“KORKARIM YOL OLUR” ADLI BEKRİ MUSTAFA FIKRASINI KIRIK CAM(LAR) TEORİSİ BAĞLAMINDA OKUMA DENEMESİ

Yıl 2023, Sayı: 19 - GÜZ 2023, 371 - 378, 31.10.2023

Sezai Demirtaş

https://doi.org/10.28981/hikmet.1330158

Öz

Fıkralar, halk anlatı geleneğinin toplum gerçekliğinden yoğun şekilde beslenen türlerinin başında gelir. Oluştukları/şekillendikleri toplumun sosyokültürel birikimiyle maksimum seviyede etkileşim içinde olan fıkralar, mevcutla (hâlihazır) olması gereken (ideal) arasında yaşamını sürdürmeye çalışan insanların kendilerini ifade etme imkânı buldukları toplumsal bir mecradır. Merkezinde insan-toplum ilişkilerinin yer aldığı bu mecrada, toplumların bir arada yaşaması için gerekli uyumu bozarak insanları huzursuz eden düşünce ve davranışlar kendine yer bulabilir. Toplum düzeninin bozulmasına sebep olan yaklaşımların güldürürken düşündürdüğü, düşündürürken eleştirildiği fıkralar, insanlara açık ve örtük mesajlar verir. Bu çalışmaya konu olan Bekri Mustafa fıkrası da toplum düzenine dair içerdiği mesaj(lar)la dikkat çekecek mahiyettedir. Korkarım Yol Olur adlı Bekri Mustafa fıkrasının kırık cam(lar) teorisi adıyla bilinen ve suçu önlemek suretiyle toplum düzeninin sağlanmasını amaçlayan kriminoloji teorisinin ortaya koymuş olduğu yaklaşımla birlikte değerlendirildiği bu makale, fıkrada karşılaşılan yaklaşımın kriminoloji teorilerinde bilimsel bir açıklamayla yeniden ortaya konulduğunu gösteren sosyokültürel bir okuma çabasının sonucudur.

Anahtar Kelimeler

Fıkra, Bekri Mustafa Fıkraları, Kırık Cam(lar) Teorisi

Evaluation of Bekri Mustafa's Joke Named "Korkarım Yol Olur" in the Context of Broken Glass Theory

Öz

Jokes are one of the genres of the folk narrative tradition that feed heavily on social reality. Jokes, which interact with the society in which they are formed, are a social medium in which people trying to survive between what is and what should find the opportunity to express themselves. In the content of jokes involving human-society relations, thoughts and behaviors that disturb people by disrupting the harmony necessary for societies to live together can find a place for themselves. Jokes, which interact with the society in which they are formed, are a social medium in which people trying to survive between what is and what should find the opportunity to express themselves. The Bekri Mustafa joke, which is the subject of this study, is also noteworthy for the messages it contains about social order. This article, in which Bekri Mustafa's joke "Korkarım Yol Olur" is evaluated together with the approach put forward by the criminology theory known as the broken glass theory, which aims to ensure social order by preventing crime, is the result of a sociocultural reading effort that shows that the approach encountered in the joke is re-presented with a scientific explanation in criminology theories

Anahtar Kelimeler

Joke, Bekri Mustafa's Jokes, Broken Glass Theory

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Halûk vd. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2005.
• Aksu, Belgin Tezcan vd. Türk Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2022.
• Demirkasımoğlu, Nihan. “Toplum Yaşamında Kurallar: Birey-Kural İlişkisi”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13/1, (2015), 138-156.
• Doğan, Halil İbrahim - Sevinç, Bilal. “Suç̧ Teorileri ve Şehı̇r Güvenlı̇ğı̇: Bı̇tlı̇s İlı̇yle İlgı̇lı̇ Genel Bir Değerlendirme”. Polis Bilimleri Dergisi 13/4, (2011), 27-53.
• Dursun, Aysun. Türk Halk Hukuku. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2016.
• Eker, Gülin Öğüt. İnsan Kültür Mizah. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.
• Emeksiz, Abdulkadir. Bir İstanbul Kahramanı Bekri Mustafa. İstanbul: Mühür Kitaplığı, 2010.
• Gökşen, Cengiz. “Türk Edebiyatında Fıkra Türü”. Türk Fıkra Kültürü. ed. Kürşat Öncül - Songül Çek. 9-29. Ankara: Akçağ Yayınları, 2017.
• İnce, Hilal Gaye. “Bekri Mustafa Fıkralarının Üstünlük Kuramı Bağlamında İncelenmesi”. Turkish Studies 9/3, 771-776.
• Kasımoğlu, Handan. “Fıkraların Sosyo-Kültürel Açıdan Örtük Ölçümlemeleri Üzerine Değerlendirmeler”. Türk Fıkra Kültürü. ed. Kürşat Öncül - Songül Çek. 69-82. Ankara: Akçağ Yayınları, 2017.
• Sargın, İzzet. “Toplumsal Düzen Açısından Hukuk ve Devlet”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2, (2009), 157-178.
• Sayın, Önal. “Toplumsal Yasam ve Toplumsal Yapı”. Sosyoloji Dergisi 4, (1993), 1-17.
• Sol, Selma. “Fıkralarda Sosyo-Kültürel Hayatın İzleri”. Türk Fıkra Kültürü. ed. Kürşat Öncül - Songül Çek. 123-137. Ankara: Akçağ Yayınları, 2017.
• Temir, Erkam. “Kırık Camlar Teorisinin Kurum Kültürüne Uyarlanabilirliği ”. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi 4, (2020), 133-144.
• Yıldırım, Dursun. Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları. Ankara: Akçağ Yayınları, 2016.