LEYLÂ ERBİL'İN ROMANLARINDA MİNÖR OLUŞ

Yıl 2021, Sayı: 14 [BAHAR 2021], 365 - 383, 30.04.2021

Meliha Yonca Erdem

https://doi.org/10.28981/hikmet.881595

Öz

“Minör edebiyat” ifadesini Gilles Deleuze ve Félix Guattari, ilk defa Kafka: Minör Bir Edebiyat İçin (1975) adlı çalışmasında, katmanlaşmış edebiyatın fanusunu kıran bir edebiyat anlayışını açıklamak üzere kullanmışlardır. Deleuze ve Guattari, bu kitapta Kafka’yı sosyal-siyasi söylem yaratan aktif, politik ve yaşadığı çağın şahsiyeti bir yazar olarak; eserlerini ise “dilin yersizyurtsuzlaştığı”, “söylemin kolektifleştiği” ve konularının “siyasal olduğu” düşünceleriyle değerlendirmişlerdir. Değerlendirmenin içeriği, “minör oluş”un altyapısını meydana getirmesi sebebiyle önemlidir. Bu bağlamda söz konusu kavram, toplumsal ve politik işleve sahip, anti-ödipus (Otoritenin arzusuna uymayan, ticari olmayan) kolektif yargıları bünyesinde barındıran ve ortak dilin içinden doğan yabancı dil aracılığıyla icrasını gerçekleştiren bir edebiyatın neliğinin ve nasıllığının adını koymuştur.
Türk edebiyatının 1950 kuşağı yazarlarından biri olan Leylâ Erbil, tüm eserlerinde geleneksel edebî algıya hem işlediği siyasi içerikler ve kolektif söylemlerle hem de şiir-roman metin düzeni ile kural tanımayan dili ve anlatımıyla başkaldırarak edebî oluşumları (fonetik, sentaks ve semantik) değişimin bizzat nesnesi hâline getiren minör bir edebiyatın örneğini vermiştir. Yazarın roman türündeki eserlerinde takip edilen minör özellikleri açıklığa kavuşturmak, makalenin araştırma konusunu meydana getirmiştir. İncelendiğinde her ne kadar yazarın tüm eserlerinde “minör oluş”un özellikleriyle karşılaşılsa da makalenin kapsam alanı dâhilinde ancak üç romanı üzerinde tahlil ve değerlendirme yapılmış ve bu yolla yazarın romanları hakkında tümevaran yargılara ulaşılmıştır. Böylece Leylâ Erbil’in Tuhaf Bir Kadın (1971), Cüce (2001) ve Üç Başlı Ejderha (2005) adlı eserlerinden hareketle dili nasıl yersizyurtsuzlaştıran hâlde yoğurduğu, ülke siyasetinin kaotik süreçlerinde yaşanan meselelere ne şekilde parmak bastığı ve birtakım metaforlarla tekil olanı hangi açılardan “kolektif söylem”e dönüştürdüğü açıklığa kavuşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Minör edebiyat, Leylâ Erbil, roman, toplumsal, politik

Destekleyen Kurum

İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı

MINOR PRESENCE IN THE NOVELS OF LEYLÂ ERBIL

Öz

The term, “minor literature” has been first used by Gilles Deleuze and Félix Guattari in a study with the title of Kafka: For a Minor Literature (1975) to describe literature approach that breaks the stratified bell jar of the literature. Deleuze and Guattari considered Kafka as a writer who is active, political and character of his age, and his works as the works where “the language becomes deterritorialized”, “enunciation becomes collective”, and subjects are “political”. The content of the evaluation is important because it created the infrastructure of “minor presence”. Within this context, such concept named what and how of a literature that includes anti-Oedipus (incompliant to the desire of authority, non-commercial) collective judgments and executes through a foreign language born from a common language.
Leylâ Erbil, one of female writers of Turkish literature of 1950s, has rebelled traditional literature perception through political contents discussed and collective discourses, and has revealed a sample of minor literature which makes literature compositions (phonetic, syntax and semantic) as an actual object of the change. The objective of this manuscript was to follow minor traces in novels of the writer and to explain such traces in the light of the cases detected. With reference to A Strange Woman (1971), Gnome (2001) and Three-Headed Dragon (2005), how she has remoulded the language in a deterritorialized manner, how she has discussed the pain and violence in chaotic processes of the country policy and how she has converted some metaphors to a “collective enunciation”. 

Anahtar Kelimeler

Minor literature, Leylâ Erbil, novel, social, political

Kaynakça

• Ayteş, Tuğçe. (e-makale), “Üç Başlı Ejderha – Leylâ Erbil Söyleşisi”, Mavi Melek, Sayı:37, http://www.mavimelek.com/leyla_erbil_soylesi.htm (Erişim Tarihi: 22 Mart 2020).
• Beckett, Samuel. (1998), Mercier ve Camier, (Çev.) Uğur Ün, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Bezirci, Asım. (2003), 1950 Sonrasında Hikâyecilerimiz, 2. bs., Evrensel Basım Yayın, İstanbul.
• Demirtaş, Mustafa. (2014), “Minör Edebiyat ve Minör Oluş”, Göçebe Düşünmek, Haz. Ahmet Murat Aytaç ve Mustafa Demirtaş, Metis Yayınları, İstanbul.
• Deleuze, Gilles. (2007), Kritik ve Klinik, (Çev.) Ulus Baker, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul.
• Deleuze, Gilles, Guattari, Félix. (2017), Anti-Ödipus Kapitalizm ve Şizofreni, (Çev.) Fahrettin Ege, Hakan Erdoğan, Mustafa Yiğitalp, 3. bs., Bilim ve Sosyalizm Yayınları, Ankara.
• Deleuze, Gilles, Guattari, Félix. (2005), A Tousand Plateaus, (Çev.) Brian Massumi, University of Minnesota Press, Londra.
• Deleuze, Gilles, Guattari, Félix. (2000), Kafka: Minör Bir Edebiyat İçin, (Çev.) Işık Ergüden, Özgür Uçkan, YKY Yayınları, İstanbul.
• Deleuze, Gilles, Parnet, Claire. (1990), Diyaloglar, (Çev.) Ali Akay, Bağlam Yayıncılık, İstanbul.
• Erbil, Leylâ. (2017), Cüce, 5. bs., Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Erbil, Leylâ. (2016), Karanlığın Günü, 8. bs., Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Erbil, Leylâ. (2009), Üç Başlı Ejderha, 2. bs., Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Erbil, Leylâ. (2017), Tuhaf Bir Kadın, 6. bs., Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Erbil, Leylâ. (2010), Zihin Kuşları, 3. bs., Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Goodchild, Philip. (2005), Deleuze&Guattari: Arzu Politikasına Giriş, (Çev.) Rahmi Öğdül, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Heywood, Andrew. (2014), Siyaset Teorisine Giriş, (Çev.) Hızır Murat Köse, 9. bs., Küre Yayınları, İstanbul.
• Kahraman, Hasan, Bülent. (1988), “Kitapları ve Yarattığı Bireyleri ile Leylâ Erbil”, Gösteri Dergisi, Sayı: 93, s. 18-21.
• Şahin, Elmas. (2015), Leylâ Erbil Kitabı, Yitik Ülke Yayınları, İstanbul.
• Thoburn, Nicholas. (2003), Deleuze, Marx and Politics, Routledge, Londra ve New York.