AŞIK VEYSEL’İN GÜZELLİĞİN ON PAR ETMEZ UZUN İNCE BİR YOLDAYIM VE TOPRAK ŞİİRLERİ ÜZERİNE KİPLİK YAPI VE KAVRAM ALANI İNCELEMESİ

Yıl 2023, Sayı: ÂŞIK VEYSEL HATIRASINA GELENEK VE EDEBİYAT ÖZEL SAYISI, 213 - 224, 01.10.2023

Abdulkadir Bayram

https://doi.org/10.28981/hikmet.1306627

Öz

Âşık Veysel Anadolu’nun merkezinden tüm dünyaya sesini duyurmuş bir halk ozanıdır. Şiirleriyle Türkçenin, sözlü dilinin ve söz varlığının kullanımı konusunda, yaklaşık altmış yıllık döneminde orta Anadolu’nun durumunu yansıtmış ve bu çevrenin söz varlığını ölümsüz hâle getirmiştir. Bu durum eserlerinin kıymetini bir kat daha artırmıştır. Derin yapıdaki anlamsal boyutu, halkın duygulanımlarını yansıtması açısından öneminin yanında, onun eserlerinin dil yadigârlarını taşıması da oldukça önemlidir. Çalışmada Âşık Veysel’in seçilmiş şiirleri üzerinden kiplik yapı ve kavram alanı incelemesi yapılmış, şiirlerin anlamsal yapısının yeni bir katmanı ortaya çıkarılarak anlambilimsel bir çalışmayla alan yazına katkı sağlamak amaçlanmıştır. Seçilen şiirler üzerinde bildirme kiplerinin geçtiği yerlerde kiplik yapı ve şiirlerin odak hâlinde bulunan kavramları üzerinden de kavram alanı incelemesi yapıldıktan sonra bu iki incelemenin sonuçları ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Genellikle göz ardı edilen bildirme kiplerinin anlama katkısı tespit edilmeye çalışılırken kavramların kavram alanları tespit edilerek şiirlerin kavram alanından oluşan anlamsal yapısı da ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu kullanımlar toplu şekilde incelenerek sonuca ulaşılmıştır. Sonuçta seçilen şiirlerde bildirme kiplerinin kesinlik tahmin vb. anlamlarla anlamsal düzleme katkı sağladığı ve kavram alanının şiirin anlam ekseninden kopmadan birçok farklı kavramı içine aldığı, geniş bir anlam yelpazesi oluşturduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel, kiplik yapı, kavram alanı, anlambilim

MODULATE STRUCTURE AND CONCEPT FIELD EXAMİNATİON OF AŞIK VEYSEL’S GÜZELLİĞİN ON PAR ETMEZ UZUN İNCE BİR YOLDAYIM AND TOPRAK POETRY’S

Öz

Aşık Veysel is a folk poet who made his voice heard all over the world from the center of Anatolia. With his poems, he reflected the situation of Central Anatolia in his sixty-year period on the use of Turkish, oral language and vocabulary, and made the vocabulary of this enviroment immortal. This situation has increased the value of his works even more. The semantic dimension in its deep structure is important in terms of reflecting the feelings of the people, as well as the language relics of his works. In the study, modal structure and concept field analysis has been made over the selected poems of Aşık Veysel, and it is aimed to contribute to the literature with a semantic study by revealing a new layer of the semantic structure of the poems. The results of these two analyzes were evaluated seperately after the conceptual field analysis was made on the concepts of modal structure and the focal concepts of the poems where declarative moods are used on the selected poems. While trying to determine the contribution of declarative moods, which are generally ignored, to the meaning, the conceptual fields of the concepts were determined and the semantic structure of the poems, which consisted of the conceptual field, was tried to be revealed. These uses were examined collectively and the result was raeched. As a result, the certainty of the declarative modes in the selected poems, etc. it has been determined that it contributes to the semantic plane with meanings and that the concept area includes many different concepts without breaking away from the meaning axis of the poem and creates a wide range of meanings.

Anahtar Kelimeler

: Âşık Veysel, modality, comceptual field, semantics

Kaynakça

• Aksan, Doğan. “Kelime Bilimi ve Anlambilimi Ölçütlerinden Yararlanarak Bir Yazı Dilinin Eskiliğini Saptama Yolları I: Kavram Alanı - Kelime Ailesi İlişkileri ve Türk Yazı Dilinin Eskiliği Üzerine”. Dilbilim ve Türkçe Yazıları. 110-119. Ankara: Multilingual Yayınları, 2009.
• Altundaş, Uğur. “Reşat Nuri Güntekin’in Yeşil Gece Adlı Romanında Kavram Alanı Üzerine Bir Deneme”. Turkish Studies Language and Literature 16/2 (2021), 537-551.
• Alptekin, Ali Berat. Âşık Veysel Türküz Türkü Çağırırız. Ankara: Akçağ Yayınları, 3. Basım, 2011.
• Bayram, Abdulkadir. “Heyder Babaya Selam Siirinin Kiplik Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme”. Orta Asya ve Kafkasya Dil Tarih Edebiyat İlahiyat Araştırmaları. ed. Mehtap Başarır vd. 29-54. Konya: Palet Yayınları, 2022.
• Benzer, Ahmet. Türkçede Zaman Görünüş ve Kiplik. Konya: Eğitim Yayınevi, 2021.
• Genç, Nurol. Aşık Veysel’in Şiirlerinin Söz Dizimi ve Sözlük Çalışması. İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayımlanmamış doktora tezi, 2021.
• Gümüş, İbrahim. “Âşık Veysel’in ‘Kara Toprak’ şiirine Ontolojik Bir Yaklaşım”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12/1 (2019), 176-187.
• Güncel Türkçe Sözlük. “Aşk”. Erişim 15 Mayıs 2023. https://sozluk.gov.tr/ “Toprak”. Erişim 22 Mayıs 2023. https://sozluk.gov.tr/ “Yol”. Erişim 22 Mayıs 2023. https://sozluk.gov.tr/
• Güven, Ömer. “Türkiye Türkçesi Ağızlarında ‘Topallık’ Kavram Alanı”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi 10 (2023), 648-662.
• Kaya, Doğan. Âşık Veysel. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Basım, 2011.
• Özen, Kutlu. Selam Olsun Kucak Kucak Âşık Veysel Hayatı ve Şiirleri. İzmir: Duvar Yayınları, 2. Basım, 2009.
• Trier, Jost. Kelime Alanları ve Kavram Alanları Üzerine. çev. Hüseyin Sesli Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1969.