DİVAN ŞİİRİNDE SEVGİLİNİN GÜZELLİK UNSURU OLARAK PÜSKÜRME BEN

Yıl 2020, , 113 - 129, 01.04.2020

Halil Sercan Koşik

https://doi.org/10.28981/hikmet.650006

Cited By: 1

Öz

Divan
şiirinde sevgili, daima güzelliğiyle ön plana çıkmış bir tiptir. Şairler
özellikle gazel formunda yazdıkları şiirlerin pek çoğunda onun dillere destan
olan bu eşsiz güzelliğinden bahsederler. Sevgilinin güzelliğiyle ilgili
hususlar anlatılırken de şairin/âşığın üzerinde en yoğunlaştığı nokta, sevgilinin
yüzüdür. Sevgilinin yüzündeki her bir unsurun onun güzelliğine farklı bir
katkısı vardır. Bu fiziki unsurlardan birisi olan ben üzerine divan şiirinde çok
sayıda imaj kurgulanmıştır. Püskürme ben ise yüz veya gerdanda bir arada
bulunan irili ufaklı benler için kullanılan bir tabir olup divan şiirinde çok
fazla karşımıza çıkmayan ve her güzelde bulunmayan bir niteliktir. Divan, mesnevi,
tezkire, antoloji gibi eski Türk edebiyatının önde gelen kaynak eserlerinde
yaptığımız araştırmalarda sevgilinin püskürme beni üzerine de şairlerin değişik
ve orijinal hayal ve benzetmelere yer verdikleri dikkati çekmiştir. İşte bu bildiride
sevgilinin fiziki özelliklerinden biri olup pek fazla bilinmeyen püskürme ben
üzerine şairlerin kurduğu imge ve metaforlar irdelenerek söz konusu güzellik
unsurunun divan şiirinde ne şekilde ele alındığı tespit edilmeye
çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, sevgili, güzellik, püskürme ben

Kaynakça

• Ahmed Badi, Divan, Edirne İl Halk Kütüphanesi Türkçe Yazmalar, 2302.
• Arslan, Mehmet. (2004), Antepli Ayni Divanı, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Ay, Suzan. (1999), Ahmet Sâdık Zîver Paşa Dîvânı, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
• Aydın, Abdullah. (2009), Hanyalı Nuri Osman ve Divanı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Ayvazoğlu, Beşir. (1996), Aşk Estetiği - İslam Sanatlarının Estetiği Üzerine Bir Deneme-, Ötüken Yay., İstanbul.
• Büyükkaya, Hande. (2008), Faik Ömer ve Divanı: Karşılaştırmalı Metin-İnceleme, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Çavuşoğlu, Mehmet. (1986), “Divan Şiiri”, Türk Dili - Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), C 52, S 415-416-417, s. 1-16.
• Çetinkaya, Ülkü. (2010), “Osmanlı Kültüründe Kadın Süs Malzemelerinin Divan Şiirine Yansımaları”, Türkiyat Araştırmaları, C 12, S 12, s. 89-126.
• Demirel, H. Gamze. (2005), 18. Yüzyıl Şairlerinden Beliğ Mehmed Emin Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin-Tahlil), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ.
• Erdoğan Taş, Mehtap. (2018), Güzellik Unsurlarıyla Divan Şiirinde Sevgili, Kitabevi Yay., İstanbul.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. (1951), Nedim Divanı, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• Güler, Mehmet. (2009), Halil Nuri Divanı Edisyon-Kritik-İnceleme. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
• http://www.lugatim.com/s/püskürme (e-sözlük).
• Karacan, Turgut. (1981), XVII. Yüzyıl Şairlerimizden Sâbit ve Edisyon Kritikli Divan Metni, Erzurum, 1981.
• Kılıç, Filiz (e-kitap), Şefkat, Tezkîre-i Şu’arâ-yı Şefkat-i Bağdâdî, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55753,sefkat-tezkiresi-pdf.pdf?0
• Kırbıyık, Mehmet. (1994), Ferrî Mehmed, Hayatı, Eserleri ve Dîvânının Tenkîdli Metni, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Koçu, Reşat Ekrem. (1967), Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Sümerbank Kültür Yay., Ankara.
• Onay, Ahmet Talât. (2016), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü -Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı-, (haz. Cemal Kurnaz), Berikan Yayınevi, Ankara.
• Özcan, Azmi. (1992), “Bengal”, DİA, C 5, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Önal, Sevda. (2010), Hâtif, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Öztürk, Furkan (e-kitap), Tezkire-i Silahdarzade, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58902,tezkire-i-silahdar-zadepdf.pdf?0
• Pala, İskender. (2005), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yay., İstanbul.
• Şen, Fatma Meliha. (1995), Beylikçi İzzet Bey Divanı (İnceleme, Metin), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Şener, Hasan. (2014), Kilisli Zihni Divanı, Grafiker Yay., Ankara.
• Tarlan, Ali Nihat. (1945), Hayâlî Bey Divanı, İstanbul Üniversitesi Yay., İstanbul.
• Tarlan, Ali Nihat. (1992), Necatî Beğ Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• Tarlan, Ali Nihat. (2005), Ahmet Paşa Divanı, MEB Yay., İstanbul.
• Ulucan, Mehmet (2005), Muvakkit-zâde Mehmed Pertev-Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Divanı’nın Tenkitli Metni ve Tahlili, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ.
• Uludağ, Süleyman. (2005), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yay., İstanbul.
• Uz, Özkan (2009), Sabri Divanı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van.
• Yenikale, Ahmet (e-kitap), Sünbülzade Vehbî Divanı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56212,sunbulzade-vehbi-divanipdf.pdf?0
• Yılmaz, Kadri Hüsnü. (2011), Hâmî Ahmed (Diyarbekrî) Divanı İnceleme-Metin, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Yılmaz, Salih. (2010), Câzib Divanı İnceleme, Metin, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.