MENSUR BİR AŞK VE MACERA HİKÂYESİ: KISSA-İ SEYYİD CÜNEYD VE REŞÎDE-İ ARAB

Yıl 2018, Sayı: 8, 275 - 304, 30.04.2018

Özkan Ciğa

https://doi.org/10.28981/hikmet.413438

Cited By: 1

Öz

Öz

Kıssa-i Seyyid Cüneyd ve Reşîde-i Arab XVI.
yüzyılda Farsçadan Türkçeye tercüme edilmiştir. Bu eserin müellifinin kim
olduğu hakkında kesin bir bilgiye ulaşılamamıştır. İçinde manzumelerin de yer aldığı mensur olarak yazılmış bu eser, Seyyid
Cüneyd ile Reşîde-i Arab arasında başlayan aşkın uzun ve efsanevî maceraya kapı
aralamasından meydana gelmiştir. Hikâye,
ahlâkî değerleri ve halk inançlarını öğretme, tarih ve insan sevgisini anlatma
ve benimsetme açısından oldukça zengin bir
içeriğe sahiptir. Hikâyede cin, peri, şeytan, cadı gibi olağanüstü şahıslara yer verildiği gibi dînî ve
tarihî şahsiyetler de hikâyenin kurgu dünyasına dâhil edilir. Fantastik öğelerle süslenmiş bu hikâyenin, meddâh
anlatım tarzının yanı sıra günümüzde
kullanılan bazı anlatım teknikleriyle de işlendiği tespit edilmiştir. Dönemine göre sade bir dille yazılan bu eser, Eski
Anadolu Türkçesinin dil hususiyetlerini barındırmaktadır. Hikâye; deyim,
atasözü ve özlü sözlerin yanı sıra arkaik kelimeler bakımından da oldukça zengindir.

Bu çalışmada, Kıssa-i Seyyid Cüneyd ve Reşîde-i Arab’ın
Türk edebiyatındaki yeri ve önemine kısaca değinilip özeti verildikten sonra
eserin müellifi, mütercimleri, yazılış sebebi ve nüshaları hakkında bilgi
verilecektir.

Anahtar Kelimeler: Kıssa-i
Seyyid Cüneyd ve Reşîde-i Arab, Klâsik Türk Edebiyatı, Mensur Hikâye, Tercüme
Eser, XVI. yüzyıl.

Abstract

Kıssa-i Seyyid Cüneyd and Reşîde-i
Arabis has
been translated from Persian to Turkish
language in 16^th century. There is not definite information about
the writer of this work. This prosaic story in which poems also exist consists
of long and legendary adventure of the love between Seyyid Cüneyd and Reşide-i
Arab. The story has got a substantial content in terms of teaching ethical
values and folk believes, explicating and adopting the love of history and
human. The story involves extraordinary persons such as gin, fairy, devil witch
as well as religious and historical persons. It has been confirmed that the
story adorned with fantastic items which stretch the imagination came into
existence contemporary expression techniques as much as public storyteller
style. This story that has been written in quite simple language in proportion
to period involves the language features of Old Anatolian Turkish. The story
has quite substantial structure in terms of archaic words as well as idiom,
proverb and wise sayings.

In this study, it will be mentioned about position and importance of Kıssa-i Seyyid Cüneyd and Reşîde-i
Arab in Turkish literature and
the work will be epitomized shortly and then it will be informed about the
writer, translators, transcripts and the reason of being written of the story.

        Keywords: Kıssa-i Seyyid Cüneyd and Reşîde-i
Arab, Classical Turkish
Literature, Prosaic Story, Translated Work, 16^th century.

Anahtar Kelimeler

Kıssa-i Seyyid Cüneyd ve Reşîde-i Arab, Klâsik Türk Edebiyatı, Mensur Hikâye, Tercüme Eser, XVI. yüzyıl

Kaynakça

• Arslan, M. U. (2015). Türk Edebiyatı’nda Temîmü’d-Dârî Hikâyeleri (İnceleme-Metin). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi SBE.
• Balcı, R. (2015). Kâtip Çelebi Keşfü’z-Zunûn An Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünûn. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Canım, R. (2000). Latîfî Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Ciğa, Ö. (2016). “Vâhidî’nin Kıssa-i Seyyid Cüneyd ve Reşîde-i Arab ve Sergüzeşt-i Îşân Tercümesi Üzerine”. Dicle Üniversitesi SEB Dergisi (DÜSBED), ISSN: 1308-6219 Nisan Yıl: 8 Sayı: 16 s. 442-450, Türkiye.
• Ciğa, Ö. (2018). Kıssa-i Seyyid Cüneyd ve Reşîde-i Arab Tercümesi (İnceleme-Metin). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi SBE.
• Çaldak, S. (2010). Nergisî ve Nihâlistân’ı. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Çaldak, S. (2006). “Eski Türk Edebiyatında Nesir”. Eğitim Dergisi, s.74-90.
• Dilçin, C. (1991). Mes’ûd bin Ahmed Süheyl ü Nev-Bahâr (İnceleme-Metin-Sözlük). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Erul, B. (2011). “Tedlîs”. TDV İslam Ansiklopedisi, (XL, 262-264) İstanbul: TDV Yayınları.
• Hülâgü O. Mustafa Ekincikli, Hamdi Savaş (1998). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye. C 4/2 İstanbul: Sebil Yayınevi.
• İsen, M. (1994). Künhü’l- Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Sayı: 93, Tezkireler Dizisi- Sayı:2, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Karabey T., Bülent Şığva, Yusuf Babür (2015). Hâce-i Cihân ve Netice-i Cân (İnceleme-Tenkitli Metin). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karamustafa, A. T. (2004). “Menâkıb-ı Hoca-i Cihân”. TDV İslam Ansiklopedisi, (XXIX, 108-110). Ankara: TDV Yayınları.
• Karamustafa, A. T. (1993). Vâhidî’s Menâkıb-ı Hˇâce-i Cihân ve Netice-i Cân (Tenkidli metin, Tahlil, Tıpkıbasım). USA: Harvard Üniversitesi.
• Kavruk, H. (1998). Eski Türk Edebiyatında Mensur Hikâyeler. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Kayabaşı, B. (1997). Kâf-zâde Fâizî’nin Zübdetü’l-Eş’âr’ı. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Malatya: İnönü Üniversitesi SBE.
• Köse, S. (1997). “Hafs b. Gıyâs” TDV İslam Ansiklopedisi, (XV, 118). İstanbul: TDV Yayınları.
• Kurnaz C. ve Mustafa Tatçı (2001). Mehmet Nâil Tumân Tuhfe-i Nâilî Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Kutluk, İ. (2014). Kınalı-zâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şuarâ. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mazıoğlu, H. (2009). “Divan Edebiyatında Hikâye” Eski Türk Edebiyatı Makaleleri, s. 747-768, Ankara: TDK Yayınları.
• Selçuk, B. (2017). “Osmanlı Nesir Geleneğinde Çeviri Anlayışı: Ahlâku’s-Saltana Çevirileri Örneği”. Klâsik Edebiyatımızın Dili (Bildirileri) Nazım ve Nesir / Editör: Mustafa İsen, Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 482, Bilimsel Toplantılar: 61, Ankara, s. 339-362.
• Tatcı, M. ve Cemal Kurnaz (2009). Bursalı Mehmed Tâhir Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Tanyıldız, A. (2007). “Süreli Yayınlar Bağlamında Bazı Çeviri Yazı Sorunları”. Turkish Studies/ Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/3 Summer, s. 526-534.
• Tuğluk, İ. H. (2008). “XVII.Yüzyıla Ait Harekeli İki Metinde Bazı İmlâ Özellikleri”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/6 s. 612-630.
• Türk, A. (2009). Vâhidî’nin Kitâb-ı Hace-i Cihân ve Netîce-i Cân Adlı Eseri (İnceleme-Metin). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi SBE.
• Ünver, İ. (1993). “Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”. Türkoloji Dergisi, C XI, S 1, s.51-89.
• Yazar, S. (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBE.
• Yazıcı Ersoy, H. (2011). “Vahidi’nin Cinanü’l-Cenân Adlı Eserinde İmla ve Dil Özellikleri”. Gazi Türkiyat, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, C 9, s.165-186.
• Yılmaz, H. (2009). Vâhidî’nin Cinânü’l-Cenân’ı (İnceleme-Metin). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Manisa: Celal Bayar Üniversitesi SBE.
• Yücel, A. (2009). “Sika” TDV İslam Ansiklopedisi TDV Yayınları, İstanbul, C 37, s.175-176.