KUMUK TÜRKÇESİNDE KÖKTÜRKÇE SÖZLÜKSEL UNSURLAR

Yıl 2021, Sayı: 14 [BAHAR 2021], 384 - 405, 30.04.2021

Türker Barış Bulduk

https://doi.org/10.28981/hikmet.892445

Öz

Kumuklar, Kafkasya’da yaşayan en önemli Türk topluluklarından biridir. Yaşadıkları coğrafyanın Türklerin göç yolları üzerinde bulunması ve kadim bir geçmişe sahip olmaları, Kumukların konuştukları Türkçeyi daha değerli kılmaktır. II. Köktürk Devleti döneminden kalan ve Türkçenin bilinen en eski yazılı belgeleri olan Orhun Yazıtlarındaki söz varlığının izlerini Türkçenin tarihi ve çağdaş lehçelerinde bulmak mümkündür. Kumuk Türkçesi de bu lehçelerden biridir. Kumuk Türkçesi, Kafkasya’da en yaygın konuşulan dillerdendir. Türkçenin farklı lehçelerindeki Köktürkçe sözlüksel unsurların tespit edilmesi ve bunlardaki benzerlik ve farklılıkların ortaya konması, Türkçenin lehçeleri arasındaki ilişkileri belirlemede yardımcı olacaktır. Bu çalışmada, Köktürkçe ve Kumuk Türkçesinin söz varlıkları karşılaştırılmış ve ortaklaşan birçok kelime tespit edilmiştir. Bu kelimelerden Kumuk Türkçesinde farklı ses özellikleri gösterenler ile aynen kullanılanlar tasnif edilerek bunların anlamları üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kumuklar, Kumuk Türkçesi, Orhun Yazıtları, söz varlığı

AN EVALUATION ON KÖKTÜRK TURKISH LEXICAL ELEMENTS IN KUMUK TURKISH

Öz

Kumuks are one of the most important Turkish communities living in the Caucasus. The fact that the geography they live in is on the migration routes of the Turks and that they have an ancient past makes the Turkish spoken by the Kumuks more valuable. II. It is possible to find the traces of the vocabulary in the Orkhon Inscriptions, which are the oldest known written documents of Turkish, remaining from the period of the II. Köktürk State, in the historical and contemporary dialects of Turkish. Kumuk Turkish is one of these dialects. Kumuk Turkish is one of the most widely spoken languages in the Caucasus. Identifying the Köktürk lexical elements in different dialects of Turkish and revealing the similarities and differences in them will help determine the relationships between the dialects of Turkish. In this study, the vocabularies of Köktürk Turkish and Kumuk Turkish were compared and many common words were determined. Among these words, those that show different phonetic characteristics in Kumuk Turkish and those that are used exactly are classified and their meanings are emphasized. Keywords: Kumuks, Kumuk Turkish, Orkhon Inscriptions, vocabulary.    

Anahtar Kelimeler

Kumuks, Kumuk Turkish, Orkhon Inscriptions, vocabulary

Kaynakça

• Bulduk, T. B. (2020). "Derleme Sözlüğü'nde Kumuk Türkçesi Söz Varlığı." Journal of History School, 501-529.
• Deny, J. (2013). Türk Dili Gramerinin Temel Kuralları. Ankara: Türk Dil Kurum Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2007). Türk Lehçeleri Grameri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergin, M. (1999). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Erol, H. A. (2014). Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine Anlam Değişmeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gabain, A. V. (2000). Eski Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karataş, Ö., & Arbatlı, M. (2015). "Kumuk Türklerinin Kafkasya'dan Anadolu'ya Göçü." Tarih İncelemeleri Dergisi, 101-120.
• Kurtuluş, R. (2002). "Kumuklar." Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 26, s. 372-373), Ankara.
• Pekacar, Ç. (2011). Kumuk Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Serebrennikov, B., & Gadjieva, N. (2011). Türk Yazı Dillerinin Tarihi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Şirin, H. (2016). Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin, T. (2000). Orhon Türkçesi Grameri. Ankara: Sanat Kitabevi.