HADÂ’İKU’L-HAKÂ’İK FÎ TEKMİLETİ’Ş-ŞAKÂ’İK’DA ESER ÜZERİNE BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2022, Sayı: 16 [BAHAR 2022], 166 - 199, 30.04.2022

Duygu Kayalık Şahin

https://doi.org/10.28981/hikmet.1019078

Öz

Taşköprüzade’nin Şakâ’iku’n-nu῾mâniyye fî ῾Ulemâi’d-devleti’l-Osmâniyye adlı eserine, Atâyî’nin yazmış olduğu Hadâ’iku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik isimli zeyilde 1135 biyografi bulunmaktadır. Bu biyografilerde Atâyî, kimi zaman eserlerin sadece ismini zikretmiş, kimi zaman mufassal kimi zaman da mülahhas tanıtmalar yapmış; eserlerin çeşitli hususiyetlerine yönelik pek çok ferdî değerlendirmeye de başvurmuştur. Atâyî, tabakat ve tezkire türündeki eserlerdeki süregelen biyografi yazım geleneğini devam ettirerek, çeşitli disiplinlerde, farklı nazım şekilleri ve türlerinde telif edilen eserleri, sıfatlar kullanarak tasvir etmiştir. Atâyî’nin eserler hakkında verdiği bilgileri ve yaptığı değerlendirmeleri ortaya koymayı hedeflediğimiz bu çalışmada, öncelikle Atâyî’nin eseri sunuş tarzı ve eser hakkındaki değerlendirmeleriyle ilgili veriler tespit edilmiştir. Biyografi yazıcılığının öncülerinden kabul edilen Atâyî’nin müelliflere ait eserleri hangi şekilde tavsif edip kaleme aldığı ve eser değerlendirmelerini hangi boyutlarda gerçekleştirdiğini belirlemeye gayret gösterdiğimiz bu çalışmada, elde edilen bulgular, “eserin ismi”, “eserin telif tarihi”, “eserin telif mekanı”, “eserin telif sebebi”, “eserin dili”, “eserin türü”, “eserin muhtevası”, “eserin üslubu ve tertibi”, “eser üzerinde yapılan değişiklikler”, “eser üzerinde yapılan çalışmalar”, “eser değerlendirmeleri”, “eserin takdim edildiği kişiler” ve “Atâyî’nin şahsen gördüğü eserler ve eserlerle ilgili rivayetler” şeklinde on üç başlık altında tasnif edilerek incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şakâ’iku’n-nu῾mâniyye, Hadâ’iku’l-Hakâ’ik Fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik, Atâyî, Taşköprüzade

Kaynakça

• Çapan, Pervin. (1993), XVIII. Yüzyıl Tezkirelerinde Edebiyat Araştırma ve Tenkidi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Elazığ.
• Donuk, Suat. (2017), Hadâ’iku’l-hakâ’ik fî Tekmileti’ş-şakâ’ik: Nev‘îzâde Atâyî’nin Şakâ’ik Zeyli, I-II, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul.
• Durmuş, İsmail. (2006), “Muhtasar”, DİA, C 31, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Durmuş, İsmail. (2013), “Zeyil”, DİA, C 44, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Er, Rahmi. (2008), “Risale”, DİA, C 35, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Kılıç, Filiz. (1998), XVII. Yüzyıl Tezkirelerinde Şair ve Eser Üzerine Değerlendirmeler, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Solmaz, Süleyman. (2012), Onaltıncı Yüzyıl Tezkirelerinde (Ahdî, Gelibolulu Âlî, Kınalızâde, Beyânî) Şâirin Dünyası, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Şensoy, Sedat. (2010), “Şerh”, DİA, C 38, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Tolasa, Harun. (2018), Sehi, Latifî ve Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. (1997), “Haşiye”, DİA, C 16, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Yakıt, İsmail. (2010), Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, Ötüken Yayınları, İstanbul.