İBRAHİM B. AHMED EL-AMÂSÎ-TERCEME-İ ŞAKÂ'İK-İ NU'MÂNİYYE

Yıl 2020, Sayı: 13 [GÜZ 2020], 359 - 384, 31.10.2020

Gökhan Alp

https://doi.org/10.28981/hikmet.797573

Cited By: 1

Öz

İçerikleri ile sadece Türk edebiyatı için değil, sosyoloji, tasavvuf tarihi; Osmanlı tarihi, hukuku ve eğitim sistemi hakkında da önemli bilgiler içeren eş-Şakâ’iku’n-Nu’mâniyye tercüme ve zeyilleri yanlızca bu alanın araştırmacıları tarafından değil İslam medeniyetini idrak etmeye yönelik yaklaşımlar için de temel teşkil etmiştir. Silsile halinde devam ederek yaklaşık altı asır süren bu eserler; ilmiye ve meşayih sınıfına mensup kadı, müderris, şeyh ve mutasavvıfların hâl tercümeleri ile ilmî muhiti, şuara sınıfına yönelik biyografik bilgilerle edebî muhiti kapsamıştır. Doktora düzeyinde yapılan çalışmalar ile yeni harflere aktarılmaya başlanan bu külliyat, daha ziyade eş-Şakâi’ku’n-Nu‘mâniyye’ye yazılan zeyilleri esas alan bir yaklaşımla yayımlanmıştır. Tercüme niteliğinin yanında mütercimin çeşitli tasarruflarıyla genişletilip edebî bir hüviyet kazanan Şakâ’ik tercümeleri ise şu ana kadar yayımlanmamıştır. Geleneğin önemli bir halkasını teşkil eden ve yayımlanmayan bu tercümelerden biri olan Terceme-i Şakâ’ik-i Nu‘mâniyye ilmî metotlar çerçevesinde tarafımızca hazırlanılmıştır. Mukaddime ve hatime bölümleri dışında aslına sadık kalınarak tercüme edilen bu eser, İbrahim b. Ahmed el-Amâsî (ö. 998/1590 sonrası) tarafından 998 Cemâziyelâhir sonlarında (1590 Mayıs) tamamlanmıştır. Osmanlı Devleti’ne mensup 520 ulema ve meşayihin tercüme-i hâlininin verildiği bu eserde, isimlerin 367’si ulema 153’ü ise meşayih olarak tahrir kılınmıştır. Eserde mütercimin kendisi hakkında verdiği malumatlardan yararlanılarak bu isme yönelik yeni bilgiler aktarılmıştır. Tercümede kullanılan yöntem, tabakaların tertip ve tanzimi, biyografi yazım metodu ayrıca eserin muhteva husususiyetleri çalışmanın kapsamını oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eş-Şakâi’ku’n-Nu‘mâniyye, , İbrahim b. Ahmed el-Amâsî, Terceme-i Şakâ’ik-i Nu‘mâniyye

Kaynakça

• Donuk, Suat, (haz.), Hadâ’iku’l-Hakā’ik Fî Tekmileti’ş-Şakā’ik, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul, 2017.
• Durmuş, İsmail “Tabakāt (Arap Edebiyatı)”, DİA, XXXIX. Cilt, 2010, s. 288-289-290.
• Durmuş, İsmail, “Tabakāt”, DİA, XXXIX. Cilt, 2010, s. 288.
• Efendioğlu, Mehmet, “Tabakāt (Hadis)”, DİA, XXXIX. Cilt, 2010, s. 291-292.
• Ekinci, Ramazan, (haz.), Vekâyi‘u’l-Fuzalâ, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul, 2018.
• Ekinci, Ramazan, (haz.), Zeyl-i Şakâ’ik, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul, 2017.
• Emecen, Feridun, “Osmanlı Kronikleri ve Biyografi”, İslâm Araştırmaları Dergisi, S. 3, 1999, s. 85.
• Furat, Ahmed Suphi, (haz.), Eş-şekā’iku’n-nu‘mâniyye fî ‘Ulemâ’i’d-devleti’l-‘Osmâniyye – Taşköprülü-zâde, Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul, 1985.
• Gönül, Behcet, “İstanbul Kütüphânelerinde Al-Şakā’ik Al-Nu‘mâniya Tercüme ve Zeyilleri”, Türkiyat Mecmuası, S. VII-VIII/2, 1945, s. 136-168.
• Hekimoğlu, Muhammet, (çev.), “Taşköprülü-zâde Ahmed Efendi- Eş-Şakâ’iku’n-Nu‘mâniyye fî ‘Ulemâ’i’d-Devleti’l-‘Osmâniyye (Osmanlı Âlimleri)” Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul 2019.
• İbrahim b. Ahmed el-Amâsî, Terceme-i Şakâ’ik-i Nu‘mâniyye, Ankara Millî Kütüphane, 06 Hk 3260.
• İbrahim b. Ahmed el-Amâsî, Terceme-i Şakâ’ik-i Nu‘mâniyye, Londra Millî Kütüphane, Or. 5966.
• İbrahim b. Ahmed el-Amâsî, Terceme-i Şakâ’ik-i Nu‘mâniyye, Mısır Milli Kütüphanesi Tarihî Türkî 162 [Kahire Hidiv Kütüphanesi 8925].
• İbrahim b. Ahmed el-Amâsî, Terceme-i Şakâ’ik-i Nu‘mâniyye, Millet Kütüphanesi Ali Emirî Tarih 727.
• İbrahim b. Ahmed el-Amâsî, Terceme-i Şakâ’ik-i Nu‘mâniyye, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Sâliha Hatun (Murad Mollâ Kütüphanesi) No. 158.
• İsen, Mustafa, vd., Şair Tezkireleri, Grafiker Yay., Ankara, 2011.
• İsen, Mustafa, Ötelerden Bir Ses – Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Akçağ Yayınları, Ankara, 1997.
• İzgi, Cahit Osmanlı Medreselerinde İlim, İz Yayıncılık, İstanbul 1997.
• Karahan, Abdülkadir, “Nev‘î-zâde Atâî”, İA, IX. Cilt, 1997, s. 226-27.
• Karahan, Abdülkadir, “Tezkire”, İA, XI. Cilt, 1997, s. 226.
• Kavakçı Yusuf Ziya, İslām Araştırmalarında Usul, Emel Matbaacılık, Ankara 1976.
• Kaya, Eyyüp Said, “Tabakāt (Fıkıh)”, DİA, XXXIX. Cilt, 2010, s. 292-294.
• Kayacıoğlu, İsmail, Şakā’iku’n-Nu‘mâniyye Zeyillerinden Vekāyi‘ü’l-fudalâ’daki Şair Biyografileri, Yayımlanmamış YL Tezi, Gazi Üni., SBE, Ankara, 1998.
• Kılıç, Atabey ‘‘Günümüzde Metin Neşri ve Problemleri Üzerine Düşünceler’’, GÜ Kırşehir Eğitim Fak. Dergisi, Nu: 1, Kırşehir 2004, s. 331-345.
• Kılıç, Filiz “XVII. Yüzyıl Tezkirelerinde Şâir ve Eser Üzerine Değerlendirmeler”, Akçağ Yay. Ankara 1998
• Kılıç, Filiz, (haz.), Âşık Çelebi, Meşâ‘irü’ş-şu‘arâ, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay., İstanbul, 2010.
• Kılıç, Filiz, “Edebiyat Tarihimizin Vazgeçilmez Kaynakları: Tezkireler”, TALİD, S. 10, Güz 2007, s. 543.
• Komisyon, “Biyografya” Büyük Lugat ve Ansiklopedi, İstanbul, t.y., II. Cilt, s. 419.
• Korkmaz, Zeynep ‘‘Eski Osmanlı Kaynaklarının Yayınında Transkripsiyonla İlgili Değerlendirmeler’’, Türkoloji Dergisi, C. VIII, 1979, s. 67-78.
• Kurnaz, Cemal-Tatçı, Mustafa, (tıpkıbasım), Osmanlı Müellifleri I-III, Bizim Büro Yay., Ankara, 2009.
• Kurnaz, Cemal-Tatçı, Mustafa, (tıpkıbasım), Tuhfe-i Nâilî, Dîvân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, Bizim Büro Yay., Ankara, 2001.
• Müstakim-zâde Süleyman Sadeddin Efendi, Mecelletü’n-nisâb, Kültür Bak. Yay., Ankara, 2000.
• Müstakim-zâde Süleyman Sadeddin, Devhatü’l-Meşâyih, Çağrı Yay., İstanbul, 1978.
• Öngören, Reşat, “Tabakāt (Tasavvuf)”, DİA, XXXIX. Cilt, 2010, s. 295-296.
• Öz, Mustafa, “Tabakāt (Kelâm)”, DİA, XXXIX. Cilt, 2010, s. 294-295.
• Öz, Yusuf, “Tezkire (Fars Edebiyatı)”, DİA, XLI. Cilt, 2011, s. 68-69.
• Özcan, Abdülkadir (tıpkıbasım): Mecdî Mehmed Efendi, Hadâ’iku’ş-Şakâ’ik, Çağrı Yayınları, İstanbul 1989.
• Özcan, Abdülkadir, (tıpkıbasım), Fındıklılı İsmet Efendi, Tekmiletü’ş-şakā’ik Fî Hakkı Ehli’l-hakā’ik, Çağrı Yay., İstanbul, 1989.
• Özcan, Abdülkadir, (tıpkıbasım), Nev‘î-zâde Atâyî, Hadâ’iku’l-hakā’ik Fî Tekmileti’ş-şakā’ik, Çağrı Yay., İstanbul, 1989.
• Özcan, Abdülkadir, (tıpkıbasım), Şeyhî, Vekāyi‘ü’l-fuzalâ, Çağrı Yay., İstanbul, 1989.
• Özcan, Abdülkadir, “eş-Şekā’iku’n-Nu‘mâniyye”, DİA, XXXVIII. Cilt, 2010, s. 485.
• Özcan, Abdülkadir, “I. Mahmûd”, DİA, XXVII. Cilt, 2003, s. 348.
• Özcan, Abdülkadir, “İsmet Efendi, Fındıklılı”, DİA, XXIII. Cilt, 2001, s. 139-40.
• Özcan, Abdülkadir, “Mehmed Mecdî”, DİA, XXVIII. Cilt, 2003, s. 228-29.
• Özcan, Abdülkadir, “Şeyhî Mehmed Efendi”, DİA, XXXIX. Cilt, 2010, s. 82-83.
• Özkul Osman, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluş ve Gelişme Döneminde İlim ve Ulema’nın Önemi Hakkında Osmanlıca Bir Makale”, Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, Yıl: 2018, s. 230.
• Tan, Muharrem, (çev.), Taşköprülüzâde- Osmanlı Bilginleri (eş-Şekâiku’n-Nu‘mâniyye fî ulemâ’id-Devleti’l Osmâniyye), İz Yay. İstanbul 2007.
• Tansel, F. Abdullah Tansel, İyi ve Doğru Yazma Usulleri III, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul, 1978.
• Taşköprizâde Ahmed İsameddin Efendi, eş-Şakâi’ku’n-nu‘maâniyye fî Ulemâi’d-devleti’l-Osmaniyye, Dârü’l-kitâbü’l-Arabiyye, Beyrut 1975.
• Üçok, Coşkun, (çev.), Franz Babinger, Osmanlı TarihYazarları ve Eserleri, Kültür Bak. Yay., Ankara, 1992.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “ Taşköprî-zâde Ahmed Efendi”, DİA, İstanbul 2011, XL. Cilt, s. 151-152.
• Yazıcı, Mehmet Yunus, Seyyid Mustafa’nın Hakâiku’l-Beyân fî-Tercemeti Şakâ’iku’n-Nu‘mân Tercümesi ve Zamîme-i Şakâ’iku’n-Nu‘mân Adlı Şakâ’ik Zeyli” Bartın Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 6. Cilt, S.12. s-145-64.