A Study on the Effects of the Image of God on Conversion

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 1, 240 - 279, 30.06.2024

Huriye Arsoy , Nurten Kımter

https://doi.org/10.14395/hid.1437296

Öz

As is known, religion is one of the foremost elements that guide human life. The influences of the religion people believe in can be observed in their emotions, thoughts, preferences, and attitudes. In the primary social environment of the family, a child can adopt his/her parents’ religious beliefs and practices over time by observing and imitating them. However, not all individuals remain faithful to the religious beliefs acquired from their families during childhood until the end of their lives, and some people may abandon their religious beliefs at some point in their lives and enter a phase of exploration. At the end of this period of exploration, it has been observed that some individuals abandon their former beliefs and convert to other religions and belief systems. In this context, some factors might influence an individual’s relationship and communication with the God of the religion s/he believes in, and the concept of God may also have an impact on many issues, especially conversion. In this study, we have examined the influence of the concept of God on the conversion among 19 Christian participants aged 18 and over, who voluntarily participated in this study and chose to become Christian at some point in their lives despite being born into a Muslim family. In the literature, alongside studies on the concept of God and its relationship with different variables, there are also studies on religious conversion and the psychosocial factors influencing it. However, the fact that there is no study examining the influence of the concept of God on the conversion of religion from Islam to Christianity reveals the importance of this study with respect to contributing to the relevant literature. In this sense, the findings obtained from the study are not only important for the discipline of the psychology of religion also influential regarding guiding future studies in religious education. Designed with a qualitative research pattern and conducted with semi-structured interview technique and participant observation methods, the research directed a number of open-ended questions to the participants to identify their concepts of God in their former and current religions. After receiving expert opinions and ethical approval regarding the interview questions partially derived from the relevant literature, pastors from different cities in Turkey were contacted via the website “kutsalkitap.org”, and individuals who converted from Islam to Christianity were invited to the research via e-mails. Following the positive response to the invitation email, meetings were scheduled with pastors who volunteered to participate in the research. Additionally, pastors were asked to inform other individuals who are members of their churches and have converted religions about the research, thus reaching individuals who have changed religions besides pastors. Interviews were conducted online between January-October 2022 due to both pandemic conditions and the participants residing in different cities. During this process, with the permission of church leaders, occasional attendance at Sunday services was also ensured to observe the emotions and thoughts of individuals during worship. With the participants' consent, recorded data was transcribed after the interviews were completed, subjected to content analysis, and common themes and codes were identified. As a result of the research, it was observed that a significant portion of the participants perceived God before changing religions as punishing, fearful, inaccessible, unloving but deserving of respect, causing shame, unforgiving, and even if forgiving, punishing with hell beforehand. In contrast, their perceptions of God after changing religions were joyful, enthusiastic, peaceful, happy, secure, and exciting; loving; instilling hope and confidence; allowing for a positive relationship and communication; transforming and forgiving, etc. These responses indicated that participants had a significantly "negative" perception of God before changing religions and a significantly "positive" perception after. Based on the findings obtained at the end of the research, some recommendations have been made.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Religious Conversion, Perception of God, Islam, Christianity

Din Değiştirmede Tanrı Tasavvurunun Etkisi Üzerine Bir İnceleme

Öz

Bilindiği üzere din, insan hayatına yön veren unsurların başında gelir. İnsanın duygu ve düşünce biçiminde, tercih ve tutumlarında inandığı dinin tesirleri görülebilmektedir. İlk sosyal çevresi olan ailede çocuk, ebeveynlerinin dini inanç ve eylemlerini gözlemleyerek ve taklit ederek zamanla bunları benimseyebilir. Bununla birlikte bütün insanlar çocukluğunda ailesinden edindiği dini inançlara hayatının sonuna kadar sadakat göstermeyip bazı kimseler hayatlarının bir evresinde bağlı oldukları dini inançlarını terk ederek bir arayış süreci içerisine girebilmektedir.Bu arayış sürecinin sonunda eski inançlarını terk ederek başka dinlere ve inanç sistemlerine geçiş yapan insanların olduğu görülmektedir. Bu bağlamda insanın inandığı dinin Tanrı’sı ile olan ilişkisi ve iletişiminde, zihnindeki Tanrı tasavvurunun oluşumunda bazı faktörlerin etkisi olabildiği gibi Tanrı tasavvuru da başta din değiştirme olmak üzere pek çok husus üzerinde etkili olabilmektedir. Bu çalışmada Müslüman bir ailede doğmasına rağmen hayatının bir evresinde din değiştirerek Hristiyan olmayı tercih eden, gönüllülük esasına göre araştırmaya katılan, 18 yaş ve üzeri 19 Hristiyan katılımcının din değiştirmesinde Tanrı tasavvurlarının etkisi incelenmiştir. İlgili literatüre bakıldığında din değiştirme ve din değiştirmede etkili olan psiko-sosyal faktörlere ilişkin bazı çalışmaların yanında Tanrı tasavvuru ve Tanrı tasavvurunun farklı değişkenlerle ilişkisini konu edinen araştırmaların da olduğu görülmektedir. Ancak din değiştirmede, Müslümanlıktan Hristiyanlığa geçişte doğrudan Tanrı tasavvurunun etkisini inceleyen herhangi bir araştırmaya rastlanmamış olması, araştırmanın ilgili literatüre katkı sunması açısından önemini ortaya koymaktadır. Bu anlamda araştırmadan elde edilen bulgular, din psikolojisi bilim dalı açısından önemli olduğu gibi din eğitimi alanındaki çalışmalara da yön verici nitelikte olabilir. Nitel araştırma deseninde tasarlanan ve yarı yapılandırılmış mülakat tekniği ve katılımcı gözlem yöntemleriyle gerçekleştirilen araştırmada, katılımcılara eski dinlerindeki ve yeni dinlerindeki Tanrı tasavvurlarını tespit etmek için bir takım açık uçlu sorular yöneltilmiştir. İlgili literatürden kısmen yararlanılarak hazırlanan mülakat sorularına ilişkin, uzman görüşü ve etik onay alındıktan sonra Türkiye’nin farklı şehirlerinde bulunan pastörlere “kutsalkitap.org” sitesi üzerinden ulaşılmış ve din değiştirerek İslamiyet’ten Hristiyanlığa geçiş yapan kişiler, mail yoluyla araştırmaya davet edilmiştir. Akabinde davet mailine olumlu cevap vermek suretiyle araştırmada gönüllü olarak katılımcı olmak isteyen pastörlerle iletişime geçilerek görüşme için gün ve tarih belirlenmiştir. Ayrıca pastörlerden, kiliselerine üye olan ve din değiştirmiş olan diğer bireyleri de araştırmadan haberdar etmeleri istenmiş ve böylece pastörler dışında din değiştiren bireylere de ulaşım sağlanmıştır. Mülâkatlar Ocak-Ekim 2022 tarihleri arasında hem pandemi koşullarından hem de katılımcıların farklı şehirlerde ikamet etmelerinden dolayı online olarak gerçekleştirilmiştir. Bu süreçte kilise önderlerinin izniyle zaman zaman pazar âyinlerine de katılım sağlanarak bireylerin ibadet esnasındaki duygu ve düşünceleri gözlemlenmeye çalışılmıştır. Katılımcıların izni dahilinde kayıt altına alınan veriler, mülâkatların tamamlanmasının ardından yazıya geçirilerek içerik analizine tâbi tutulup ortak temalar ve kodlar belirlenmiştir. Araştırmanın sonucunda katılımcıların büyük bir kısmının din değiştirmeden önceki süreçte Allah’ı cezalandıran, korku veren, kendisiyle ilişki ve iletişim kurulamayan, sevgisi hissedilemeyen ama saygı duyulması gereken, kendisinden utanılan, bağışlamayan, bağışlayacak olsa bile öncesinde cehennemle cezalandıran olarak tasavvur ettikleri görülmüştür. Buna karşın din değiştirdikten sonraki Tanrı tasavvurlarının ise sevinç, coşku, huzur, mutluluk, esenlik ve heyecan veren; seven; umut ve güven hissettiren; kendisiyle olumlu bir ilişki ve iletişim kurulabilen; insanı değiştiren, dönüştüren; affeden vb. şeklinde olduğu görülmüştür. Bu cevaplar katılımcıların zihinlerinde din değiştirmeden önce oldukça “olumsuz”, din değiştirdikten sonra ise oldukça “olumlu” bir Tanrı tasavvurunun yer aldığını göstermiştir. Araştırmanın sonunda elde edilen bulgulardan hareketle bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Din Değiştirme, Tanrı Tasavvuru, İslam, Hristiyanlık

Kaynakça

• Alçelik, Zeynep. Yaşlılık Döneminde Tanrı Tasavvuru ve Benlik Saygısı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Atik, Aslıhan. “Dini Gelişim Kuramlarına Din Eğitimi Bağlamında Genel Bir Bakış”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 4/3 (2015), 728-743. https://doi.org/10.15869/itobiad.94744
• Atik, M. Kemal. “Kur’an’a Göre Tanrı Tasavvuru”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/7 (2006), 1-27.
• Balaban Salı, Jale. “Verilerin Toplanması”. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. ed. Ali Şimşek. 134-161. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2012.
• Benson, Peter-Spilka, Bernard. “God Image as a Function of Self-Esteem and Locus of Control”. Journal for the Scientific Study of Religion 12/3 (1973), 297-310.
• Canbolat, Süreyya. Bir Kelam Problemi Olarak Dinden Dönmenin Sebepleri, Bu Sebeplerin Tarihte ve Günümüzde İslam’dan Dönmeyle İlişkisi, Türkiye’de Hıristiyan Olanlar Örneği. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
• Çayır, Celal. Türkiye’de Din Değiştirip Hıristiyanlığa Geçişin Psiko-Sosyal Etkenleri. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Çetin, Özer. “Erich Fromm’da Tanrı Tasavvuru”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 18/3 (2018), 75-98.
• Çınar, Bayram. “Eş’arî Ekolünde Allah Tasavvuru”. Erciyes Akademi 35/1 (2021), 79-110.
• Dalfidan, Büşra. Tanrı Tasavvuru ve Mutluluk İlişkisi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Eldemir, Funda. “Kanser Hastalarında Tanrı Algısının Psikolojik Sağlığa ve Baş Etme Tarzına Etkisine İlişkin Bir Araştırma”. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi 11/2 (2022), 198-212. https://doi.org/10.46971/ausbid.1198698
• Eppig, Eileen C. God-Image and Self-Image in Conversion Testimonies of Ex-Slave Women. Washington, D. C.: The Catholic University of America, Doktora Tezi, 2000.
• Erdal, Hamiyet Ece-Efilti, Erkan. “Özel Gereksinimli Çocuğa Sahip Annelerin Umutsuzluk Düzeyi Tanrı Algısı ve Çocuğunu Kabul-Ret Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/1 (2021), 199-223. https://doi.org/10.46971/ausbid.1198698
• Erdoğan, Emine. “Tanrı Algısı, Dini Yönelim Biçimleri ve Öznel Dindarlığın Psikolojik Dayanıklılıkla İlişkisi: Üniversite Örneklemi”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12/29 (2015), 223-246.
• Evkuran, Mehmet. “İslam Düşünce Geleneğinde Tanrı Tasavvuru -Tevhid, Tenzih ve Teşbih Kavramları Ekseninde Bir Analiz-”. İslami İlimler Dergisi 2/1 (2007), 45-62.
• Freud, Sigmund. Bir Yanılsamanın Geleceği. çev. Kamuran Şipal. İstanbul: Say Yayınları, 2. Baskı, 2019.
• Freud, Sigmund. Totem ve Tabu. çev. Kamuran Şipal. İstanbul: Say Yayınları, 8. Baskı, 2021.
• Galanter, By Marc vd. “The ‘Moonies’: A Psychological Study of Conversion and Membership in a Contemporary Religious Sect”. American Psychiatric Association 136/2 (1979), 165-170.
• Gönç Şavran, Temmuz. “Nicel ve Nitel Araştırmalarda Kullanılan Araştırma Teknikleri”. Sosyolojide Araştırma Yöntem ve Teknikleri. ed. Temmuz Gönç Şavran. 64-105. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Güler, Özlem. “Tanrı Algısı Ölçeği (TA): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48/1 (2007), 123-133. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000932
• Güler, Özlem. Tanrı’ya Yönelik Atıflar, Benlik Algısı ve Günahkarlık Duygusu. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Gülfil, Derya. “Ateistlerde Olumsuz Tanrı Algısının Psiko-sosyal Açıdan Değerlendirilmesi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 8/2 (2019), 1289-1312. https://doi.org/10.15869/itobiad.489478
• Hökelekli, Hayati-Çayır, Celal. “Gençlerin Din Değiştirip Hristiyan Olmasında Etkili Olan Psiko-Sosyal Etkenler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/1 (2006), 23-46.
• Inaba, Keishin. “Conversion to New Religious Movements: Reassessment of Lofland/Skonovd Conversion Motifs and Lofland/Stark Conversion Process”. Research Center for Human Sciences 11/2 (2004), 33-47.
• Jang, Song Joon vd. “Images of God, Religious Involvement, and Prison Misconduct among Inmates”. Policy, Practice and Research 3/4 (2018), 1-21. https://doi.org/10.1080/23774657.2017.1384707
• Karaca, Faruk-Hacıkeleşoğlu, Hızır. “Allah Tahayyülleri Ölçeği”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 2/54 (2020), 67-83. https://doi.org/10.29288/ilted.771686
• Karaca, İlkin. “Alkışlarla Değil Tekbirlerle”. Yeni Mesaj (09 Şubat 2004), https://www.yenimesaj.com.tr/alkislarla-degil-tekbirlerle-H1094097.htm
• Kaya, Mahmut. “Tasavvur”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/126-127. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Kayıklık, Hasan. “Bireysel Yaşamda Dinsel Değişim”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (2005), 5-23.
• Kayıklık, Hasan. “Dini İnkâr Bağlamında Turan Dursun”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (2006), 1-14.
• Kirkpatrick, Lee A. Attachment, Evolution and the Psychology of Religion. New York: The Guildford Press, 2005.
• Korkmaz Erdoğruca, Nuran. “Tanrı’ya Bağlanma ve Psikolojik İyi Olma”. Toplum Bilimleri Dergisi 6/12 (2012), 95-112.
• Kotoriç, Emrah. Bosna Hersek’te Din Değiştirme ve Dini Dönüşümde Psiko-Sosyal Etkenler (Tuzla Örneği). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Köse, Ali. Freud ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 7. Baskı, 2019.
• Köse, Ali. Neden İslam’ı Seçiyorlar. İstanbul: İz Yayıncılık, 4. Baskı, 2019.
• Krailsheimer, A. J. Conversion. London: SCM Press, 1980.
• Lindner, Jannik. “Religious Conversions Statistics: Market Report & Data”. Gitnux (20 Aralık 2023), https://gitnux.org/religious-conversions-statistics/#:~:text=converted%20to%20a%20religion. ,decades% 20than%20any%20other%20religion.
• McDonald, Angie vd. “Attachment to God and Parents: Testing the Correspondence vs. Compensation Hypotheses”. Journal of Psychology and Christianity 24/1 (2005), 21-28.
• Meadow, Mary Jo-Kahoe, Richard. Psychology of Religion: Religion in Individual Lives. New York: Harper & Row, 1984.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. Tanrıyı Tasavvur Etmek. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2011.
• Miller, Duane Alexander. “The Secret World of God: Aesthetics, Relationships, and the Conversion of ‘Frances’ from Shi’a Islam to Christianity”. Global Missiology 9/3 (2012), 1-14.
• Milliyet. “Yusuf ‘İslam’ Reformu” (16 Ocak 2004), 1.
• Ocak, Hasan. “Klasik İslam Düşüncesinde İki Farklı Tanrı Tasavvuru”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 6 (2018), 125-141.
• Oktay, Melike. Üniversite Gençliğinde Tanrı Tasavvurları İle Kişilik Özellikleri İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Oshun, Zainab Ajoke. Hıristiyanlıktan İslam’a İslam’dan Hristiyanlığa Geçişin Psiko-Sosyal Sebepleri Nijerya Örneği Üzerine Bir Araştırma. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Öcal, Mustafa. “Okulöncesi ve İlköğretim Çağı Çocuklarının Allah Tasavvurları Üzerine Bir Araştırma”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (2004), 59-80.
• Özbey, Ali Ulvi. Güney Koreli Misyonerlerin Türkiye’deki Faaliyetleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Orta Doğu ve İslam Ülkeleri Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Peker, Hasan. “Tanrı ve Din Tasavvuru Bağlamıyla Deizm ve Yayılımı Üzerine”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/8 (2018), 13-42.
• Rahimi, İlir. Kosova’da Din Değiştirmenin Psiko-Sosyolojik Etkenleri. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Rizzuto, Ana-Maria. Birth of the Living God: A Psychoanalytic Study. Chicago: University of Chicago Press, 1979.
• Sevinç, Kenan. İnançsızlık Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 1. Baskı, 2017.
• Seyhan, Beyazıt Yaşar. “Üniversite Öğrencilerinde Tanrı Tasavvuru ve Psikolojik İyi Olma Hali Arasındaki İlişkiler”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (2014), 65-97. https://doi.org/10.18505/cuifd.254637
• Şimşek, Eyüp. “Çocukluk Dönemi Dini Gelişim Özellikleri ve Din Eğitimi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/4 (2004), 207-220.
• Topaloğlu, Bekir. “Allah (I. Giriş)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2/471-498. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Topuz, İlhan. Dini Gelişim Seviyeleri İle Dini Başaçıkma Tutumları Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
• Yapıcı, Asım. “Müslümanlıktan Hıristiyanlığa Geçişin Sebepleri Üzerine Sosyo-Psikolojik Bir İnceleme”. İslami Araştırmalar Dergisi 20/2 (2007), 221-238.
• Yıldırım, Ali-Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 8. Baskı., 2011.
• Yıldız, Murat. Çocuklarda Tanrı Tasavvurunun Gelişimi. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, 1. Baskı, 2007.
• Zavalsız, Y. Sinan. “Din Değiştirmenin Psiko-Sosyal Kodları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2012), 185-200.