NÂBÎ’NİN BİLİNMEYEN BİR MUAKKİBİ: SÜLEYMAN VE NÂBÎ’YE NAZİRELERİ

Yıl 2020, Sayı: 13 [GÜZ 2020], 176 - 211, 31.10.2020

Hasan Kaplan

https://doi.org/10.28981/hikmet.762816

Öz

Nazire, en genel ve bilinen tanımıyla bir şairin, başka bir şairin şiirine çoğunlukla aynı vezin ve kafiyede -varsa redifte- yazdığı benzer şiirdir. Divanlardaki nazire şiirlerin oranına bakıldığında, klasik Türk edebiyatına nazire edebiyatı denilebilir. Edebiyatımızda belli şairlerin ve şiirlerin etrafında oluşmuş nazire halkalarından bahsetmek mümkündür. Bilhassa büyük şairler ve şiirleri her dönemde tanzir edilmiştir. Bu isimlerden biri de Nâbî’dir. Nâbî, etrafında geniş bir etkilenme ve nazire halkası oluşturmuş; mektep sahibi bir şairdir. Klasik Türk edebiyatında düşünce ve nasihat merkezli şiir anlayışının, başka bir deyişle hikemî şiirin en önemli temsilcisi olan Nâbî, birçok şaire model olmuştur. Bu isimlerden biri de biyografik kaynaklarda ismi geçmeyen ve şiirlerinde mahlas kullanmayan Süleyman’dır.
Divan’ından hareketle 17. yüzyıl şairlerinden biri olduğunu düşündüğümüz Süleyman; Nef‘î (ö. 1635), Vecdî (ö. 1661), Nâ‘ilî (ö. 1666), Mezâkî (ö. 1676), Abdî Paşa (ö. 1691) gibi isimlere nazire yazmıştır. Ancak o, en fazla Nâbî’nin şiirlerini tanzir etmiştir. Şairin 68 gazelinden 15’i Nâbî’ye naziredir. Süleyman’ın Divan’ı Mısır Millî Kütüphanesi Talat 159’da bulunmaktadır. Katalogda Koca Derviş Paşa (ö. 1603) adına kayıtlı olan bu nüshada şairin kaside nazım şekliyle yazdığı 6 şiir, 1 terci-bent, 68 gazel, 150 rubai ve 12 müfret yer almaktadır. Bu çalışmada hem Süleyman hakkında bilgi verilmiş hem de şairin Nâbî’ye olan nazireleri incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda Süleyman’ın Nâbî’nin âşıkane gazellerine nazire yazan Nâbî muakkibi bir şair olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Nâbî, Süleyman, Nazire, Hikemî Üslup, Klasik Türk Edebiyatı

AN UNKNOWN FOLLOWER OF NÂBÎ: SULEYMAN AND HIS PARALLEL POEMS (NAZİRE in Turkish) TO NÂBÎ

Öz

In its most general and known definition, parallel poem (Nazire in Turkish) is a similar poem written by another poet mostly in the same prosody (vezin in Turkish) and rhyme (kafiye in Turkish) - if any in repeated voice/word after the rhyme (redif in Turkish). Considering the proportion of parallel poems in the divans, classical Turkish literature can be called as parallel poem literature. It is possible to talk about parallel poem circles formed around certain poets and poems in Turkish literature. Especially great poets and their poems are held up as an example in every period. One of them is Nâbî. Nâbî is a school-owned poet who has a wide influence and parallel poem circle around him. Nâbî, the most important representative of intellections of thought and advice centred poetry -in other words erudite/wise poets- in classical Turkish literature, became a model for many poets. One of these names is Suleyman, not mentioned in biographical sources and not using pseudonym in his poems.
Based on his Divan, Suleyman, who we think that he is one of the 17th century poets, wrote parallel poems to the names such as Nef‘î (d. 1635), Vecdî (d. 1661), Nâ‘ilî (d. 1666), Mezâkî (d. 1676), Abdî Pasha (d. 1691). However, he mostly held up as an example the poems of Nâbî. 15 of the 68 odes of the poet were parallel poem to Nâbî. The Divan of Suleyman has been in the Egyptian National Library Talat 159. This copy -registered in the catalogue on behalf of “Koca Derviş Pasha” (d. 1603)- contains 6 poems, 1 tercîibent, 68 odes (gazel in Turkish), 150 rubaies (rubai in Turkish) and 12 couplets (müfret in Turkish) written by the poet in eulogium (kaside in Turkish) form. In this study, knowledge about Suleyman was given as well as parallel poems of the poet to Nâbî were examined. As a result of the study, it was seen that Suleyman, who wrote to parallel poem to amorous odes of Nâbî, was a follower poet of Nâbî.

Anahtar Kelimeler

Nâbî, Süleyman, parallel poem, erudite/wise style, classical Turkish literature

Kaynakça

• Aydemir, Yaşar. (2013), “Üç Dostun Birlikte Meşki: Nev’î, Bâkî ve Muradî’nin Nazireleşmeleri”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/1, s. 65-97.
• Bektaş, Ekrem. (2008), “Nâbî’nin ‘Bu’ Redifli Gazeline Urfalı Şairler Tarafından Yapılan Tahmis ve Yazılan Nazireler”, Gazi Türkiyat, S 3, s. 51-66.
• Bektaş, Ekrem. (2018), “Nâbî Muakkibi Diyarbakırlı Şâirler”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, C 10, S 2, s. 733-761.
• Bilkan, Ali Fuat. (2011), Nâbî Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Kaplan, Hasan. (2015), “Bâkî’yi Yenilemeye Çalışan Bir Şair Ümîdî ve Bâkî’ye Nazireleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C 8, S 38, s. 221-263.
• Mengi, Mine. (1991), Divan Şiirinde Hikemî Tarzın Büyük Temsilcisi Nâbî, AKM Yayınları, Ankara.