Öz
All actions that are the results of mental processes are called mental verbs. Because mental verbs are associated with human mental activities. Although the first studies on mental verbs have been conducted in psychology, currently, mental verbs are investigated in the fields of linguistics and Turcology. These studies mostly aimed to determine the boundaries of mental verbs, identify various sub-types, and classification and exemplification of mental verbs.
Ahtıılar is the first written work in Yakut literature. It is a memoir, written by A. Y. Uvarovsky, and was based on the author's childhood memories. In addition to being the first literary piece in Yakut, it is also important in terms of the valuable information it provides about the Saha culture and folklore. In the current article, mental verbs in Ahtıılar were identified and classified as sensory verbs, cognitive verbs and expressive verbs based on the input, process and output stages.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Booth, J. ve Hall S. W., (1995), “Development of the Understandingof the Polysemous Meanings of the Mental-State Verb Know”, Cognitive Development, 10, s. 529-549.
- Böhtlink, O. N. (1851), Über Die Sprache Der Jakuten, St. Petersburg.
- Doğan, N. (2017), “Türkçe Fiillerin Anlam Bilimsel Sınıfları”, I. Uluslararası Dil ve Edebiyatta Modernleşme ve Gelenek Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Karabük, s. 223-252.
- Ersöz, M. (2015), Saha (Yakut) Yazılı Edebiyatının İlk Edebî Eseri “Ahtıılar”, Türkbilig, 2015/30: 37-48.
- Hirik, E., (2018), Türkiye Türkçesinde Mental Fiiller, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
- Pekarskiy, E. K. (1959), Slovar Yakutskogo Yazıka, SSSR Akademiya Nauk, St. Petersburg.
- Pekarskiy, E. K. (1945), Yakut Dili Sözlüğü, TDK, İstanbul.
- Sarı, B. ve Güder, N. (1998), Türkmencenin Grameri II Morfologiya: Şekil Bilgisi, Türk Dünyası Gençlerinin Mahtumkulu Yayın Birliği, Ankara.
- Seçkin, K. (2020), Eski Türkçe Metinlerinden Örneklerle Mental Fiil Teorisi, Palet Yayınları, Konya.
- Şahin, S. (2012), Türkmen Türkçesinde Mental Fiiller, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
- Şirin User, H. (2009), Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları (Söz Varlığı İncelemesi), Kömen, Konya.
- Vasilyev, Y. İ. (2003), Ahtıılar, Biçik, Cokuuskay.
- Yaylagül, Ö. (2005), “Türk Runik Harfli Metinlerde Mental Fiiller”, Modern Türklük Araştırmaları, 2/1, s. 17-51.
- Yıldız H. (2016), Eski Uygurcada Mental Fiiller, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
- Yıldız, H. (2017), “Türk Dilinde Fiillerin Semantik Sınıflandırılması Problemi”, Littera Turca, Journal of Turkısh Language and Literature, 3, s. 337-362.
Öz
Zihinsel süreçler sonucunda ortaya çıkan her türlü eylem, mental fiil olarak adlandırılmaktadır. Çünkü mental fiiller, insanın zihinsel faaliyetleri ile ilgilidir. Mental fiiller ile ilgili ilk çalışmalar psikoloji alanında kendini gösterse de günümüzde dilbilim ve Türkoloji alanlarının önemli bir inceleme konusu haline gelmiştir. Söz konusu çalışmalar mental fiil kavramının sınırlarını belirleme, çeşitli alt türlerini tespit etme, sınıflandırma ve örneklendirme üzerine çeşitli araştırma ve incelemeleri içermektedir.
Ahtıılar Yakut yazılı edebiyatının ilk örneği olarak kabul edilmektedir. A. Y. Uvarovskay tarafından kaleme alınan hatıra türündeki eser, yazarın çocukluk yıllarından başlayarak aktardığı anılarına dayanmaktadır. Eser alanında yazılmış ilk dil ve edebiyat metni olmasının yanı sıra, Saha kültürü ve folkloru hakkında verdiği kıymetli bilgiler açısından da çok büyük bir önem taşımaktadır. Bu makalede Ahtıılar’da bulunan mental fiiller tespit edilerek girdi, işlem ve çıktı basamakları çatısı altında duyu fiilleri, bilişsel fiiller ve ifade fiilleri olarak sınıflandırılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Booth, J. ve Hall S. W., (1995), “Development of the Understandingof the Polysemous Meanings of the Mental-State Verb Know”, Cognitive Development, 10, s. 529-549.
- Böhtlink, O. N. (1851), Über Die Sprache Der Jakuten, St. Petersburg.
- Doğan, N. (2017), “Türkçe Fiillerin Anlam Bilimsel Sınıfları”, I. Uluslararası Dil ve Edebiyatta Modernleşme ve Gelenek Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Karabük, s. 223-252.
- Ersöz, M. (2015), Saha (Yakut) Yazılı Edebiyatının İlk Edebî Eseri “Ahtıılar”, Türkbilig, 2015/30: 37-48.
- Hirik, E., (2018), Türkiye Türkçesinde Mental Fiiller, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
- Pekarskiy, E. K. (1959), Slovar Yakutskogo Yazıka, SSSR Akademiya Nauk, St. Petersburg.
- Pekarskiy, E. K. (1945), Yakut Dili Sözlüğü, TDK, İstanbul.
- Sarı, B. ve Güder, N. (1998), Türkmencenin Grameri II Morfologiya: Şekil Bilgisi, Türk Dünyası Gençlerinin Mahtumkulu Yayın Birliği, Ankara.
- Seçkin, K. (2020), Eski Türkçe Metinlerinden Örneklerle Mental Fiil Teorisi, Palet Yayınları, Konya.
- Şahin, S. (2012), Türkmen Türkçesinde Mental Fiiller, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
- Şirin User, H. (2009), Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları (Söz Varlığı İncelemesi), Kömen, Konya.
- Vasilyev, Y. İ. (2003), Ahtıılar, Biçik, Cokuuskay.
- Yaylagül, Ö. (2005), “Türk Runik Harfli Metinlerde Mental Fiiller”, Modern Türklük Araştırmaları, 2/1, s. 17-51.
- Yıldız H. (2016), Eski Uygurcada Mental Fiiller, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
- Yıldız, H. (2017), “Türk Dilinde Fiillerin Semantik Sınıflandırılması Problemi”, Littera Turca, Journal of Turkısh Language and Literature, 3, s. 337-362.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | ARAŞTIRMA MAKALESİ |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Ekim 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 |
ULAKBİM-DERGİPARK Bünyesinde Faaliyet Gösteren HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi (Journal Of Academic Literature)
Türk Dili ve Edebiyatı Alanında Yayımlanan Uluslararası Hakemli Bir Dergidir.