AN ANALYSIS ON IBRAHIM REFET’S HISTORICAL POETRY

Yıl 2023, Sayı: 18 - BAHAR 2023, 35 - 55, 30.04.2023

Mahmut Gider , Hemin Omar Ahmad

https://doi.org/10.28981/hikmet.1224941

Öz

Anahtar Kelimeler

Tarih Manzumesi, İbrahim Re’fet, Sultan Abdülhamit, Ebcet.

İBRAHİM RE’FET’İN TARİH MANZUMESİ ÜZERİNE İNCELEME

Öz

Osmanlıda şair-sultan ilişkisi, hâmîlik kültürü çerçevesinde şekillendiği için edebî metinler doğrudan ya da yazışmalar yoluyla devlet yöneticilerine sunulur. Devlet yöneticisinin doğum yıl dönümü, evlenmesi ve cülusu gibi tebrik edilmeye şayeste bir olay yaşandığında, şairin gerek taltif görme gerekse hüner gösterme konusunda ihtiyaç duyduğu şartlar oluşur. Böylece başta kaside ve kıta olmak üzere muhtelif nazım şekillerinde dua, övgü, tebrik konulu şiirler yazılır.
Bu çalışmada, 19. yüzyıl şairlerinden İbrahim Re’fet’in II. Abdülhamid’in cülûs yıl dönümü hasebiyle yazmış olduğu tarih manzumesi incelenmiştir. Muhtelif tarihlerin ebcet yoluyla estetize edildiği bu manzume, mükerrer tarih örneğidir. İbrahim Re’fet, şairliğinin yanı sıra müverrih hassasiyetiyle hareket ederek farklı disiplinlere hitap eden bir metin kaleme almıştır. Manzumenin doğru bir biçimde anlaşılabilmesi için önce şairin hayatı, edebî yönü ve eserleri hakkında bilgi verilmiş sonra; yazılış tarihi, nedeni, şekil (beyit sayısı, vezni, kafiyesi, nazım şekli, türü) ve muhteva özellikleri anlatılmıştır.
Belge metin şeklinde hazırlanan ve makamlar arasındaki yazışmalara konu olan bu manzume, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivinde BOA, İ.DH.781/63532-4.1. yer numarasıyla kayıtlıdır. Transkripsiyonlu olarak Latinize edilen ve dil içi çevirisi yapılan tarih manzumesi konulu bu çalışmayla edebiyat ve tarih disiplinlerine hitap eden yeni bir metin, ilim âleminin istifadesine sunulmuştur. Bunun yanı sıra kıta nazım şekli ve tarih türü literatürüne katkı sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarih Manzumesi, İbrahim Re’fet, Sultan Abdülhamit, Ebcet.

Kaynakça

• Ali Emîrî Efendi. (2018), Tezkire-i Şu’arâ-yı Âmid, (haz. İdris Kadıoğlu), Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Ayverdi, İlhan. (e-kitap), Kubbealtı Kültür ve Sanat Vakfı, http://lugatim.com/s/tarih (Erişim Tarihi: 29.10.2022).
• Canım, Rıdvan. (2011), Divan Edebiyatında Türler, Grafiker Yayınları, Ankara.
• Demirel, Şener. (2008), “Antepli Aynî Divanı’ndaki Tarih Manzumeleri Üzerine”, Turkish Studies, C 3, S 4, s. 372-398.
• Ekinci, Ramazan. (e-makale). “Re'fet, İbrâhîm Re'fet Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS), http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/refet-ibrahim-refet-efendi (Erişim Tarihi: 11.08.2022).
• Ekinci, Ramazan. (2011), “Diyarbakırlı Re’fet ve Mevlidi”, Sosyal Bilimler Dergisi, C 9, S 1, s. 187-220.
• Elaldı, Mehmet. (2019), “Bursalı İbrahim Râzî Divanı'ndaki Tarih Manzumeleri”, İstem, S 34, s. 385-401.
• Ertaylan, İsmail Hikmet. (2011), Türk Edebiyatı Tarihi I-V, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Hakverdioğlu, Metin. (2019), Ebced Çözümlemeleri ile Fâiz Efendi-Şâkir Bey Mecmuasından Lale Devri Tarih Manzumeleri, Gece Kitaplığı, Ankara.
• https://ebced.ihya.org/ (Erişim Tarihi: 03.04.2022).
• İbnü’l-Emin Mahmud Kemâl İnal. (2002), Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şu’arâ), C 4, (haz. İbrahim Başbuğ), Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• İpekten, Haluk. (2010), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Karabey, Turgut. (2015), Türk Edebiyatında Tarih Düşürme, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• Korkusuz, Şefik. (2016), Osmanlı Dönemi Diyarbekir Şairleri, Nurefşân Yayınları, İstanbul.
• Mehmet Nâil Tumân. (2001), Tufe-i Nâilî-ı, Divan Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri, (haz. Cemâl Kurnaz-Mustafa Tatçı), Bizim Büro Yayınları, Ankara.
• Mercanlıgil, Muharrem. (1960), Ebced Hesabı, Doğuş Ltd. Şirketi Matbaası, Ankara.
• Saraç, M. A. Yekta. (2015), Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü- Kafiye, Gökkubbe Yayınları, İstanbul.
• Şanlı, Bilâl. (2013), Osmanlı Dönemi Diyarbakırlı Dîvân Şâ‘irleri, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır.
• Tercümân-ı Hakîkat Gazetesi, (7 Safer 1300/ 18 Aralık 1882), nr. 1353.
• Timurtaş, Faruk K. (1990), Mevlid Vesîlet-ün Necât, MEB Yayınları, İstanbul.
• Yakıt, İsmail. (2017), Türk-İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• BOA, Osmanlı Arşivi. A.}MKT.MHM.365.76.1.1.
• BOA, Osmanlı Arşivi. MVL.538.112.1.
• BOA, Osmanlı Arşivi. İ.DH.940.
• BOA, Osmanlı Arşivi. DH.MKT.2345.42.1.
• BOA, Osmanlı Arşivi. BEO.2167.162519.1.
• BOA, Osmanlı Arşivi. İ.DH.781/63532-4.2.
• BOA, Osmanlı Arşivi. İ.DH.781/63532-4.1.