CEZRİ BİR BATICI AHMET HAMDİ TANPINAR

Yıl 2023, Sayı: 18 - BAHAR 2023, 305 - 319, 30.04.2023

Yasin Beyaz

https://doi.org/10.28981/hikmet.1245654

Öz

Türk Edebiyatı’nda bazı isimler edebiyatçı kimlikleri yanında mütefekkir kimliğine de bürünerek toplumsal ve siyasi konularda çeşitli görüş ve önerilerde bulunurlar. Bunlardan biri de hiç şüphesiz Ahmet Hamdi Tanpınar’dır. Ahmet Hamdi Tanpınar, kaleme aldığı romanlarında edebiyatçı kimliğini aşarak ictimai meselelere dair fikirler de beyan eder. Ayrıca gelenekle yakın temaslar kurup ona karşı olumlu bir tavır sergiler. Buna karşılık günlükleri, mektupları, 19’un Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Mücevherlerin Sırrı ve Yahya Kemal isimli kitaplarında daha farklı bir Ahmet Hamdi Tanpınar ile karşılaşırız. Bu eserlerinde Batı’yı merkeze alan, Batı’yı varılması gerekli nihai hedef olarak gösteren, kurtuluşu orada arayan ve zihin dünyasını oradan besleyen bir Ahmet Hamdi Tanpınar görürüz.
Biz bu çalışmamızda yukarıda ismini zikrettiğimiz eserlerini merkeze alarak Ahmet Hamdi Tanpınar’ın batılı düşünür ve oryantalistlerden düşünsel ve fikri olarak hangi yönlerden etkilendiğini göstermek istedik. Ayrıca onun bu batılı fikirlerden yola çıkarak özellikle 1960’lı yıllarda yaşanan siyasi krizin de etkisiyle toplum mühendisliğine soyunduğunu ve bu bağlamda dönemin muktedir güçlerine yol göstermek için çeşitli görüşler serdettiğini göz önünde bulundurarak din ve geleneğe olumlu yaklaşımının ardındaki asıl nedenin ne olduğunu da ortaya koymaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, Michelet, oryantalist, mazi, gelenek, Ortaçağ

Kaynakça

• Atalay, Onur. (2019), Türk’e Tapmak, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Bauer, Thomas. (2021), Neden İslam’ın Ortaçağ’ı Yoktur?, Runik Kitap, İstanbul.
• Burçak, Berrak. (2012), “Osmanlı Sefaret Müessesesi ve 18. Yüzyıl Osmanlı Tarihi”. Osmanlı Dünyasında Kimlik ve Kimlik Oluşumu, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Çakır, Ömer. (2011), “Yahya Kemal’de Tarih ve Şiir”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S 2, s. 133.
• Çelik, Zeynep. (2020), Avrupa Şark’ı Bilmez. Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Çıkla, Selçuk. (2008), “Her Yönüyle Yahya Kemal’in Şiiri”, Prof. Dr. Mustafa Özbalcı Armağanı, Birleşik Dağıtım, Ankara.
• Davutoğlu, Ahmet. (1992), “Tarih İdraki Oluşumunda Metodolojinin Rolü….”, Divan, S 2, s. 30-33.
• Dede, Kadir. (2021), Edebiyatın Ulusu Ulusun Edebiyatı, Nika Yayınevi, Ankara.
• Enginün, İnci, Kerman, Zeynep. (2007), Günlüklerin Işığında Tanpınar’la Başbaşa, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Goff, Jacques le. (2016), Tarihi Dönemlerine Ayırmak Şart mı?, Türkiye İş Bankası Yay, İstanbul.
• İpşirli, Mehmet. (1987), “Lale Devrinde Teşkil Edilen Tercüme Heyetine Dair Bazı Gözlemler”, Osmanlı İlmi ve Mesleki Cemiyetleri, İstanbul.
• Karaarslan, Faruk. (2019), “Tarih ve Hafızanın Düğüm Noktası”, İnsan ve Toplum, S 2, s. 11.
• Namık, Kemal. (1289), “Avrupa Şark’ı Bilmez”, İkdam, 16 Rebiü’l-Ahir, s. 2.
• Kılıçbay, Mehmet Ali. (1992), “Fernand Braudel”. DİA, C 6, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Özel, Mustafa. (2021), Roman Diliyle Siyaset, Küre Yayınları, İstanbul.
• Said, Edward. (2021), Şarkiyatçılık, Metis Yayınları, İstanbul.
• Sales, Verenique. (2021). der. Tarihçiler. 18-20. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Salman, Emre. (2016), “Tarihi Dönemlerine Ayırmak Şart mı?”, Libre, Volume II, s. 428.
• Samsakçı, Mehmet. (2022), “Tanpınar’ın Üniversite Tahsiline Dair Yeni Belge ve Bilgiler III”, Türk Edebiyatı, S 585, s. 6-7.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, (1996), Yaşadığım Gibi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, (2000), Edebiyat Üzerine Makaleler, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. (1997), 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. (2001), Tanpınar’ın Mektupları, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. (2002), Mücevherlerin Sırrı, YKY, İstanbul.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. (2007), Yahya Kemal, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Ünver, Süheyl. (2010), Yahya Kemal’in Dünyası, İşaret Yayınları, İstanbul.