Sociocultural Structure in the Context of the “Stock of Knowledge” Labeling the Identity of Women in the Process of Identity Construction: The Example of Proverbs

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 111 - 117, 30.04.2021

Erdem Dirimeşe , Mustafa Koray Uru

Öz

Individuals’ gender identities and their roles ascribed to these identities are not the natural result of biological sex, but are culturally
constructed by the sociocultural structure. In order to explain the construction of social identities, in this study, using Schutz’s concept
of “Stock of Knowledge”, it has been tried to reveal how negative descriptions of female identity stigmatize women’s identity within the
concept of culture. The study is limited to the example of proverbs because it consists of culture, social ethics and values, customs and
traditions, language and belief elements and is comprehensive. For data analysis in the context of proverbs in the study; The Proverbs
and Idioms Dictionary, which is the work of Ömer Asım Aksoy published by the Turkish Language Association, and the Proverbs and

Idioms in the Dialects of the Region published by the Turkish Language Association were used. Among the 7898 proverbs found in the
related works, 66 proverbs containing stigmatizing descriptions of the identity of women were identified. 66 proverbs determined were
subjected to “Interpretative Phenomenological” analysis by using the computer-aided qualitative data analysis program. As a result of the
analysis, three different themes, namely “Woman’s Character Traits”, “Man’s View of Woman”, “Woman’s Relationships with Man”, about
female identity have emerged in the relevant proverbs. It was concluded that he was stigmatized as “Unreliable”, “Deceitful”, “Spiteful”,
“Ungrateful”, “Wasteful”, “Worthless” and “Incompetent”.

Bilgi Stoku Bağlamında Sosyokültürel Yapının Kadın Kimliğini, Kimlik İnşası Sürecinde Etiketlemesi: Atasözleri Örneği

Öz

Bireylerin, toplumsal cinsiyet kimlikleri ve bu kimliklere atfedilen rolleri biyolojik cinsiyetin doğal sonucu olmayıp, sosyokültürel yapı
tarafından kültürel olarak inşa edilmektedir. Toplumsal kimliklerin inşasını açıklayabilmek için bu çalışmada Schutz’un bilgi stoku kavramı
kullanılarak, kültür kavramı içerisinde kadın kimliğiyle ilgili olumsuz betimlemelerin kadın kimliğini nasıl damgaladığı ortaya konulmaya
çalışılmıştır. Kültür, toplumsal ahlak ve değerler, örf adet ve gelenekler, dil ve inanç öğelerinden meydana geldiğinden ve geniş kapsamlı
olduğu için çalışma atasözleri örneğiyle sınırlandırılmıştır. Çalışmada atasözleri bağlamında veri analizi için; Türk Dil Kurumunun
yayınladığı Ömer Asım Aksoy’un çalışması olan Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü ve yine Türk Dil Kurumun yayınladığı Bölge Ağızlarında
Atasözleri ve Deyimler isimli eserlerden yararlanılmıştır. İlgili eserlerde bulunan 7898 atasözü içerisinde kadın kimliğiyle ilgili damgalayıcı
betimlemeler içeren 66 atasözü tespit edilmiştir. Tespit edilen 66 atasözü bilgisayar destekli nitel veri analiz programından yararlanılarak
“Yorumlayıcı Fenomenolojik” analize tabi tutulmuştur. Analiz sonucunda ilgili atasözlerinde kadın kimliğiyle ilgili “Kadının Karakter
Özellikleri”, “Erkeğin Kadına Bakışı”, “Kadının Erkekle Olan İlişkileri”, olarak isimlendirilen 3 farklı tema ortaya çıkmış bu temalar altında
kadının “Dert Sebebi”, “Geçimsiz”, “Ahlaksız”, “Güvenilmez”, “Hilekâr”, “Kindar”, “Nankör”, “Savurgan”, “Değersiz” ve “Beceriksiz” olarak
damgalandığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

atasözü, damga, kadın, toplumsal cinsiyet

Kaynakça

• Akbalık, Esra (2013); "Türk Atasözlerinde Cinsiyet Algısı", Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 36, s. -.
• Aksoy, Ömer Asım (1976); "Atasözleri Ve Deyimler Sözlüğü", (Cilt 3), Türk Dil kurumu.
• Apay, Serap Ejder ve Betül Uzun Özer (2020); "Atasözleri ve Deyimlerde Toplumsal Cinsiyet İmgesi", Cilt 13, Sayı 72, s. 1120.
• Aşan, Nuh ve Tarkan Demi̇r (2015); "Kadına Şiddetin Arka Planı: Atasözleri̇ Ve Deyi̇mleri̇mi̇z", Backgrund of Violence Against Women: Our Proverbs and Idioms, Sayı 6, s. 179-196.
• Batur, Zekerya (2011); "Atasözü ve Deyimlerde Kadın ve Kadının Sosyo-Psikolojik Özellikleri", Electronic Turkish Studies, Cilt 6, Sayı 3.
• Bayyurt, Yasemin ve Fatma Nevra Seggie (Eds.). (2018). "Nitel Araştırma Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımları": Anı Yayıncılık.
• "Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler", (2019); (Ed.: M. S. Kaçalin, Baskı: 6), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Creswell, John W. (2016); "Nitel Araştırma Yöntemleri", (Çev.: S. B. Demir ve M. Bütün) (Baskı: 3), Siyasal Kitabevi.
• Çiftçi, Adil (2008); "Bilgi-Sosyolojik Din Sosyolojisinde Bir Kavram: Durum Tanımı".
• Durmuş, Oğuzhan (2018); "Türkçede Aykırı Atasözleri", Türkbilig, Sayı 36, s. 29-40.
• Genç, Hanife Nâlân (2018); "Atasözlerinde Toplumsal Cinsiyet Algısı Olarak Kadın", Folklor/Edebiyat, Cilt 24, Sayı 94, s. 13-34.
• Giddens, Anthony ve Philip W. Sutton (2017); "Sosyoloji", (Çev.: M. Şenol vd.) (Baskı: 7), Kırmızı Yayınları, İstanbul.
• Goffman, Erving (2014); "Damga Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar", (Çev.: Ş. Geniş, L. Ünsaldı ve S. N. Ağırnaslı) (Baskı: 1), Heretik Yayıncılık, Ankara.
• Günindi-Ersöz, Aysel (2010); "Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Kadına Yönelik Toplumsal Cinsiyet Rolleri", Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 6, s. 167-182.
• Gürel, Emet ve Merba Tat (2019); "Türkçede Beden Olgusu: Atasözleri ve Deyimler Üzerine Bir İçerik Analizi", Akdeniz Iletisim, Sayı 32.
• Okray, Zihniye (2015); "Türk Atasözleri Ve Deyimlerinde Kadın İmgesi", LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, s. 93-102.
• Osanmaz, Bahar (2015); "Kayarcık Köyü'nden Derlenen Atasözü ve Deyimler Üzerine Bir İnceleme", SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ, s. 20.
• Saldana, Johnny (2019); "Nitel Araştırmacılar İçin Kodlama El Kitabı", (Çev.: Kollektif), Pegem Akademi Yayıncılık.
• Schütz, Alfred (2018); "Fenomenoloji ve Toplumsal İlişkiler", (Çev.: A. Akan ve S. Kesikoğlu) (Baskı: 1), Heretik Yayıncılık, Ankara.
• Yiğitoğlu, Mustafa ve Zana Yalçınkaya (2016); "Türkçedeki Cinsiyetçi Atasözleri ve Deyimler Üzerine Bir İnceleme", Ankara: İDİL Sanat ve Dil Dergisi, Cilt 5, Sayı 26, s. 1659-1669.