AHMET MİTHAT EFENDİ’S VIEWS ON NOVEL AND PRACTICES IN MÜŞAHEDAT, DÜRDANE HANIM AND NOVEL PREFACES

Yıl 2017, Sayı: 6, 177 - 200, 16.04.2017

Mahfuz Zariç

Öz

MÜŞAHEDAT, DÜRDANE HANIM VE ROMAN ÖNSÖZLERİNDE AHMET MİTHAT EFENDİ’NİN ROMAN ANLAYIŞI VE UYGULAMALARI

Öz

Altmışı
aşkın uzun hikâye ve roman kaleme almış olan Tanzimat devri yazarlarından Ahmet
Mithat Efendi, pek çok romanının; önsözünde, giriş kısımlarında ve içerisinde
roman sanatı hakkındaki görüşlerine yer vermiştir. Yazarın roman türü üzerine
kaleme aldığı Ahbâr-ı Âsâra Tamîm-i Enzâr
adlı bağımsız bir eseri de bulunmaktadır. Yazar, Batıdaki edebî akımları yakından
takip eder. Özgünlük, millîlik ve yerlilik kaygılarıyla hareket eder.
Taklitçilikten uzak durulması gerektiğini belirtir.  Romanlarında sevimli bir ilk hoca tavrıyla önerdiği
roman türünün nümûnelerini okurlarına ve diğer yazarlara göstermeye çalışır. Geleneği
savunur.

Bu
yazıda, Ahmet Mithat Efendi’nin kimi roman önsözleri ile Müşâhedat ve Dürdane Hanım
adlı romanlarında “roman türü, yazarın roman yazma süreci, roman yazma
teknikleri, romanda Realizm, Natüralizm ve Romantizm; romanda eğiticilik,
yerlilik; roman okuru ve roman ilişkileri” üzerine söyledikleri ve “Natüralist
olma çabaları, Romantik uygulamaları, okurlarıyla hasbihali, kendi eserlerinin
kritiğini yapması, eleştirilere meydan okuması, telif eser yazdığı vurgusu”
türünden uygulamaları ele alınmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat Efendi, roman, yazarlık, Müşâhedat, Dürdane Hanım

Kaynakça

• Ahmet Mithat Efendi. (2000), Cellât (yay. hzl. Nuri Sağlam), TDK Yayınları, Ankara.
• Ahmet Mithat Efendi. (2005), Dürdane Hanım, (yay. hzl. Kerim Çetinoğlu), Beyaz Balina Yayınları, İstanbul.
• Ahmet Mithat Efendi. (2000), Romanlar IX, 1. Cellât, 2. Esrâr-ı Cinâyât (yay. hzl. Nuri Sağlam, Ali Şükrü Çoruk), TDK Yayınları, Ankara.
• Ahmet Mithat Efendi. (2000), Romanlar V, 1. Çengi, 2. Kafkas, 3. Süleyman Muslî (yay. hzl. Erol Ülgen), M. Fatih Andı, TDK Yayınları, Ankara,
• Ahmet Mithat Efendi. (2000), Romanlar VII, 1. Henüz On Yedi Yaşında, 2. Acâyib-i Âlem, 3. Dürdane Hanım (yay. hzl. Nuri Sağlam), Kâzım Yetiş, M. Fatih Andı, TDK Yayınları, Ankara.
• Ahmet Mithat Efendi. (2000), Romanlar VIII, 1. Karnaval, 2. Vah (yay. hzl. Kâzım Yetiş), TDK Yayınları, Ankara.
• Ahmet Mithat Efendi. (2000), Romanlar XIII, Müşâhedat (yay. hzl. Necat Birinci), TDK Yayınları, Ankara.
• Ahmet Mithat Efendi. (2000), Romanlar XIV, 1. Cinli Han, 2. Taaffüf, 3. Gönüllü (yay. hzl. Necat Birinci, Ali Şükrü Çoruk, Erol Ülgen), TDK Yayınları, Ankara,
• Ahmet Mithat Efendi. (2003), Ahbâr-ı Âsâra Tamîm-i Enzâr (yay. hzl. Nüket Esen), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Ahmet Mithat Efendi. (2004), Müşâhedat (yay. hzl. Necmettin Turinay), M.E.B. Yayınları, İstanbul.
• Ahmet Mithat Efendi. (2000), Romanlar II, Hasan Mellah yahut Sır İçinde Esrâr (yay. hzl. Ali Şükrü Çoruk), TDK Yayınları, Ankara.
• Bakırcıoğlu, Ziya. (2004), Başlangıcından Günümüze Türk Romanı, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Berham, Barış. (2013), “Ahmet Mithat’ın Roman ve Hikâye Önsözleri”, İlim ve Fennin Reis-i Mütefekkiri Ahmet Midhat Efendi, (Ed. Fazlı Arslan), Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri.
• Çıkla, Selçuk. (2015), Ahmet Mithat Efendi’nin Roman Yazma Yöntemi, Tübar-XXXVII,
• Durgun, H. Harika, (2008), Ahmet Mithat Efendi’nin Edebiyat Teorisi, Tarihi ve Eleştirisine Dair Görüşleri Üzerine Bir İnceleme, , Ege Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Esen, Nüket. (2003), “Giriş”, Ahbâr-ı Âsâra Tamîm-i Enzâr (içinde), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Esen, Nüket. (2014), Hikâye Anlatan Adam: Ahmet Mithat, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Korkmaz, Ferhat, (2010), Ahmet Mithat Efendi’nin Romanları ve Romancılığı (1874-1884), Dicle Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, Diyarbakır.
• Korkmaz, Ferhat, (2012), “Ölümünün 100. Yılında Büyük Bir Romancıyı Anmak”, International Journal of Social Science, Volume 5, Issue 5. Elazığ.
• Kudret, Cevdet. (1977), Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman 1, Varlık Yayınları, İstanbul.
• Kuşçu, Nuray Küçükler. (2014), “Yeni Bir Yazınsal Türü Anlamlandırma: Namık Kemal ve Ahmet Midat Efendi’ye Göre Roman”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 7, S. 33.
• Moran, Berna. (2002), Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. (1997), 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul.
• Timur, Kemal. (2004), “Romanlarında Eserlerinin Reklamını Yapan Bir Yazar: Ahmet Midhat Efendi”, Türk Dili, S. 634,.
• Turinay, Necmettin. (2004), “Önsöz”, Müşâhedat (içinde), M.E.B. Yayınları, İstanbul.
• Yeşilyurt, Şamil, (2011), Ahmet Mithat Efendi'nin Romanlarında Yapı ve Tema, , Erciyes Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri.
• Yılmaz, Durali. (1987), Türk Romanının Doğuşu ve Ahmet Mithat Efendi, Mimar Sinan Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.