaruridir. İşte bu kapsamda elektronik ticaret oldukça önemli bir örnek olarak hukukçuların önünde durmaktadır.
Elektronik ortamda yapılan alım-satım işlemlerini ifade eden elektronik ticaret, modern dönemin vazgeçilmez alışveriş şekillerindendir. Kısa adıyla e-ticaret, internetin yaygın kullanımına paralel olarak bireylerin ihtiyaç duyduğu birçok şeyin temininde aktif şekilde kullanılmaktadır. Günlük hayatta kullanılacak elektronik eşyalar, giyim, gıda ve temizlik ürünlerinin yanı sıra yatırım aracı ve ziynet eşyası şeklindeki menkul kıymetlerin elektronik ortamda satışa sunulduğu görülmektedir. E-ticaret; alışveriş taraflarının sanal ortamda bir araya gelmeleri, akdin konusunun ve bedelinin taraflara belirli bir süre sonra ulaşması gibi yüz yüze yapılan alışverişlere göre oldukça farklı bir yapıya sahiptir.
Özü itibariyle kıymetli olan altının e-ticarete konu edilmesi diğer menkul ve gayrimenkul eşyalara göre daha geç bir döneme denk gelmektedir. Tabiatıyla e-ticaretin daha işlevsel ve güvenilir yapı halini alması altının bu mecra aracılığıyla satışa sunulmasını kolaylaştırmaktadır. Dolayısıyla Müslümanların gündemine hem e-ticaretin yapısından kaynaklanan hem de altının fıkhî mahiyeti kaynaklı problemler gelmiştir. Bu problemlerin başında altının hukuki mahiyetinin para olması ve sarf akdi çerçevesinde mübadele edilme zarureti gelmektedir. Klasik dönem fakihlerinin cumhuru ve çağdaş dönem İslam hukukçularının çoğunluğunun bu kanaati çalışmada benimsenmiş ve buna göre değerlendirmeler yapılmıştır. Bu kanaate göre elektronik ortamdaki altın işlemlerinde sarf akdinin kurallarına bağlı kalmak ise problemli görülmektedir. İşte bu temel hareket noktası ve detaylardaki farklı görüşler çerçevesinde araştırmamız altın sektörünün elektronik ticaretlerini değerlendirmeyi amaçlamıştır.
Kuyumcular yahut daha genel adıyla altın sektörü yüz yüze altın ticaretlerinin yanı sıra sanal ortamda da satış yapmayı istemektedirler. Bu kapsamda kendi sosyal medya hesapları, web siteleri aracılığıyla satış yaptıkları gibi pazaryeri adıyla bilinen birçok ürünün aynı anda satışa sunulduğu aracı platformları da kullanmaktadırlar. Satışa konu edilen varlık altın olduğu için kendi iç yapısı içerisinde farklı uygulamaların olduğu görülmektedir. İşte bu farklı uygulamalar çerçevesinde sarf akdinin şartlarının ifa edilip edilmediği bu çalışmada konu edilmiştir. Ayrıca fıkhî değerlendirmelerde önem arz eden bir diğer husus müşterinin altın satıcısı firmaya yaptığı ödemelerde kullanılan yöntemler ve firmanın satışa konu olan altın ürünlerini müşteriye teslim şekilleridir. İşte araştırmamızda bu detayların tamamı beyan edilmiştir.
Günümüzde altın tezgahüstü, para ve sermaye piyasalarında finansal bir unsur olarak yer almaktadır. Çalışmamızın başlığında ifade edilen “altın sektörü” tabiri, tezgahüstü piyasalarda her çeşit altının ticaretini yapan üreticileri (madenler, rafineriler, darphane ve atölyeciler), aracıları (toptancılar ve çantacılar) ve perakende altın satışı yapan kuyumcuları/sarrafları kapsamaktadır. Bu manada elektronik ticaretle altın satışı yapan kuruluşların işlemleri, altının üretim aşamalarıyla ve bu aşamalarda gerçekleştirilen mübadeleler de dikkate alınmak suretiyle çalışmaya dâhil edilecektir. Ayrıca para ve sermaye piyasalarındaki altın işlemleri doğrudan elektronik altın ticareti olarak nitelenemeyeceği için kapsam dışı tutulacaktır. Ancak tezgahüstü piyasalarla finansal piyasa unsurlarının ortak işlemlerinden Kuyumcu Altın Değerleme Sistemi (KAD-SİS) özellikle incelenmiştir.
Çalışmaya zemin teşkil edecek kaynaklar sistemin işleyişi ve fıkhî değerlendirmesiyle ilgili olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. İşleyiş ile ilgili olmak üzere sektör temsilcilerinin e-ticaret web sayfaları ve yüz yüze yapılan görüşmelerden bilgiler elde edilmiştir. Fıkhî manada ise bir mezhep sistematiğinden ziyade farklı mezheplerden istifade edilmiştir. İşleyiş ile ilgili kaynaklar kendi içlerinde mukayese edilmiş, elde edilen bilgilerin sağlaması yapılmıştır. Böylelikle fıkhî değerlendirmelerin isabetli bir şekilde ortaya çıkması hedeflenmiştir. Bu manada hem sektör temsilcilerinden hem de e-ticaret yoluyla altın temini yoluna giden ve dinî hassasiyeti olan mükelleflere yol gösterilmek amaçlanmıştır. Neticede e-ticaret ve KAD-SİS gibi modern araçlarla yapılan altın mübadelelerinin caiz olan ve olmayan şekilleri araştırmacılara sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Altın, Kuyumculuk, Elektronik Ticaret, Banka Kartları

Kaynakça

• AAOIFI, Accouting and Autiting Organization for Islamic Financial Instituions. el-Me‘âyîru’ş-şer‘iyye. Manama: Hey’etu’l-muhasebe ve’l-muraca‘a li’l-me‘âyîri’ş-şer‘iyye li’l-muessesâti’l-mâliyye, 1. Basım, 2017.
• akakçe.com. “Altın, Takı, Aksesuar”. Erişim 26 Eylül 2021. https://www.akakce.com/altin-taki-aksesuar.html
• Aktepe, İshak Emin. “Kredi Kartı İşlemlerinin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”. Fıkhi Açıdan Finans ve Altın İşlemleri (Tartışmalı İlmî Toplantı). ed. Halit Çalış. 374-386. İstanbul: Ensar Yayıncılık, 1. Basım, 2012.
• Bayraktar, Ahmet. İslam Hukuku Açısından E-Ticaret. Ankara: Fecr Yayınları, 1. Basım, 2017.
• Berakâtî, Nâsır b. Abdulkerîm b. Abdullah. el-Ahkâmü’l-fıkhiyye li nevâzili’z-zeheb ve’l-fidda. Riyad, 2008.
• Buhûtî, Mansur b. Yûnus. Keşşâfü’l-kınâ‘ an metni’l-İknâ’. 6 Cilt. Riyad: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Çetin, Mehmet. İslâm’da Kuyumculuk. Ankara: Hayat Yayınları, 2. Basım, 2018.
• Dalgın, Nihat. Gündemdeki Tartışmalı Dini Konular 2. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Desûkî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Arafe. Hâşiye ‘ale’ş-Şerhi’l-kebîr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Din İşleri Yüksek Kurulu. Fetvalar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2015.
• Din İşleri Yüksek Kurulu. “Kredi Kartı ile Altın Satışı Caiz midir?” Erişim 25 Eylül 2021. https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/964/kredi-karti-ile-altin-satisi-caiz-midir-?enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn5PJ8DgFEAoa2xtNuyterRk%3d
• Ebû Gudde, Abdüssettâr. “Bitâkâtu’l-i’timân”. Mecelle mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî ed-düvelî. 7/1/359-371. Cidde: Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî MMFİ, 1996.
• Gezgin, Yusuf Erdem. Altın Mübadele İşlemleri: İslam Hukuku Açısından Bir Değerlendirme. ed. Necmettin Kızılkaya. İstanbul: İktisat Yayınları, 1. Basım, 2020.
• Gezgin, Yusuf Erdem. Fıkhî Açıdan Altın Mübadele İşlemleri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2019.
• Gezgin, Yusuf Erdem. “Fıkhî Açıdan Altının Para veya Metâ‘ Olma Niteliği”. Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi 6/2 (31 Temmuz 2020), 156-179. https://doi.org/10.25272/ijisef.692914
• gittigidiyor.com. “Ziynet, Külçe Altın”. Erişim 26 Eylül 2021. https://www.gittigidiyor.com/kulce-ziynet-altin
• Gram Altın. “Garanti ve İade Koşulları”. Erişim 25 Eylül 2021. https://www.gramaltin.com/garanti-iade-kosullari
• Gram Altın. “Gram Altın (İAR)”. Erişim 26 Eylül 2021. https://www.gramaltin.com/
• Haccâvî, Ebü’n-Necâ Şerefüddîn Mûsâ b. Ahmed b. Mûsâ el-Makdisî. el-iknâ‘ fî fıkh İmâm Ahmed. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mârife, ts.
• Hammâd, Nezîh Kemâl. “Bitâkâtu’l-i’timân”. Mecelle mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî ed-düvelî. 12/3/459-535. Riyâd: Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî MMFİ, 2000.
• Hattâb, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed Abdurrahmân el-Mağribî. Mevâhibü’l-celîl li şerh-i muhtasari’l-Halîl. 6 Cilt. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1992.
• Hind B. Bâz. “Bey‘u’z-zeheb bi’l-âcil ve suveruhü’l-mu‘âsıra”.
• II. İTHK. “Faiz Sonuç Bildirisi”. II. Uluslararası İslam Ticaret Hukuku Kongresi: Günümüzdeki Meseleleri. Konya: KTO Karatay Üniversitesi Yayınları, 2016.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zahiri. Muhallâ bi’l-âsâr. 12 Cilt. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1934.
• İstanbul Altın Rafinerisi A.Ş. “Kuyumcu Altın Değerleme Sistemi (KAD-SİS)”. 2011. Erişim 19 Mayıs 2020. https://www.kadsis.com/kadsis-nedir
• Kadri Paşa, Muhammed. Mürşidü’l-hayrân ilâ ma‘rifeti ahvâli’l-insân. Mısır: el-Mektebetü’l-Kübrâ’l-emîriyye, 2. Basım, 1308.
• Kanca, Fatih. Sarf Akdinde Hükmî Kabz Problemi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, Din İşleri Yüksek Kurulu Uzmanlık Tezi, 2015.
• Karaman, Hayreddin. “Altın Ticareti”. Erişim 25 Eylül 2021. http://www.hayrettinkaraman.net/yazi/hayat2/0177.htm
• Karaman, Hayreddin. “Taksitle Altın Almak Caiz mi?” Erişim 18 Şubat 2019. https://sorularlaislamiyet.com/taksitle-altin-almak-caiz-mi
• Kâsânî, Ebû Bekr Alâuddîn b. Mes’ud. Bedâiu’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Kaya, Süleyman. “Müzakere”. Fıkhi Açıdan Finans ve Altın İşlemleri (Tartışmalı İlmî Toplantı). ed. Halit Çalış. 398-4001. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• Lila, Nazan. “İslam Hukuku Açısından Online Alışverişte Teslimin Gerçekleşmemesine Bağlı Garar ve Sonuçları”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XXI/39 (2019), 253-279.
• Menî‘, Abdullah b. Süleyman. “Bahs fî’z-zeheb fî ba‘z hasâisih ve ahkâmih”. Mecelle mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî ed-düvelî. 9/1/65-115. Cidde: Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî MMFİ, 1996.
• Menî‘, Abdullah b. Süleyman. “Bahs fî’z-zeheb fî ba‘z hasâisih ve ahkâmih”. II. Uluslararası İslam Ticaret Hukuku Kongresi: Günümüzdeki Meseleleri. 559-585. Konya: KTO Karatay Üniversitesi Yayınları, 1. Basım, 2016.
• Merzûkî, Sâlih b. Zâbin. “Ticâratü’z-zeheb fî ehemm suverihâ ve ahkâmihâ”. Mecelle mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî ed-düvelî, 1996.
• n11.com. “Altın ve Gümüş”. Erişim 26 Eylül 2021. https://www.n11.com/altin-ve-gumus
• Rafii, Ebü’l-Kasım Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdilkerîm Kazvînî. Fethü’l-azîz fî Şerhi’l-Vecîz. 12 Cilt. Beyrut: Darü’l-Fikr, ts.
• Remlî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Hamza el-Ensârî. Nihâyetü’l-muhtâc ilâ şerhi’l-Minhâc. 8 Cilt. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1984.
• Resmi Gazete. Mesafeli Satış Sözleşmesi Yönetmeliği, Mesafeli Satış Sözleşmesi Yönetmeliği. 29188 (27 Kasım 2014). Erişim 10 Ekim 2021. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/11/20141127-6.htm
• Resmi Gazete. “Mesafeli Sözleşmler Yönetmeliği”. 27 Kasım 2014. Erişim 26 Eylül 2021. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/11/20141127-6.htm,
• Saddâm, Abdulkâdir Abdullah Huseyn. Bey‘u’z-zeheb ve’l-fidda ve tatbîkâtuhü’l-mu‘âsıra fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Amman: el-Câmiatu’l-Ürdüniyye, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Savaş, Abdurrahman. “İnternet, İnternette Sözleşme (Alış Veriş), Network Marketting ve Forex”. Güncel Dinî Meseleler III (Sempozyum), 361-395.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-. Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mârife, 1993.
• Süleymaniye Vakfı, Abdulaziz. “Kredi Kartı ile Taksitli Altın Satın Almak Caiz mi?” 09 Temmuz 2011. Erişim 25 Eylül 2021. http://www.fetva.net/yazili-fetvalar/kredi-karti-ile-taksitli-altin-satin-almak-caiz-mi.html
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs eş-. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Marife, 1990.
• Takî el-Osmânî, Muhammed. Fıkhü’l-büyû‘ ‘ale’l-mezâhibi’l-erba‘a me‘a tatbîkâtihi’l-mu‘âsıra mukârinen bi’l-kavânini’l-vaz‘iyye. Karaçi: Mektebe Maârifu’l-Kur’an, 1. Basım, 2014.
• Topal, Şevket - Arık, Önder. “Elektronik Transfer Sistemleri Aracılığıyla Yapılan Altın Alım Satım İşlemleri”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 (2021), 15-36.
• Turan, M. Hadi. “İslam Hukukuna Göre Sarf Akdinde Banka Kartlarının Kullanımı”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 9/2 (2017), 823-838.
• Zerkâ, Mustafa. “Bitâkâtu’l-i’timân”. Mecelle mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî ed-düvelî. 7/1/670-673. Cidde: Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî MMFİ, 1996.
• Karârât mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî. Mekke: Rabıtatü’l-Alemi’l-İslami, 3. Basım, 2010.
• Karârâtü’l-Hey’eti’ş-Şer’iyye bi-Masrifi’r-Râcihî. Riyad: Dâru Künûzi İşbiliyâ (Künûzu İşbiliyâ), 2010. http://ktp2.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=246939&tarama=kararat