NİYAZÎ-İ MISRÎ’DEN BİR BEYTİN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Yıl 2020, Sayı: 13 [GÜZ 2020], 1 - 26, 31.10.2020

Sabahattin Küçük

https://doi.org/10.28981/hikmet.786569

Öz

Klasik Türk şiirine kaynaklık eden pek çok düşünce ve inanç sistemlerinin olduğu bilinmektedir. Bu kaynakların bir kısmı bazı sembol ve mazmunlarla beyitlerde yer almaktadır. Söz konusu kaynaklar, şairler için çok çeşitli ve zengin malzemelerin kullanımına imkân tanımaktadır. Birbirinden farklı kaynaklara ait kelimeler veya ıstılahlar bir araya gelerek kimi zaman bir hakikati ifade ederler. Bu itibarla, edebî bir metindeki kelimeler farklı anlam tabakaları oluşturarak metnin çeşitli şekillerde izah edilebilmesini sağlarlar. Örneğin, İslam’ın düşünce yönünü ön plana alan tasavvufun, Hak, varlık, yokluk; hakikat, mecaz gibi meselelerdeki söylemleri beyitlerdeki kelimelerin içine gizlenerek anlatılmıştır.

On yedinci yüzyıl mutasavvıf şairlerinden Niyazî-i Mısrî’nin “Ulûm u suret ü ma‘nâ hakikat / Şarâbun fî şarâbin fî şarâbin” beyti de kelimeler arasındaki anlam ilişkileri ve çağrışım unsurlarıyla çok çeşitli ve derin anlamlar içermektedir. Özellikle beyitteki “şarap" kelimesinin tekabül ettiği anlamlar ve meydana getirdiği çağrışımlar klasik Türk şiirinde şarap unsurunun ifade ettiği anlam zenginliğini göstermektedir. Bu çalışma Niyazî-i Mısrî’nin sözü edilen beyti ile onun etrafında oluşan düşünce, duygu ve hayalleri saptamaya, özellikle Klasik Dönem Türk şiirinde de sıkça kullanılan “şarap” temsilî istiaresini yorumlamaya yöneliktir.

Anahtar Kelimeler

Şarap, Tevhit, Hakikat Bilgisi

Kaynakça

• Abdulkerim-i Cîlî. (1972), İnsan-ı Kâmil, (Çev.) Abdurrahman Ayyıldız, İstanbul.
• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. (1351), Keşfu’l-hafâ ve muzîlu’l-ilbâs amme’ştehera mine’l-ehâdîsi alâ elsineti’n-nâs, C. 1, Beyrut.
• Adonis. (2004), Arap Poetikası (Çev.) Emrullah İşler, İstanbul.
• Bachelard, Gaston. (1995), Ateşin Psikanalizi, (Çev.) Aytaç Yiğit, İstanbul.
• Bonnefoy, Yves. (2000), Mitolojiler Sözlüğü, (Haz.) Levent Yılmaz, C. 1-2, Ankara.
• Capra, Fritjof. (1996), Yeni Bir Düşünce, (Çev.) Mustafa Armağan, 2. Baskı, İstanbul.
• Cebecioğlu, Ethem. (2004), Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, 2. Baskı, İstanbul.
• Eliade, Mircea. (1994), Ebedi Dönüş Mitosu (Çev.) Ramazan Ertürk, Ankara.
• ________________ (2003), Demirciler ve Simyacılar, (Çev.) Mehmet Emin Özcan, İstanbul.
• ________________(2002), Babil Simyası ve Kozmolojisi, (Çev.) Mehmet Emin Özcan, İstanbul.
• Evola, Julius, Guénon, René. (2000), Savaş Metafiziği ve Sembolik Silahlar, (Çev.) Atilla Ataman, Mustafa Tahralı, İsmail Taşpınar, İstanbul.
• Guénon, René. (2001), Yatay ve Dikey Boyutları Sembolizmi, (Çev.) Fevzi Topaçoğlu, İstanbul.
• ________________(2004a), Âlemin Hükümdarı, (Çev.) İsmail Taşpınar, 1. Baskı, İstanbul.
• ________________(2004b), Niceliğin Egemenliği ve Çağın Alâmetleri, (Çev.) Mahmut Kanık, İstanbul.
• ________________(2006), Büyük Üçlü, (Çev.) Veysel Sezigen, İstanbul.
• ________________(2014), Âlemin Hükümdarı, (Çev.) İsmail Taşpınar, 2. Baskı, İstanbul.
• Hope, Marry. (1997), Zamanın Enerjisi, (Çev.) Mehmet İsmail, İstanbul.
• Izutsu, Toshihiko. (1975), Kur’an’da Allah ve İnsan, (Çev.) Süleyman Ateş, Ankara.
• __________________(2001), İslâm Mistik Düşüncesi Üzerine Makaleler, (Çev.) Ramazan Ertürk, İstanbul.
• İslâmoğlu, Mustafa. (2017), Kur’an’a Göre Esmâ-i Hüsnâ, 4. Baskı, C. 1, İstanbul.
• Jacobi, Jolande. (2002), C. G. Jung Psikolojisi, (Çev.) Mehmet Arap, İstanbul.
• Konuk, Ahmed Avni. (2004), Fususu'l-Hikem Tercüme ve Şerhi, (Haz.) Selçuk Eraydın, Mustafa Tahralı, C.1, İstanbul.
• Lings, Martin. (2003), Simge ve Kökenörnek, (Çev.) Süleymen Sahra, İstanbul.
• Livingston, Ray. (2008), Geleneksel Edebiyat Teorisi, (Çev.) Necat Özdemiroğlu, İstanbul.
• Muhammed İkbal. (1989), Cavitnâme, (Çev.) Annemarie Schimmel, Ankara.
• Muhammed Nûru’l-Arabî. (2017), Niyâzî-i Mısrî Divanı Şerhi (Haz.) M. Fazlı Güvenç, Hayreddin Zeytinoğlu, İstanbul.
• Novalis. (2002), Fragmanlar, (Çev.) Battal Arvasi, 2. Baskı, Ankara.
• Onay, Ahmet Talât. (2007), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, (Haz.) Cemal Kurnaz, Ankara.
• Peat, F. David. (1996), Eş-Zamanlılık (Çev.) İsmail Boz. İstanbul.
• Schuon, Fritjof. (1997), Varlık, Bilgi ve Din, (Çev.) Şahabeddin Yalçın, İstanbul.
• Suad El-Hakîm. (2005), İbnü’l-Arabî Sözlüğü (Çev.) Ekrem Demirli, İstanbul.
• Talbot, Michael. (1997), Mistik Düşünce ve Yeni Fizik, (Çev.) Sabahattin Kurtay. İstanbul.
• ________________ (2015), Holografik Evren, (Çev.) Güray Tekçe, İstanbul.
• Yılmaz, Hakkı. (2015), Tebyînü’l-Kur’an, C. 1-8, İstanbul.