SÜLEYMÂN FÂİK EFENDİ’NİN MÜSTAKÎMZÂDE SÜLEYMÂN SADEDDÎN EFENDİ HAKKINDAKİ DEĞERLENDİRMELERİ ÜZERİNE

Yıl 2017, Sayı: 6, 28 - 48, 16.04.2017

Emrah Bilgin

Öz

Osmanlı dönemi içerisinde çok sayıda eser
te’lif eden büyük âlimler yetişmiştir. Bu dönemin önemli isimlerinden biri de
150’den fazla eseri olan Müstakîmzâde Süleyman Sadeddin Efendi’dir. 18. asırda
dünyaya gelen ve yüzyılın sonlarına doğru vefat eden müellif; biyografik, edebî, dinî, tasavvufî ve hikemî eserler kaleme almıştır.
Müstakîmzâde hakkında en kapsamlı incelemeyi, İbnülemin Mahmud Kemal İnal yapmıştır. İnal, Müstakîmzâde’nin Tuhfe-yi Hattâtîn adlı eserini yayımlamış ve eserin giriş kısmında müellife dair ayrıntılı bilgi vermiştir. Müellif üzerine Süleyman
Fâik Efendi ise en önemli eseri olarak görülen mecmuasında olumsuz
değerlendirmeler yapmıştır. Diğer yandan İbnülemîn ise incelemesinde Süleyman
Fâik Efendi’nin Müstakîmzâde hakkında yaptığı değerlendirmelere karşı
çıkmıştır. Bu tartışmaya daha sonra Sadeddin Nüzhet Ergun da dahil olmuş ve Türk
Şairleri adlı eserinde İbnülemîn’in Süleyman Fâik Efendi hakkındaki
değerlendirmelerine tenkitte bulunmuştur. Bu çalışmanın esasını da Süleyman
Fâik Efendi’nin Müstakîmzâde hakkında değerlendirmeleri, Süleyman Fâik
Efendi’nin Müstakîmzâde üzerine söyledikleri hakkında İnal’ın değerlendirmeleri
ve Ergun’un her iki değerlendirme üzere olumlu ya da olumsuz eleştirileri
oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Biyografi, İbnülemîn Mahmud Kemal İnal, Müstakîmzâde Süleyman Sadeddin Efendi, Tuhfe-yi Hattâtîn

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa, Târîh-i Cevdet, İstanbul, 1275, C. 4.
• Akbayar, Nuri, (hzl.), Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî, Tarih Vakfı Yurt Yay. İstanbul, 1996.
• Babinger, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, (1927), (Çev. Coşkun Üçok), Kültür Bak. Yay., Ankara, 1992.
• Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-Ârifîn Esmâü’l-Musannifîn, İstanbul, 1955.
• Barbara Kellner-Heinkele, Devḥatü l-Meşāyiħ: Einleitung und Edition (2 cilt), Stuttgart, 2005.
• Bayraktar, Nail, Hediyyetü’l-Ârifîn, Esmâʾü’l-Müellifîn ve Âsârü’l-Musannifîn Şöhretler İndeksi, MEB Yay., İstanbul, 1990.
• Bilgin, Emrah, Devhatü'l-Meşâyıh ve Zeyilleri (İnceleme - Tenkitli Metin - Dizin), (Basılmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2016.
• Bursalı Mehmet Tâhir, Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1333.
• Cunbur, Müjgân, (hzl.), İbnülemin Mahmûd Kemâl İnal, Son Asır Türk Şairleri, AKMB Yay., Ankara, 1999, C. I.
• Demirci, Mustafa, Müstakîmzâde Süleyman Sa’deddîn’in Hayâtı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri, (Basılmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2006.
• Diclehan, Şakir, (hzl.), Müstakimzâde Süleyman Saadeddin Efendi, Hazret-i Ali Divanı, Derin Yayınları, İstanbul, 2012.
• Ergun, Saʻdeddin Nüzhet, Türk Şairleri, İstanbul, 1936.
• Fikri Zeki el-Cezzâr, Medâhilü’l-Mü’ellifîn ve’l-A’lâmü’l-‘Arab, Riyâd, 1994, C. 3.
• İbnülemîn Mahmud Kemal İnal, Tuhfe-yi Hattâtîn, Türk Târih Encümeni Külliyâtı, İstanbul Devlet Matbaası, 1928.
• İbnülemîn Mahmud Kemal İnal, (hzl. Müjgân Cunbur,), Son Asır Türk Şairleri, AKMB Yay., Ankara, 1999, C. I.
• İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, Ankara, 1998, C. 4.
• Kanar, Mehmet, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Say Yay., İstanbul, 2009.
• -----, Büyük Farsça Sözlük, Say Yay., İstanbul, 2012.
• Kehhâle Ömer Rızâ, Mu’cemü’l-Mü’ellifîn, Dımeşk, 1957; C. 4.
• Kiliç, Filiz, Tezkire-i Şu’arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî, [Elektronik Sürüm], Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2012.
• Koç, Mustafa, (hzl.), Müstakimzâde, Tuhfe-i Hattâtîn, Klasik Kitaplar, İstanbul, 2014.
• Levend, Agâh Sırrı, Türk Edebiyatı Tarihi, TTK Yay., Ankara, 2008.
• Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî Yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye, Matbaa-yı Âmire, İstanbul, 1308, C. 3.
• Muallim Nâcî, Esâmî, İstanbul, 1308.
• -----, Lügat-i Nâcî, TDK Yay., Ankara, 2009.
• Muhammed İssa İman, Müstakimzâde Süleyman Sa’deddin Efendi, Mecelletü’n-nisâb: Kişi, Eser ve Yer Adlarının Açıklamalı Dizini, (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1996.
• Müstakîmzâde Süleymân Sadeddîn Efendi, Hülâsatü’l-Hediyye, Millet Ktp., 34 Ae Şer’iyye 1082.
• Ocak, Serpil, Müstakimzâde Süleyman Sadeddin’in Nakşbendiyye Tarikatinin Usûl Ve Adâbına Dair Görüşleri, (Yüksek Lisans Tezi), Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum, 2014.
• Özburun, Saliha Şener Hazret-i Ali Divan, Kaktüs Yay., İstanbul, 2010.
• Özburun, Saliha Şener (hzl.), Müstakimzâde Süleyman Saadeddin Efendi, Hazret-i Ali Divan, Kaktüs Yayınları, İstanbul, 2010.
• Redhouse, Sir James; Turkish And English Lexicon, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
• Resâ’il-i Müstakîmzâde, Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmaları, Eski Hazine 1719.
• Resâ’il-i Müstakîmzâde, Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmaları, Eski Hazine 1735.
• Resâ’il-i Müstakîmzâde, Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmaları, Y. 2400.
• Resâ’il-i Müstakîmzâde, Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmaları, Y. 2404.
• Resâ’il-i Müstakîmzâde, İstanbul Üni. Nadir Eserler Ktp., TY. 4727.
• Resâ’il-i Müstakîmzâde, Süleymaniye Ktp., Es’ad Efendi, 3756.
• Resâ’il-i Müstakîmzâde, Süleymaniye Ktp., Pertev Paşa, 625.
• Sağman, Şengül, Müstakimzade'nin “Mecmua-i İlahiyyat” Adlı Güfte Mecmuası (2 cilt), (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2001.
• Süleymân Fâik Efendi, Mecmû‘a-yı Süleymân Fâ’ik, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, TY 9577.
• Süsler, Ebru, Hat Sanatı Açısından Tuhfe-i Hattâtîn, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul, 2004.
• Şemseddin Sâmî, Kâmûsu’l-A’lâm, İstanbul 1311, C. 4.
• Utku, Mustafa, Ahidnâme, Uludağ Yayınları, Bursa, 2013.
• Tek, Abdürrezzak, Müstakimzade Süleyman Sadeddin`in Risale-i Melamiye-i Bayramiye Adlı Eserinin Metni ve Tahlili, (Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 2000.
• Vural, Efkan, Müstakim-zade Süleyman Sa`deddin Hayatı, Eserleri ve Risale-i Melamiye-i Bayramiye'si, (Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
• Yılmaz, Ahmet, Müstakim-zade Süleyman Sadeddin Hayatı Eserleri ve Mecelletü'n-Nisab'ı, (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1991.
• Yılmaz, Yavuz, Müstakimzade'ye Göre Bazı Manzumelerin Şerhi, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001.